Skírnir - 01.01.1920, Blaðsíða 50

44
Ritfregnir.
[Skírnir
kennir þeim aS þagna á þv/. Ef ympraS er á nokkurri tilslökun,
verSa Hafnarbúar ókvæSa viS, þeir mega ekki missa einokunina.
Jafnvel þó aS útgerSin verSi engin fóþúfa þeim, er reka hana, þá
veitir hún fjölda borgarbúa atvinnu og lffsuppeldi. Afurðir íslands
eru aðalvörurnar, ef ekki þær einu, sem Höfn hefir að selja til
annara landa um þær mundir. Því er jafnan barið við, aS meira
frelsi í verzlunarefnum só beinn voði íslendlngum, og eina hjálp-
ráðið lengi vel er að herSa á fjötrunum. Undir lok 17. aldar er
komið í líkt horf og verið hefir á Grænlandi. Kaupmenn hafa þá
fengið í viSbót allar konungstekjur aS léni og umsjón með inn-
heimtu og útgerð, og eru þannig orSnir einráðir að mestu um
stjórn landsins. ÞaS er eins og Kristján III. só genginn aftur. í
þeim hörmungum er Gottrup lögmaður sendur á konungs fund, og
hvað sem annars er um hann að segja, þá virðist hann flytja mál
íslendinga af fullri alúS, enda var þá við vitran konung um að
eiga og góðviIjaSan, þar sem var FriS/ik IV. Og litlu síðar fær
ísland ótrauSan talsmann, einarSan og vitran, þar sem var Árni
Magnússon. Meðan hann endist til, stendur hann af alefli á verSi
fyrir ættjörð sína >det ved mangfoldige Uretfærdigheder elendig-
gjorte l8land,« svo sem orð hans hljóSa, sönn og sár, í brjefi til
konungs (6/12 1705). Enginn veit hvað vór kunnum að eiga Árna
aS þakka þar eins og víSar. Svo mikið er víst, aS þá verSa straum-
hvörf í afskiftum stjórnarinnar af verzluninni Islendingum í vil,
sem kalla má að haldist þaSan í frá, til þess er hin mikla tilslök-
un fæst 1787.
Þá er eg hafði lesiS til enda þennan þáttinn, saknaSi eg þess
að hafa ekki fengiS meira aS vita um störf og tillögur nefndarinn-
ar, sem síðast fjallaSi um verzlunarmálið og róð því til lykta. Mór
fanst þar um of hlaupið á einu merkasta atriSinu og skildl ekki
í fyrstu, hvernig á því stæSi. Ef öSrum skyldi fara þar líkt og
mór, þá vil eg láta þess getið, að nú veit eg ástæSuna og tel hana
góSa og gilda. Höfundurinn ætlar ekki að láta staðar nema við
1787. Ef honum endist líf og heilsa, eigum vór von á framhaldi
verzlunarsögunnar frá hans hendi, og með því að ástand og fyrir-
komulag verzlunarinnar frá 1787 byggist á áliti og tillögum nefnd-
ai þeirrar, hefir honum þótt betur hlýða að skýra frá störfum
hennar nákvæmlega í upphafi þess rits, er um það tímabil á að-
fjaila. Það tekur bæði tíma og fó að safna til þess, því að þá
mun elnnig verða að leita til Englands um heimildir. Munu allir
þeir, er þetta rit lesa, óska að höfundinn bresti hvorugt.