Skírnir - 01.01.1920, Blaðsíða 36

30 Elías Lönnrot og Kalevala. [Skírnir
ar og þjóðleg íinsk fræði verði undirstaða œenningar-
innar.
I sama anda stöifuðu lærisveinar Porthans, Kristfrið
Ganander, Erik Lencquist og Jakob Tengström, síðast
erkibiskup (f 1832), og seinna þeir Gustav Renvall, kenn-
ari í finsku við háskólann, en síðar sóknarprestur, og
Reinhold von Becker, sögukennari við háskólann. En til
fulls tekur ekki að lifna yfir áhuga manna á að hefja til
vegs og virðingar í landinu tungu þá, sem meiri hluti
landsmanna talaði, fyr en hin mikla breyting verður á stjórn-
legum högum landsins árið 1809. Það ár losnar Finn-
land úr margra alda sambandi sínu við Svía og kemst í
staðinn í samband við Rússa. Eðlilega hlaut þessi breyt-
ing að verða mjög áhrifarík, og sérstaklega liin þjóðlega
vakning við það að fá byr undir báða vængi, svo ómögu-
legt sem var að Finnar gætu nokkru sinni samlagað sig
Rússum á sama. hátt og Svíum áður. Nú varð það meira
að segja beint lífsskilyrði fyrir Finna að taka að vinna
að hreinni þjóðernis-vakningu í landi sínu, þótt það hlyti
að bitna á Svíum fyrst og fremst og verða meðfram bar-
átta gegn sænskri tungu og sænskri menningu þar í landi.
Það var hverju orði sannara sem ágætismaðurinn Arvid-
son mælti í því sambandi: »Svenskar áro vi icke mera,
Ryssar kunna vi aldrig blifva, dárför máste vi vara
Finnar*.
Mikil áhrif á hreyfingu þá, sem hér var í þann veg
að vakna, hafði koma Danans fræga, Rasmusar Kristjáns
RasKs, tii Finnlands árið 1818. Þótt dvölin væri aðeins
nokkrar vikur í Ábo, tókst honum að glæða eld áhugans
í brjóstum ýmissa finskra lærdómsmanna, svo að hann
gat ekki aftur sloknað.
Fyrstu rithöfundarrir á finska tungu, sem nokkuð
kveður að, urðu þeir Jákob Juteini (Judén), síðast bæjar-
stjórnarritari í Wipuri (Viborg, f 1855) og Carl Axel Gott-
lund (f 1875). Juteini var lærisveinn Porthans og setti
sér að æfitakmarki að vinna að þróun finskra bókmenta
á móðurmálinu og vann trúlega að því alla æfi. Hann