Birtingur - 01.01.1962, Blaðsíða 53

maður og mótað skáld, alinn upp við kvæði
Stefáns frá Hvítadal, Davíðs, Tómasar,
Jóhannesar úr Kötlum, Magnúsar, Arnar
Arnarsonar og þaðan af eldri skálda ís-
lenzkra og sennilega ekki handgenginn
erlendri ljóðiist nema í þýðingum, þegar
hér var komið. Þar við bætist, að hann er
ekki að lýsa nýjum óróasömum heimi, þar
sem allt er á hverfanda hveli, heldur ein-
mitt gömlu stöðnuðu og einangruðu um-
hverfi, þar sem allt líf er fastreyrt og ó-
umbreytanlegt: „það verður aldrei bylt-
ing í þorpi.“ Skáldinu var því engin nauð-
syn að heyja sér nýtt Ijóðmál, ekkert
knúði á um ferskt myndsnið eða nýstár-
legar myndasamstæður, óvænt hugmynda-
tengsl eða orðanna eldglæringar til að
bregða skæru ljósi yfir ókannað svið.
Þvert á móti: þessum ljóðum hæfðu að-
eins látlausustu orð tungunnar, óbrotnar
hugsanir og einfaldar alkunnar myndir,
eins fjaðrafáar og auðið var án þess að
eiga á hættu, að þær misstu ílugsins og
hröpuðu niður á leirburðarflatneskju.
Enn er eins að geta: þeir sem þekkja
manninn Jón úr Vör vita, að hann er
flestum varfærnari og flysjungshátt á
hann ekki til.
Lauslegur samanburður hefur verið gerð-
ur á Þorpi Jóns úr Vör og þorpi Kiljans í
Sölku Völku. En hér er ólíku saman að
jafna, svo ólíku að samanburður gefur
harla lítið í aðra hönd. Höfundur Sölku
Völku er víðförull aðkomufugl, sem kem-
ur aðvífandi einhvers staðar utan úr hin-
um stóra heimi og dregur arnsúg í flugn-
um, vokir um stundarsakir yfir dálitlu
þorpi undir háum fjöllum, virðir það fyrir
sér ofan og utan frá með blik af gestafor-
vitni í haukíránum augum: „Hvernig
skyldu menn lifa á svona stað? Og hvern-
ig skyldu menn deyja? Hvað skyldu menn
segja hverir við aðra, þegar þeir vakna á
morgnana? ... Já. hvers konar gleði og
hvers konar sorgir skyldu eiginlega þríf-
ast í kringum þessar litlu, daufu olíutýr-
ur?“ Þegai- til kastanna kemur reynist
honum þó algjörlega ófullnægjandi að fá
svar við því, hvernig menn lifi í raun og
veru á svona stað: hann tekur óðara að
hlutast til um mál íbúanna, fylkja liði,
etja saman andstæðum öflum, fá líf í
tuskurnar, svo að hann drepist ekki úr
leiðindum þá stuttu stund, sem hann dok-
ar hér við. Höfundur Þorpsins þarf einsk-
is að spyrja, því hann er sjálfur einn af
innbyggjurum þess, þekkir út í æsar
hvern krók og kima, hefur frá blautu
barnsbeini lifað þar og hrærzt, virt mann-
líf þess fyrir sér innan og neðan frá og
tekið því eins og það var, hann getur
ekki eins og aðkominn áhorfandi kvatt
þorpið fyrir fullt og allt, þegar mesta
gamanið er úti, og flogið í burtu jafn
skyndilega og hann kom, hann er bund-
inn því ævilangt og þrúgaður af vitund-
inni um að honum er ekki undankomu
auðið: „þú leggur af stað út í heiminn,
en þorpið fer með þér alla leið . . . Þú
færð aldrei sigrað þinn fæðingarhrepp,
stjúpmóðurauga hans vakir yfir þár alla
stund . . . Hann ann þér á sinn hátt, en
ok hans hvílir á herðum þér . . .“
Þó að Jón úr Vör sé dálítið rómantískur
á pörtum, nær ekki nokkurri átt að kalla
ljóðin í Þorpinu „rómantík fátæktarinnar".
Þegar bókin kom út á sænsku fyrir fáum
árum, nefndi einn af gagnrýnendum liana
Birtingur 47