Morgunn - 01.07.1974, Síða 64

62
MORGUNN
Og annars staðar segir ræðumaður:
„Þegar Islendingar námu vesturströnd Winnipegvatns sunn-
anverða, var landið ómælt og að mestu leyti fyrir utan lög og
dóm. Svo langt norður náði Manitoba-fylki þá ekki.
Landið nefndist District of Keewatin og var háð landsstjórn-
inni i Kanada einni.
Þegar hinn fyrsta vetur mældu Islendingar sjálfir landið
og skiftu því i hújarðir eftir lögum þeim, sem um það gilda
hér í álfu. Hinn næsta vetur 1877 gerðust þau tíðindi, er ég
hygg einsdæmi vera munu í nýbyggðum Vesturheims. Ný-
lendulýður þessi hinn íslenzki stofnar nokkurs konar lýðveldi
hér á vatnsbakkanum. Lýðfundir eru haldnir og stjórnarfyrir-
komulag ákveðið. Img eru samin fyrir nýlenduna. Henni er
skift í sýslur (byggðir), kosnir sýslumenn eða byggðastjórar
í hverri sýslu og sýslunefnd (byggðaráð). Yfirstjórn nýlend-
unnar er í höndum nýlenduráðsins, en það skipa byggðastjór-
arnir fjórir og yfirmaður sá, er þingstjóri nefndist (governor).
Það a>ðsta embætti skipaði Sigtryggur Jónasson.
Einhvern tíma kemur sú tíð, að í sögu Kanada verður frá
þessu skýrt sem einhverjum einkennilegasta og aðdáanlegasta
viðburði í sögu landsins á landnámstíð.“
Þannig komst dr. Björn að orði í þessari merku ræðu sinni.
Dr. Björn hafði sjálfur flutzt vestur um haf með foreldrum
sínum 1877. Hann varð doktor í guðfræði, prestur í íslenzkum
söfnuði og áhrifa- og afkastamikill ritstjóri.
Nokkrum árum eflir að þessi einstaka lýðveldisstofnun ís-
lendinga þarna vestra átti sér stað, var Keewatin, og þar á
meðal Nýja Island tekið inn í Manitoba-fylki. Og þar með
var endir bundinn á hið einkennilega íslenzka þjóðskipulag
innan Kanada. Vestur-Islendingar réðu nú ekki lengur yfir
neinni stjórnarskrá og á landsmál gátu þeir ekki að sinni haft
nein veruleg áhrif. Til þess voru þeir of fáir. Þar af leiðandi
snerist tilhneiging þeirra til skipulagsbundins félagsskapar
mest að kirkjumlum. En í þeim málum hefur komið fram svo
mikil röggsemi og ósleitileg barátta fyrir samheldni um trúar-
skoðanir þeirra, að hverjum sanngjörnum manni hlýtur að