Viðar - 01.01.1939, Síða 37

Viðar]
HÉRAÐSSKÓLARNIR
31
stöku í Englandi. Flestir munu þó hafa gengið í skóla í
Danmörku og þá einkum í Askov lýðháskóla. Meðal þeirra
eru menn, sem síðar urðu brautryðjendur í héraðsskóla-
málum okkar íslendinga.
Alls staðar þar, sém nýjungar eru á ferðinni þarf sterka
brautryðjendur. Meðal þeirra er andans höfðinginn
Grundtvig, sem er frömuður lýðháskólanna á Norðurlönd-
um. Fjöldinn vill að vísu alltaf eitthvað nýtt, en margir
eru óráðnir og vita ekki, hvað þeir vilja og skilja ekki
sjálfa sig. T. d. segir Grundtvig um sjálfan sig, að hann
hafi verið kominn svo langt að ná stúdentsprófi: „Uden
Aand og uden Tro.“
Þrátt fyrir þetta var Grundtvig langt á undan sínum
tíma. Þess vegna var hann árum saman vinafár. En hann
náði viðurkenningu. Ávöxtur af starfi hans var meðal
annars sá, að hann hreif Norðurlandaþjóðirnar, og þar á
meðal okkur íslendinga, með eldlegri kenningu sinni um
nauðsyn æskulýðsskóla og aukna menntun. Við áttum
einlægt menn, sem útþráin leiddi að menntalindum ann-
arra þjóða, þessir menn fluttu áhrifin heim. Við eigum
okkar góðu krafta, sem hafa leitað í spor Grundtvigs á
sama hátt, eins og Finnar áttu föður finnsku skólanna:
Uno Cygnæus, Svíar Otto Salomon og Norðmenn Ole Vig,
o. fl. o. fl. mætti nefna.
Ég hef óbilandi trú á því, að samskólarnir verði í fram-
tíðinni orkulind menningar, en til þess að svo megi verða,
Þarf æskan að eignast djúptækan skilning á innsta eðli
sínu, hæfileikum og skyldum. Ef skólarnir geta leitt hana
i áttina að slíku marki, rætast draumar brautryðjendanna.
En það verður því aðeins, að kennararnir geti litið yfir
störf sín með vissu um það, að þeir hafi verið árvakrir yfir
skyldu sinni, og að þeir búi jafnan yfir þeim innri mætti,
sem lýsir sér í orðum hins merka norska skólamanns, Ole
Vig, þar sem hann lýsir hugsjón sinni á þessa leið: Mín
heitasta þrá var að færa birtu yfir lífið, mitt eigið líf og
kjóðar minnar.