Tímarit lögfræðinga - 01.09.1982, Page 16

fari. Sjóveð geta einnig stofnast í farmi, sbr. 225. gr. siglingalaga.
Sjóveðréttur í skipi og farmgjaldi gengur fyrir öllum öðrum eignar-
höftum, sem á eignum þessum hvíla, en lögveðsheimildir í öðrum lög-
um geta þó leitt til undantekninga frá því. Sjóveð standa að jafnaði
aðeins skamman tíma. Flest þeirra fyrnast á einu ári, ef þeim er ekki
fylgt eftir innan þess tíma. Meðal krafna, sem tryggðar eru með sjó-
veðrétti í skipi og farmgjaldi, eru ýmis opinber gjöld, sem greiða ber
af skipi, launakröfur skipshafnar, björgunarlaun, kröfur um framlög
til sameiginlegs sjótjóns, ýmsar bótakröfur, er stofnast hafa vegna
rekstrar skips og ýmsar kröfur, sem til eru orðnar við ráðstafanir eða
skuldbindingar, er skipstjóri gerir skv. stöðuumboði sínu. Nánari regl-
ur um stofnun, réttarvernd og brottfall sjóveða eru í X. kafla siglinga-
lága. Reglur þessar hafa ekki verið samræmdar alþjóðasamningi, sem
gerður var í Brtissel 1967 um sjóveð og samningsveð í skipum.
Þótt sú sé meginreglan um ábyrgð útgerðarmanns, að hann beri eins
og aðrir menn fulla ábyrgð á skaðabótakröfum, sem á hann falla, eru
í siglingalögum mikilvægar reglur um takmarkaða ábyrgð útgerðar-
manns á nánar tilteknum bótakröfum, Reglur þessar, sem eru í IX.
kafla laganna, sbr. breytingarlög nr. 14/1968, eru í samræmi við al-
þjóðasamþykkt, sem gerð var í Briissel 1957. Kröfur þær, sem útgerðar-
maður ber takmarkaða ábyrgð á eru taldar upp í 205. gr. siglingalaga.
Hér er um að ræða ýmsar bótakröfur vegna lífs- eða líkamstjóns eða
skemmda á munum, sem stofnast varðandi rekstur skips, svo og bóta-
kröfur, er rísa af skyldu til að fjarlægja slcip, flak eða muni í skipi,
er sokkið hefur, strandað eða verið yfirgefið. Tvær undantekningar
eru frá því að greindar kröfur sæti takmarkaðri ábyrgð. Lagaákvæðin
um takmarkaða ábyrgð gilda ekki um kröfur vegna lífs- eða líkamstjóns
þeirra, sem ráðnir eru í skiprúm hjá útgerðarmanni og slasast á skipi
eða í ferð í þess þágu. Ákvæði ná heldur ekki til krafna, sem rísa af
yfirsjónum eða vanrækslu útgerðarmanns sjálfs, nema hann gegni
jafnframt starfa á skipi sem skipverji og honum hafi orðið á yfirsjón
eða vanræksla í því starfi. Oftar reynir á fyrrnefndu undantekninguna
en þá síðari. Fjárhæð sú, er ábyrgð útgerðarmanns takmarkast við, er
mismunandi og fer eftir stærð skips, sbr. nánar reglur 206. gr. siglinga-
lága. Vegna þess að hámarksfjárhæðir skv. 206. gr. eru fremur lágar,
kemur það alloft fyrir, að þær hrökkva ekki til að greiða allt það tjón,
sem orðið hefur. Verður tjónþoli þá að bera sjálfur þann hluta tjóns
síns, er fer fram yfir hámarksfjárhæð þá, sem gildir um skipið, er olli
tjóninu. Miklu rýmri reglur um takmarkaða ábyrgð útgerðarmanns er
að finna í alþjóðasáttmála, sem gerður var í London 1976, en hann
58