Tímarit lögfræðinga - 01.09.1982, Síða 13

t.d. reglur um sjóferðapróf og ákvæði siglingalaga um refsingar. Sama
er að segja um þjóðréttarreglur, sem varða sérstaklega skip og sigl-
ingar, t.d. reglur um siglingar á stríðstímum.
Aðalástæðan fyrir því, að sjóréttur er til sem sérstök grein lög-
fræðinnar, þrátt fyrir það að hann falli ekki vel inn í fræðikerfi henn-
ar, er vafalaust sú, að hann hefur ýmis sérstök auðkenni í samanburði
við flestar aðrar lögfræðigreinar. Auðkenni þessi má rekja til ýmissa
orsaka, einkum sérkenna siglinganna, sögulegrar þróunar og þess,
að siglingar og sjóréttur eru í raun alþjóðleg viðfangsefni. Orsakir
þessar verða að vísu ekki skýrt greindar sundur, t.d. er söguleg þróun
sj óréttar og það að margar reglur hans eru í raun alþj óðlegar að veru-
legu leyti afleiðing hins sérstaka eðlis siglinga. Framfarir í tækni
o.fl. ástæður hafa valdið því, að mjög hefur dregið úr sérstöðu sigl-
inga á síðari árum. Ýmsan atvinnurekstur má nú telja hættulegri en
siglingar, skip eru ekki lengur dýrustu og flóknustu atvinnutækin, auð-
veldara er fyrir útgerðarmenn að stjórna rekstrinum úr landi en áður
var og svo mætti lengi telja. Má þess vegna halda því fram, að nú á
tímum sé minni ástæða en áður til þess að halda sjórétti sem sérstakri
grein innan lögfræðinnar. Með sérstöðu sjóréttarins mælir hins vegar
m.a. það, að áfram verður nauðsynlegt að hafa samræmdar sjóréttar-
reglur í sem flestum ríkjum heims.
Helsta réttarheimild íslensks sjóréttar er siglingalög nr. 66/1963.
Lögin leystu siglingalög nr. 56/1914 af hólmi. Þegar siglingalögin 1963
voru samin, voru þágildandi norræn siglingalög höfð til fyrirmyndar
í öllum grundvallaratriðum. Eftir 1963 hafa Norðurlandaþjóðirnar gert
ýmsar breytingar á siglingalögum sínum, m.a. ákvæðum um skipstjóra,
sameiginlegt sjótjón, takmarkaða ábyrgð útgerðarmanns, skráningu
skipa, félagsútgerð, farmsamninga og farþegaflutning. Margar af
breytingum þessum voru gerðar til samræmis við nýja alþjóðasáttmála
um sjórétt. Fæstar þær breytingar, sem gerðar hafa verið á siglinga-
lögum nr. 66/1963 (sjá lög nr. 14/1968, 18/1969, 53/1970, 58/1972,
108/1972 og 25/1977) hafa fært íslensku lögin nær norrænu lögunum
eða alþjóðasamningum. Má því segja, að íslenskur sjóréttur hafi fjar-
lægst sjórétt annarra Norðurlanda á síðustu áratugum.
Ýmis ákvæði siglingalaga og annarra laga um sj óréttarefni eru frá-
víkjanleg, þ.e. þau ráða því aðeins lögskiptum aðila, að þeir hafi ekki
um annað samið. Dæmi þessa eru flest ákvæði V. kafla siglingalaga, en
hann fjallar um flutningssamninga. Allmörg mikilvæg lagaákvæði eru
þó ófrávíkjanleg, t.d. margar reglur sjómannalaga nr. 67/1963. 1 reynd
tíðkast það mjög, að sjóréttarsamningar víki um margt frá frávíkjan-
55