Viðar - 01.01.1939, Side 108

102
BORGFIRZK ÆSKA FYRIR SJÖTÍU ÁRUM
[Viðar
að koma inn fyrir nokkurs manns dyr. Sýnir þetta, hversu
ákaft fólk vildi verja trúarskoðanir sínar fyrir öllum
þeim áhrifum, sem við þeim kynni að hagga.
Ég hef nú lauslega drepið á trúarlærdóma æskulýðsins
og aðra bóklega fræðslu. En vitanlega voru til fleiri hliðar
á uppeldinu. Lengi hafði vöndurinn verið notaður sem
helzti siðameistari barna, og gekk það mjög úr hófi fram
á ýmsum heimilum langt fram eftir 19. öldinni. Ríkti sú
venja undantekningarlítið um allt land. Voru þetta líka
refsiákvæði hegningarlaganna, sem óspart var beitt og oft
fyrir smáar yfirsjónir. Hirting barna var því eftirlíking
þessara lögboðnu refsiákvæða. En mikill var þó munur á
því, hversu langt fólk gekk í þessum barnarefsingum.
Hitt mun hafa verið tíðara á síðari hluta 19. aldar að hóta
þeim refsingu og láta þar við sitja. Var það líka um eða
eftir 1870, að hýðingar voru numdar burt úr hegningar-
löggjöfinni.
í þann tíma var manngreinarálit mjög ríkjandi og mátti
bezt márka það á sætaskipun bæði í gestaboðum og í
kirkjum. Réð fjárhagur mestu í þeim efnum. Áttu prestar
góðan þátt í að halda við þessum hugsunarhætti. Röðuðu
sumir þeirra börnum við fermingu eftir efnahag foreldra
þeirra, þannig að innstur stóð sonur ríkasta bóndans, en
fremstur sá þurfamannasonurinn, sem settur var niður
hjá fátækasta bóndanum. Þetta hafði víst ekki lítil áhrif
í þá átt að vekja bæði ofmetnað og öfund í brjóstum barna.
Kom það fyrir, að grunnhyggnir stórbændasynir álitu sig
hafna yfir það að vera félaga hinna snauðu. Voru þess
dæmi, að stórlátir foreldrar áttu líka sök á þessu. Þótti
það og ekki hneisulaust fyrir hreppstjóra — eða stór-
bóndason að bíða lægri hlut fyrir þeim, sem alizt hafði
upp á sveit. Því var það eitt sinn, er hreppstjórasonur
glímdi við pilt, sem var niðursetningur fram að fermingu,
en hafði þroskazt það, að hreppstjórasonurinn, sem þó var
tveimur árum eldri, féll, hvaða brögðum, sem hann reyndi
að beita, að móðirin reiddist syni sínum, þegar hún frétti