Morgunblaðið - 27.11.2004, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 27. NÓVEMBER 2004 31
Í MORGUNBLAÐSGREIN, sem
birtist mánudaginn 22. nóvember,
lýsti ég ólíkum tökum á
fjármálum ríkis og
borgar og tók mið af
reynslu minni sem
borgarfulltrúi annars
vegar og alþingismaður
og ráðherra hins vegar.
Benti ég á þá stað-
reynd, að á vettvangi
ríkisstjórnar og alþing-
is er verið að lækka
skatta og skuldir en á
vettvangi borg-
arstjórnar Reykjavíkur
eru skattar og skuldir
að hækka.
Þórólfur Árnason, fráfarandi
borgarstjóri, skrifaði grein í Morg-
unblaðið þriðjudaginn 23. nóvember,
sem mátti skilja eins og svar við því,
sem ég hélt fram í grein minni.
Grein fráfarandi borgarstjóra laut
hins vegar að allt öðru en grein mín,
það er orðum ríkisendurskoðanda
annars vegar um reksturinn hjá rík-
inu og endurskoðanda Reykjavík-
urborgar hins vegar um rekstur
borgarinnar.
Eitt er að svara mér
með útúrsnúningi, hitt
er verra að leitast við
að nota orð endurskoð-
enda í blekkingarskyni
með því að vitna til
þeirra á misvísandi
hátt.
Þegar fráfarandi
borgarstjóri vitnar í
ríkisendurskoðun er
um að ræða sam-
anburð á upphaflegri
áætlun (fjárlögum) og
endanlegri niðurstöðu
(ríkisreikningi). Þegar
fráfarandi borgarstjóri ræðir fjár-
mál Reykjavíkurborgar miðar hann
hins vegar við samanburð á endur-
saminni fjárhagsáætlun – ekki upp-
haflegri – og endanlegri útkomu
(ársreikningi). Borgarráð tekur
hvað eftir annað ákvarðanir um það
innan reikningsársins að breyta
gildandi fjárhagsáætlun og er í
sjálfu sér ekki hrósvert, að með slík-
um breytingum sé nokkur sam-
hljómur milli hennar og niðurstöðu
ársreiknings.
Í grein sinni getur Þórólfur Árna-
son að sjálfsögðu ekki hrakið þá
staðreynd, að skattar og skuldir rík-
issjóðs eru að lækka á sama tíma og
R-listinn hækkar skatta og skuldir
Reykvíkinga. Hann getur ekki skot-
ið sér undan þessum staðreyndum
með því að vitna í endurskoðendur.
Hvað skyldi standa í skýrslu end-
urskoðenda Reykjavíkurborgar
vegna ársreiknings 2003 um skulda-
söfnun á vegum borgarinnar? Þar
segir á blaðsíðu 31, að hreinar skuld-
ir Reykjavíkurborgar og fyrirtækja
hennar hafi verið 8 milljarðar árið
1994 en stefni í 74 milljarða árið
2007. Heildarskuldir Reykjavík-
urborgar ásamt lífeyrisskuldbind-
ingum hafi verið 34 milljarðar árið
1994 en stefni í 113 milljarða árið
2007. Þá segir í skýrslu endurskoð-
endanna:
„Það er því ljóst að skuldir munu
aukast. Við teljum mikilvægt að for-
svarsmenn Reykjavíkurborgar hugi
að þessum staðreyndum þegar horft
er fram á veginn.“
Við þessum staðreyndum var ég
að vara með grein minni í Morg-
unblaðinu. Fráfarandi borgarstjóri
kýs að hafa þau varnaðarorð að engu
og velur enn útúrsnúning í stað þess
að horfast í augu við staðreyndir.
Að festa borg í skatta- og skuldafeni
Björn Bjarnason svarar
Þórólfi Árnasyni borgarstjóra ’Eitt er að svara mérmeð útúrsnúningi, hitt
er verra að leitast við
að nota orð endurskoð-
enda í blekkingarskyni
með því að vitna til
þeirra á misvísandi
hátt.‘
Björn Bjarnason
Höfundur er borgarfulltrúi,
þingmaður og ráðherra.
k iðngrein
frekari en
rra ríkja.
fyrirtæki
en gerist
að skuldir
ukist mik-
ur fram að
ingunni á
árum, þó
fyrirtækja
um getur
Meðal ann-
tæki sam-
einast sem hafi leitt til aukinnar
stærðarhagkvæmni og stöðugri fjár-
munamyndunar.
Skuldir ekki endilega
veikleikamerki
Skuldir orkugeirans hafa einnig
farið ört vaxandi, að því að bent er á.
Vatnsaflsvirkjanir hafi enda mjög
háan stofnkostnað sem er fjármagn-
aður með erlendum lánum. Segir í
skýrslunni að skuldir orkufyrirtækja
nemi 92 milljörðum, nær eingöngu í
erlendri mynt, sem er um 9,1% af
vegnum erlendum skuldum þjóðar-
innar. Orkugeirinn hafi stækkað
verulega samhliða mikilli aukningu í
orkufrekum iðnaði og er svo komið
að Íslendingar framleiða mest af
orku á íbúa á Norðurlöndunum. Á
það beri hins vegar að líta að í ljósi
þess hve fjármagnsfrekur orkugeir-
inn sé sé eðlilegt að lánsfjáröflun
hans sé mikil til lengri tíma.
Í lokakafla skýrslunnar segir að
skuldsetning þjóðarbúsins þurfi ekki
endilega að bera vott um veikleika í
efnahagslífinu, þ.e. ef hún leiði til
framleiðniaukningar. Heildarskuldir
innlánsstofnana hafi hins vegar auk-
ist gríðarlega og skammtímaskuldir
séu verulegar sem geti verið áhættu-
samt fyrir hagkerfið og haft í för
með sér fjármálakreppu ef ytri áföll
herja á.
Þá sé stærsti hluti erlendra lána
með breytilegum vöxtum og erlend-
ar vaxtabreytingar hafi því gríðarleg
áhrif á íslenskt hagkerfi en yfir 50%
af erlendum skuldum eru í evrum.
„Ef litið er til þess hve næmt íslenskt
efnahagslíf er fyrir erlendum vaxta-
breytingum er ljóst að Seðlabanki
Evrópu getur haft mikil áhrif á
skuldir þjóðarinnar,“ segir í loka-
kafla skýrslunnar.
  
 

 A
A
A
A
A
A
A
BA
A
A
BA
A
  



 



  &  
    &

& !
!

!

4
"

  "
& 
$$E
  



 


&





&



&


)" * +   ,  %     
kja hafa
árum
gar, að því er fram kemur í
Geir Pétursson rýndi í skýrsluna.
Morgunblaðið/Jim Smart
dóttur og Ragnari Ingimundarsyni.
DÖNSK samkeppnisyfirvöld munu
leiða rannsókn norrænna sam-
keppnisyfirvalda á því hvers vegna
matvælaverð á Norðurlöndunum
er mun hærra en meðaltalið í lönd-
um Evrópusambandsins (ESB), og
mun hlutverk hinnar íslensku Sam-
keppnisstofnunar aðallega verða
að afla upplýsinga um markaðinn
hér á landi.
Kveikjan að þessari rannsókn er
niðurstöður alþjóðlegs verðsam-
anburðar á mat, drykkjarvörum og
tóbaki sem gerð var árið 2003 í öll-
um löndum ESB, auk Íslands, Nor-
egs, Sviss, Búlgaríu, Rúmeníu og
Tyrklands, en síðustu þrjú löndin
hafa sótt um aðild að sambandinu.
Í rannsókninni má sjá að verðlag á
mat, drykkjarvörum og tóbaki er
hæst á Noregi, en næsthæst hér á
landi.
Steingrímur Ægisson, viðskipta-
fræðingur hjá Samkeppnisstofnun,
segir að rannsóknin sem nú er að
fara af stað eigi m.a. að leiða í ljós
hverjar orsakir þessa mismunar á
verði matvæla séu. Hvort um sé að
ræða fákeppni á einstökum mörk-
uðum, til að mynda opinberar
hindranir, háan virðisaukaskatt
eða eitthvað annað. Niðurstöður
rannsóknarinnar eiga að vera til-
búnar í september 2005.
„Ég held að það geti orðið mjög
gagnlegt fyrir okkur að taka þátt í
þessu vegna þess að þá fáum við
samanburð við hina markaðina, og
eflaust mikið sem getur áunnist
með þessu,“ segir Steingrímur. Þá
segir hann að bera megi saman
hvort hér á landi sé meiri eða
minni samkeppni á ýmsum stigum,
hvort hér séu meiri hindranir eða
minni o.s.frv.
Fundað eftir áramót
Steingrímur segir að sá hópur
sem standa muni að rannsókninni
hafi þegar hist einu sinni og muni
næst funda eftir áramót. „Okkar
hlutverk [hjá Samkeppnisstofnun]
verður aðallega að afla gagna um
íslenska markaðinn. Við eigum til
mikið af upplýsingum um hann og
það sem vantar upp á munum við
væntanlega reyna að afla upplýs-
inga um,“ segir Steingrímur. Hann
segir að á þessu stigi sé ekki ljóst
hvernig úrvinnslu gagnanna frá
Norðurlöndunum öllum verður
háttað, en segir líklegt að það
verði mikið til gert hjá dönskum
samkeppnisyfirvöldum.
Meðal þess sem þarf að gera í
öllum Norðurlöndunum er að út-
búa nákvæma lýsingu á mörk-
uðunum, frá bónda eða framleið-
anda, til heildsöludreifingar, og
svo smásöluverslunar.
„Áherslan verður á það að reyna
að skýra þessar verðbreytingar, og
þá er verið að skoða hvort geti ver-
ið um að ræða skort á samkeppni á
mismunandi sölustigum; heild-
söludreifingu, smásölu eða hjá
framleiðendum. Hvort það séu op-
inberar hindranir sem valda þess-
um verðmun, til dæmis tollam-
úrar,“ segir Steingrímur.
Taka rannsókn fagnandi
Andrés Magnússon, fram-
kvæmdarstjóri FÍS (Félags ís-
lenskra stórkaupmanna), segir að
félagið taki þeim fregnum að
kanna eigi stöðu samkeppnismála
á þessum vettvangi fagnandi. „Við
teljum að það sé löngu tímabært að
samkeppnisyfirvöld, ekki síst hér á
landi, fari í saumana á þessum
markaði. Við höfum raunar lagt
það til, ítrekað, bæði við sam-
keppnisyfirvöld og ekki síður við-
skiptaráðherra að í ljósi þeirrar
miklu samþjöppunar sem átt hefur
sér stað á matvörumarkaði á und-
anförnum árum sé brýn nauðsyn á
því að viðskiptahættir á þessum
markaði verði kannaðir,“ segir
Andrés.
Hann bendir á að haft hafi verið
eftir skrifstofustjóra dönsku Sam-
keppnisstofnunarinnar að hátt
matarverð skýrist af of lítilli sam-
keppni. „Ef þessi fullyrðing danska
embættismannsins á við í Dan-
mörku eru meiri líkur en minni –
finnst okkur allavega – að það eigi
við hér á landi,“ segir Andrés.
„Við vonumst til þess að þessi
rannsókn leiði í ljós hvernig
ástandið er á þessum mörkuðum
og verði þá til þess, ef niðurstaðan
verður sú að ein ástæðan fyrir
þessu verði sé ónóg samkeppni á
smásölustigi, þá verði það til þess
að samkeppniseftirlit verði eflt,“
segir Andrés.
Ætti að skoða verð á brauði
Gylfi Arnbjörnsson, fram-
kvæmdastjóri ASÍ, segir að nið-
urstöðurnar séu sláandi. „Það er
gríðarlega mikill munur á mat-
vælaverði milli Íslands og Evrópu-
sambandslandana. Það hefur kom-
ið fram í umræðunni að það megi
rekja þetta fyrst og fremst til land-
búnaðarstefnunnar, bæði í formi
innflutningshafta og einnig tolla.
[...] Auðvitað er þetta áminning um
hvað þessi landbúnaðarstefna er
að kosta okkur.“
Rétt er að skoða ákveðin atriði
sem fram koma í þessum sam-
anburði betur að mati Gylfa, t.d.
hvers vegna brauðmeti sé svo dýrt
hér á landi. Í niðurstöðum verð-
könnunarinnar kom í ljós að verð á
brauði og kornmeti var hæst hér á
landi. Gylfi segir að verðþróunin á
brauði hafi fylgt verðmynstri land-
búnaðarvara, sem sé óeðlilegt þar
sem brauðvörur séu ekki háðar
sömu takmörkunum.
Gylfi segir að athyglisvert hafi
verið að þegar Svíþjóð og Finnland
gengu í ESB hafi verð á matvælum
lækkað úr svipaðri stöðu og verð
er núna á Íslandi og í Noregi.
„Þarna urðu mjög mikil umskipti í
verðlagningu á matvælum, og mat-
vörur lækkuðu mjög mikið í verði.“
Hann segir þó ljóst að mat-
vælaverð verði alltaf hærra á
Norðurlöndunum en í fyrrum aust-
antjaldslöndum, eða á Portúgal og
Spáni, einfaldlega vegna hærri
launa starfsfólks. Á móti komi að
kaupmáttur sé meiri á Norð-
urlöndunum, og því þurfi að skoða
matarverðið með kaupmáttinn í
huga.
Samkeppnisyfirvöld á Norðurlöndum kanna mun á matvælaverði
Rannsókn leiði í ljós
orsakir verðmunar
. !

<
( < 







 




 




 
 
! "
#! $!


%&
'( (
)&(
* +



,
-
+
. 
*
*
0!
(
3 
D !
"
6
12
34
33
35
32
64
67
68
63
54
97
93
99
99
24
74:
748
741
741
746
746
742
777
7:7
7:5
784
782
782
711
768
75:
14
15
34
37
12
31
34
37
67
36
741
22
28
94
22
776
748
748
742
7:8
74:
746
771
92
78:
717
734
73:
7::
759
736
: 
"
"% '< 3

(:
< 
F

7<
D 
"
<

"
D 
9
6
$$




 
/0.
/1.
/-.
/%.
//.
/..
:.
&.
3
$$C
F

7<
D   -
-&
 -
7<
D 
*<

"
D 
GH
. &..
.%. ..& . . . .
-%
7<

"
D 
Morgunblaðið/ÞÖK
a ábyrgð
málalífi.“
inga
labanki
u gagn-
, en um
m lands-
afngildi
i á evr-
m leiði
ukn-
lendinga
la á
kaupa
ndar í
ekki
m bank-
fyrir
st að
a sig í
jár-
menn að
a þeir
a til
mundur
tofnana.
kristjan@mbl.is
TENGLAR
.....................................................
www.bsrb.is