Morgunn - 01.07.1974, Side 25

DULARFULI. FYRIRBRIGÐI í FORNRITUM VORUM 23
að, hvernig ástatt er um Gretti Ásmundarson. Hann er af
ágætismönnum og höfðingjum kominn í báðar ættir. Hann er
með afbrigðum vel að sér ger bæði til sálar og likama. Hann
er einhver mestur íþróttamaður, sem sögur fara af á þessu
landi. Vitsmunirnir og andríkið stendur naumast neitt að baki
atgjörvi líkamans. Þrátt fyrir mikla þverbresti í skapgerðinni
er hann vafalaust innst inni drengskaparmaður. Og hann er
einhver mestur ógæfumaður landsins. Þessum glæsilega kappa
er byggt út úr samneyti við aðra menn. Um tuttugu ár reksl
harm um fjöll og firnindi, lifir við skort og hugarkvöl, útskúf-
aður, hataður og fyrirlitinn. Ég veit ekki, hvar finna á öllu
átakanlegra harmsöguefni. Höfundur Grettissögu er skáld,
mikið skáld. Hann leitar að dýpstu rökum þessa undarlega
óláns. Honum finnst engin venjuleg atvik þessa heims full-
nægja sem rök fyrir slíku ofru’magni ógæfunnar. Ekkert full-
nægir annað en á'hrif frá öðrum heimi, áhrif frá makt myrkr-
anna. Álög Gláms á Gretti eru þungamiðjan í Grettissögu. Ég
held, að þau séu skáldskapur, merkilegur og djúpsettur skáld-
skapur.
Með þessum fyrirvara sé ég enga sérstaka ástæðu til þess að
hafna frásögninni um Glám. Auðvitað verður ekkert um hana
fullyrt. Sannanirnar vantar. En eftir reynslu nútíðarmanna
hefði hún að mestu leyti getað gerzt. Það er auðvitað óvenju-
lega mikill máttur í fyrirbrigðinu. En ég hef sjálfur, ásamt
karlmanni, sem var sterkari en ég, togazt á við afl, sem ekki
var skiljanlega af þessum heimi, alveg eins og Grettir togað-
ist á um röggvarfeldinn. Við sáum auðvitað ekkert, en Grettir
sá Glám, þegar hann togaðist á við hann. 1 raun og veru er
það ekki annað en stigmunur. Glámur hefur þeim mun meiri
sálrænum krafti yfir að ráða en veran, sem við toguðumst á
við, að hann getur gert sig sýnilegan. Og ekki er óhugsandi, að
í því andlega loftslagi, sem til var að dreifa hjá forfeðrum
vorum á söguöldinni, með öllum þeim haturs- og hefndarhug,
sem þá þróaðist með mönnum, og þeim manndrápum, sem þá
voru svo tíð, hafi eflzt skilyrði fyrir hrottaleg fyrirbrigði, skil-
yrði, sem á þessum tímum séu ekki jafn mikik Fyrir því er