Skírnir - 01.01.1920, Blaðsíða 35

Skirnir]
Elias Lönnrot og Kalevala.
29
þeir voru og þjóðlegir í hugsun og hjarta, haft minni áhrif
á hinar eiginlegu finsku bókmentir en búast hefði mátt
við, þótt þeir vitanlega hafi búið þeim í haginn með vekj-
andi og mentandi ritum sínum. Einkum á þetta heima
um Porthan, þann stórlærða mann, kennara við háskólann
í Ábo um fjölda ára. Þótt hann ritaði ekki sin mörgu og
ágætu rit á finska tungu, þá verður hann þó fyrstur
tuanna til þess að rita um finska tungu, og ryður þar braut-
ina manna fyrstur og grundvallar með þvi hina finsku
málfræði. Porthan skildist fyrstum manna, að þar lá fyrir
þjóðlegt viðfangsefni. sem voru finska tungan og finsku
fornu fræðin, — þjóðlegt viðfangsefni, sem forsjónin ætlaði
finskum vísiodamönnum að glíma við. Þar væri fyrst og
fremst þeirra hlutverk í heimi visindanna. Þetta varð þá
líka æfistarf Porthans. Allar greinar finskrar málfræði
hefir hann fengist við. Hann rannsakar fyrstur manna
orðmyndunarfræði og orðaforða finskrar tungu eins og hún
birtist i ýmsum mállýzkum sínum. Hann rannsakar af-
«töðu finskrar tungu til annara finsk-úgriskra tungna með
þeim ófullkomnu hjálparmeðulum til slíkra rannsókna, sem
þá voru fyrir hendi. Hann grundvallar hina finsku menn-
ingarsögu og dregur efnið í hana út úr þjóðkvæðum, þjóð-
sögnum og orðskviðum þjóðarinnar. Og síðast en ekki
sízt ryður hann braut rannsóknunum á sögu þjóðar sinn-
ar og hefir því líka verið nefndur »faðir finskrar sagn-
fræði«. En meginhluti þess, sem Porthan ritaði um þessi
fræði, var ritað á latneska tungu. Þó hefir hann með
þessu haft mikil áhrif í þjóðlega átt. Því að með ritum
sinum vekur hann athygli manna, fyrst og fremst læri-
sveina sinna, á því, hvílíkum fjársjóðum þeim sé trúað
fyt'ir og hver skylda það sé þeim að gera þessa fjársjóðu
arðberandi sjálfum sér og niðjum sínum. Og hann hikar
ekki við að telja það fjarstæðu mikla að ætla, að Finnar
séu dæmdir til þess um aldur og æfi að nota sænska tungu
sem menningarmeðal. Fyrsta skilyrðið fyrir framtíð finskr-
ar menningar sé að sjálfsögðu það, að finsk tunga verði
hafin til vegs og virðingar sem menningartunga þjóðarinn-