Morgunblaðið - 28.05.2008, Blaðsíða 16

16 MIÐVIKUDAGUR 28. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
ÞESSA vikuna stendur bókmennta-
hátíðin í Hay yfir í miklu rigningar-
veðri, en hún er ein stærsta bók-
menntahátíð heims. Hay er lítill bær
í Wales og þar eru nú staddir um
80.000 lestrarhestar og rithöfundar
á borð við Salman Rushdie, Fay
Weldon, Hanif Kureishi og Ian
McEwan. Hátíðin er mjög vinsæl til
þess að kynna
bækur um stjórn-
mál og í ár eru
þau Cherie Blair,
John Prescott og
Lord Levy öll
mætt til Hay til
að auglýsa endur-
minningar sínar.
Orðspor Hay
sem bókabæjar
fór fyrst af stað
þegar Richard Booth opnaði þar
fornbókaverslun árið 1961 og fleiri
fylgdu í kjölfarið. Þær eru nú orðnar
fleiri en þrjátíu í bæ sem í búa færri
en tvöþúsund sálir.
Hátíðin sjálf hóf göngu sína árið
1988 og komst á kortið árið eftir
þegar skipuleggjendum hennar
tókst að telja Arthur Miller á að
koma. Bill Clinton á einnig stóran
þátt í vinsældum hennar, því hann
mætti árið 2001 og kallaði hana
„Woodstock fyrir hugann.“ Það hef-
ur nú verið gert að opinberu slagorði
hátíðarinnar.
Það var ekki fjarri lagi hjá Clinton
að bera Hay hátíðina saman við tón-
listarhátíð, því uppbyggingin er
svipuð, rithöfundarnir koma fram í
tjöldum sem eru á víð og dreif um
hátíðarsvæðið og gestir ganga á milli
og hlusta á fyrirlestra og upplestra
hjá sínum eftirlætis höfundum. Og
rétt eins og á tónlistarhátíðunum
eru alltaf einhverjir sem ekki kunna
að klæða sig eftir veðri. Blaðamaður
Guardian náði tali af einum hátíðar-
gesti, Katie Hymas, sem óð leðjuna í
gylltum balletskóm. „Ég pakkaði
bara þessum, fjólubláum rúskinns-
stígvélum og pinnahælum með hlé-
barðamynstri,“ sagði Hymas. „Þetta
er í fyrsta skipti sem ég kem hingað,
augljóslega.“
Blautir
bókaormar
Ian McEwan og
Fay Weldon í Hay
Ian McEwan
Hay Bókum hefur verið komið fyrir
víða í velska smábænum.
FYRSTU tónleikarnir á
hundrað ára afmælishátíð
Hafnarfjarðar verða haldnir í
Fríkirkjunni í Hafnarfirði ann-
að kvöld kl. 21. Kammerhópur-
inn Camerarctica leikur
Klarinettukvintett Mozarts
auk verka eftir samtímamenn
hans, þá nafnana Franz Anton
Hoffmeister og Franz Krom-
mer, í léttklassískum stíl. Hóp-
inn skipa að þessu sinni Ár-
mann Helgason klarinettuleikari, Hildigunnur
Halldórsdóttir og Martin Frewer fiðluleikarar,
Svava Bernharðsdóttir víóluleikari og Bryndís
Halla Gylfadóttir sellóleikari. Tónleikarnir eru
um klukkustundarlangir og aðgangur er ókeypis.
Tónlist
Camerarctica
í afmælisboði
Fríkirkjan
í Hafnarfirði
LOKATÓNLEIKAR
vorannar Djass-
klúbbsins Múlans
verða annað kvöld á
Domo. Þar mun
bassaleikarinn Ró-
bert Þórhallsson leiða
frækinn flokk hljóð-
færaleikara, hljómsveitina Svalbarða í magnaðri
funk-djass veislu. Róbert þykir einn besti og fjöl-
hæfasti bassaleikari okkar og hefur spilað inn á
fjölda hljómplatna, í leiksýningum og með mörgum
af okkar stærstu nöfnum í dægurlagageiranum. Í
bandinu eru Snorri Sigurðarson á trompet, Haukur
Gröndal og Steinar Sigurðarson á saxófóna, Ásgeir
Ásgeirsson á gítar, Vignir Þór Stefánsson á hljóm-
borð og Ólafur Hólm á trommur.
Tónlist
Svalbarði lýkur
Múlavertíð á Domo
Svalbarði
SÍÐUSTU háskólatónleika-
rnir á þessu vori á Bifröst
verða haldnir í dag kl. 17.
Þessir tónleikar eru afmæl-
isgjöf Félags íslenskra hljóm-
listarmanna (FÍH) til Háskól-
ans á Bifröst í tilefni af 90 ára
afmæli skólans en haldið er
upp á afmælið með ýmsum
hætti á árinu. Strengjakvar-
tett skipaður þeim Sigrúnu
Eðvaldsdóttur fiðluleikara,
Zbigniew Dubik fiðluleikara, Helgu Þórarins-
dóttur lágfiðluleikara og Bryndísi Höllu Gylfa-
dóttur sellóleikara leikur fjölbreytta tónlist. Tón-
leikarnir hefjast klukkan 17, standa í klukku-
stund og er aðgangur ókeypis og öllum heimill.
Tónlist
Tónlistarmenn gefa
Bifröst tónleika
Sigrún
Eðvaldsdóttir
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
BÓKAÚTGÁFAN Opna var stofnuð
í janúar með þau fyrirheit að gefa út
miklar bækur að efni og burðum,
stórvirki sem tækjust á við sam-
félagið, efldu umræðu og kæmu mál-
um á dagskrá og sýndu að bækur
ættu enn erindi í umræðu dagsins.
Framkvæmdastjóri Opnu er Guð-
rún Magnúsdóttir en útgefandi er
Sigurður Svavarsson. Bæði eiga þau
gríðarmikla reynslu að baki í bóka-
útgáfu.
Fyrstu bækur Opnu koma út nú í
júní.
Ferð um himingeiminn er þýdd
bók. Höfundur hennar er danski
stjörnufræðingurinn Jan Teuber.
Myndefni bókarinnar lýsir ótrúlegri
og litríkri fegurð landslagsins í
buskanum bak við skýin, eða ætti
maður að kalla það geimslag?
Stjörnuþokur og sólkerfi, einmana
reikistjörnur og sindrandi hala-
stjörnur; allt ljóslifandi í myndum
og máli.
Ný ritröð um friðlýst svæði
Fyrsta alíslenska bókin heitir
Jökulsárgljúfur – Dettifoss, Ásbyrgi
og allt þar á milli, og er eftir Sig-
rúnu Helgadóttur líffræðing, sem
gjörþekkir svæðið sem þar um ræð-
ir. „Þessi bók er sú fyrsta sem við
gefum út í röð bóka um friðlýst
svæði á Íslandi,“ segir Sigurður.
„Þetta er ákaflega fallega skrifuð og
persónuleg bók. Sigrún Helgadóttir
var í sveit á þessu svæði og síðar
fyrsti landvörðurinn þar og hún
skrifar af ást á landinu sem skín í
gegn til lesandans. Þetta verður
heilmikil bók með kortum af svæð-
inu með merktum gönguleiðum.“
Stórbrotin listaverkabók
Myndlist í þrjátíu þúsund ár er
stórvirki sem einnig kemur út í
haust, en frumútgáfan er hjá Phai-
don-forlaginu á Englandi. Bókin,
sem er 1.100 síður, spannar lista-
sögu mannsins frá upphafi. „Þetta
er gríðarlega mikið verk og meira
en að segja það að þýða það og koma
því út. Við erum með teymi fólks í
því að þýða, og hún kemur út í
haust.“ Oft finnst manni lista-
sögubækur afgreiða fornöld og list
mannsins fyrstu árþúsundin full-
snaggaralega, meðan ofurárhersla
er á 20. öldina. Þetta er kannski
skiljanlegt, en í nýju stóru bókinni
er þessu öðruvísi farið. Þar er verk-
um raðað stökum í tímaröð, en ekki
eftir löndum eða þjóðum. Þess
vegna er auðveldara að skoða og
bera saman hvers konar list var ver-
ið að skapa t.d. í Kína, eða Suður-
Ameríku árið 874, svo eitthvert ártal
sé valið.
Helgi skrifar um jöklana
Sigurður hampar annarri bók,
sem hann er augljóslega ekki síður
hrifinn af. „Þessi hér verður ger-
semi, og ég verð að sýna þér hana.“
Fegurð jöklanna er jafnmikil og sú
ógn sem af þeim stafar þegar þeir
eru í ham. Þeir búa yfir sögu – geta
sagt sögu okkar, þegar færustu vís-
indamenn laða fram vísdóminn.
Helgi Björnsson er höfundur bók-
arinnar Jökla á Íslandi og Sigurður
segir að jöklarnir séu eini þáttur ís-
lenskrar náttúru sem ekki hafi verið
gerð vegleg skil á bók. Bókin hlýtur
að færa vísindin nær fólkinu, því
hún er full af fallegum myndum,
skýringamyndum, gervihnatta-
myndum og kortum. Það er í það
minnsta fróðlegt að sjá hvernig
landið er í laginu ef jöklunum væri
kippt í burt.
Íslenska veðrið er bók sem kemur
út í haust og er skrifuð af Trausta
Jónssyni veðurfræðingi og Þórði
Arasyni jarðeðlisfræðingi. „Það sem
verður skemmtilegt í þessari bók er
að við notum ljósmyndir í óvenju
ríkulegum mæli. Við fengum Ragn-
ar Th. Sigurðsson ljósmyndara til
liðs við höfundana. Hann hefur setið
fyrir veðri og myndað það mark-
visst.“
Þá er það bókin Þingvallavatn,
sem fékk Íslensku bókmenntaverð-
launin 2002. Við ætlum að gefa hana
út á ensku, því hún verður vegabréf
þessa staðar í viðleitni manna við að
koma Þingvöllum á heimsminjaskrá.
Grundvallarrit um loftslagsmál
Síðasta bókin sem Sigurður sýnir
mér er mikið rit um loftslag jarðar.
„Ég bind vonir við að hún verði
grundvallarrit um loftslagsmál hér á
landi, en það er Ingibjörg Elsa
Björnsdóttir umhverfissérfræðingur
sem þýðir hana. Þessi bók er líka
þess eðlis að opna vísindin fyrir al-
menningi. Sérstakur kafli verður í
bókinni um stöðu þessara mála hér á
Fróni.“
Þar með er þó ekki allt upp talið. Í
janúar spurðist að Opna hefði fengið
útgáfurétt á nýjustu bók Davids
Attenboroughs um skriðdýr og
froskdýr, Líf með köldu blóði. Sér-
staka athygli vekur einnig bók sem
tekur á geðheilbrigði, en hún er
skrifuð af Arnhild Lauveng, sem
fékk geðklofa á unglingsárum. Hún
var þó svo glögg, að sögn Sigurðar,
að henni tókst að skrásetja stig-
mögnun veikinda sinna á áhrifamik-
inn hátt. Að endingu tókst henni að
yfirvinna sjúkdóminn; hún varð sál-
fræðingur, og hefur því sýn á sjúk-
dóminn bæði af eigin reynslu og sem
fræðimaður.
Innlegg í umhverfisumræðu
„Eins og þú sérð setjum við fókus
á náttúruna, umhverfismálin og list-
irnar þetta fyrsta ár okkar. Þannig
hefur þetta lagt sig. Ég held að það
muni muna sérstaklega mikið um
bækur okkar um náttúru og um-
hverfi, því það eru grundvallandi rit,
og skapa vonandi umræðu,“ segir
Sigurður Svavarsson. „En þú sérð
líka að þetta eru ekki allt hvellsölu-
bækur, heldur seljast þær á löngum
tíma. Það er gríðarleg fjárfesting í
þessum verkum, en við trúum því að
til lengri tíma litið skili hún sér. Mín
reynsla af íslenskum bókaunnend-
um er sú, að þeir eru yfirleitt fúsir
til að deila metnaðinum með útgef-
endum.“
Fyrstu bækur bókaútgáfunnar Opnu, sem stofnuð var í janúar, koma senn út
Áhersla á umhverfi, náttúru og listir
Morgunblaðið/G.Rúnar
Opna Útgefendurnir Guðrún og Sigurður með bækurnar sínar.
SAGT er að Gabríel erkiengill muni blása í
básúnu á efsta degi. Þegar básúnan hljómar
muni hinir dauðu rísa úr gröfum sínum og
verða ásamt lifendum dæmdir til eilífrar vistar
í himnaríki eða helvíti.
Eða þannig. Blásið var í básúnu á tónleikum
Sinfóníunnar á fimmtudagskvöldið og það var
enginn engill sem hélt þar á hljóðfærinu. Bás-
únuleikarinn var að vísu í hvítum jakkafötum,
en að öðru leyti minnti hann frekar á Fester
Lindberg spilaði á básúnu með Vernon, voru
tvær aðrar tónsmíðar á efnisskránni. Önnur
var „Indri: Cave Canem“ eftir Jan Sandström
og kom hún prýðilega út undir nákvæmri
stjórn Lindbergs. Hin var fyrsta sinfónían eft-
ir Tsjajkovskí, sem er æskuverk og verður
seint talin til meistarastykkja, enda langt frá
því að vera eins innblásin og síðari sinfóníur
tónskáldsins. En þótt mér finnist persónulega
lítið varið í verkið naut ég samt flutningsins,
sem var einstaklega vandaður og vel mótaður.
Strengirnir voru notalega samtaka og áferð-
arfallegir, málmblásararnir með allt sitt á
hreinu og tréblásararnir frábærir. Og Lind-
berg dansaði á hljómsveitarpallinum og var
ávallt pottþéttur. Óneitanlega voru þetta með
betri tónleikum vetrarins.
Chicago og frumflutt þar. Tónlistin er lof-
söngur til borgarinnar og er ætlað að sýna
nokkrar hliðar á henni, bæði eins og hún er í
dag og líka á bannárunum. Kannski þess
vegna var básúnuleikarinn klæddur eins og
mafíuforingi.
Já, einleikurinn var snilldarlegur, tónninn
var unaðslega mjúkur og breiður og í rauninni
fékk maður þarna að kynnast öllum mögu-
leikum básúnunnar. En hljómsveitin var líka í
banastuði undir fjaðurmagnaðri hljómsveit-
arstjórn Lindbergs og verður sérstaklega að
nefna frammistöðu básúnuleikaranna Sig-
urðar Þorbergssonar og Davids Bobroffs, en
þeir voru í eins konar bakraddahlutverki á
áberandi stöðum. Það var með því eft-
irminnilegasta á tónleikunum.
Fyrir utan aukalagið, „Vísur Vatnsenda-
Rósu“ í mjög skemmtilegri útgáfu þar sem
frænda úr Adamsfjölskyldunni. Eða Al Ca-
pone.
Þetta var hinn heimsþekkti Charlie Vernon.
Þótt hann hefði ekki vængi var leikur hans
guðdómlegur. Hann lék einleik í konsert eftir
annan básúnusnilling, Christian Lindberg,
sem var einmitt stjórnandi á tónleikunum.
Músíkin var sérlega lífleg, litrík og spennandi,
full af djass-strófum og framandi laglínum,
hvössum, áleitnum tónhendingum en líka ball-
öðukenndum melódíum. Sumt í hljómagangn-
um tengir maður helst við poppmúsík, en hér
var framsetningin svo frumleg og laus við
klisjur að hún kom stöðugt á óvart.
Konsertinn ber nafnið Chick’a’Bone
Checkout, en það er orðaleikur, samansettur
úr orðunum Chicago og trombone (básúna) og
setningunni check it out. Enda var verkið sam-
ið að beiðni básúnuleikara í Sinfóníuhljómsveit
Mafíuforingi eða Fester frændi
TÓNLIST
Háskólabíó
Verk eftir Lindberg, Sandström og Tsjajkovskí í flutn-
ingi Sinfóníuhljómsveitar Íslands. Einleikari: Charlie
Vernon. Stjórnandi: Christian Lindberg. Fimmtudag-
ur 22. maí.
Sinfóníutónleikarbbbbm
Jónas Sen