Tímarit lögfræðinga - 01.11.1985, Page 10

Sigurður Reynir Pétursson hrl.:
HÖFUNDARÉTTARSAMTÖKIN OG GILDI
ÞEIRRA FYRIR HÖFUNDARÉTTINN
1.
Óhætt er að fullyrða að án höfundaréttarsamtaka væri höfundarétt-
ur bæði hér og erlendis býsna magur og lítt arðgefandi fyrir höfunda.
Ekki þarf að leita út fyrir landsteinana til að finna orðum þessum
stað. Þannig höfðu verið í fullu gildi hér á landi höfundalög til vernd-
ar tónhöfundum allt frá því um síðustu aldamót án þess að nokkrum
dytti í hug að beita þeim eða hlíta, þar til „Samband tónskálda og
eigenda flutningsréttar“ var stofnað um miðja þessa öld. Lögin höfðu
því verið dauður bókstafur í hartnær fimmtíu ár þegar dustað var af
þeim rykið og farið að beita þeim af viðeigandi hörku. Samband þetta,
sem í styttingu er nefnt STEF, var þegar í upphafi mjög óvinsælt af
öllum almenningi og reyndar litið á það sem eins konar geðbilunarfyr-
irbæri. Engin höfundalaun fengust greidd nema með málaferlum og
höfða þurfti tugi ef ekki hundruð mála á hendur þeim, sem tónlist
fluttu, svo sem veitingahúsum, kvikmyndahúsum, forstöðumönnum
tónleikahalds, dansleikja o.s.frv. Má segja að barátta þessa höfunda-
réttarfélags tónhöfunda fyrir skýlausum lagarétti hafi staðið í sam-
fleytt 15 ár áður en verulegur árangur fór að skila sér. Svipaða reynslu
og STEF að þessu leyti hafa önnur höfundaréttarsamtök á sínum svið-
um, svo sem Rithöfundasamband Islands, Samband flytjenda og hljóm-
plötuframleiðenda og fleiri.
Þessi stutta upprifjun skýrir, svo að ekki verður um deilt, gildi og
þýðingu rétthafasamtakanna fyrir raunhæfan höfundarétt, þ.e. rétt
sem skilar höfundum eðlilegum afrakstri fyrir afnot hugverka sinna.
Skilningur höfunda á nauðsyn skipulagðrar baráttu fyrir höfunda-
rétti með stofnun höfunda- eða rétthafafélaga vaknaði fljótt í þeim
148