Birtingur - 01.01.1962, Blaðsíða 57

um íæð&sl ljcöin í'yrst, síðan búa þau til
teoríur út frá þeim: setja fram ýmiss
konar ksnningar í þeim tilgangi að auka
skilning almennings á skáldverkunum eða
verja þau fyrir óbilgjörnum gagnrýnend-
um. Ég íetla, að þannig sé málurn einnig
háttað hér, að minnsta kosti sýnist mér
sitthvað í Vetrarmávum koma prýðilega
lieim við kenninguna: heimild um þ
tíma, sem við lifum á, eru ljóð eins og
Lítil frétt í blaðinu, Þjóðhátíð 1954, Á
föstudaginn langa 1954, Gömul ferðasaga
og Á fimmtán ára afmæli lýðveldisins,
önnur eru gagnsýrð galli aldarandans,
en ekki jafn ber í tjáningu: Draumurinn,
Páskaræða, Auðhumla. öll þessi kvæði
og enda fleiri eru með einhverjum hætti
áróður og tilraun til að móta viðhorf
vorrar kynslóðar.
Meginkveikjur þessara ljóða eru þrjár:
andúð á framferði ráðamanna 1 sósíölsk-
um ríkjum og grunur um að rætur meins-
ins liggi í sjálfu skipulaginu, önnur er
helsprengjan, hin þriðja svik íslenzkra
stjórnmálamanna við lýðveldið og aum-
ingjaskapur vorrar aurasjúku kynslóðar.
Jón úr Vör er vonbrigðamaður í stjórn-
málum. Hann var einn þeirra byltingar-
sinnuðu rithöfunda, sem stóðu að Rauð-
um pennum undir forystu Kristins E.
Andréssonar á fjórða tugi aldarinnar.
Éinkenni þess tíma voru hinar stóru
dímensjónir hugmynda- og tilfinningalífs,
alþjóðahyggja í öllu efni, Marx var al-
þýðunnar mannkynsfræðari og kenningar
lians stórisannleikur um þróunarlögmál
þjóðfélagsins. Frá sjónarmiði alþjóðasinn-
ans voru persónulegar sorgir eða áhyggj-
ur, hamingju- eða gleðistundir tiltölulega
lítilfjörleg einkamál, sem urðu að þoka
í skugga hinna stóru aðsteðjandi vanda-
mála fjöldans: öreiga allra landa. Ég veit
ekki hvort þessi ósamsetta alþjóðaábyrgð,
heimshryggð og kollektíva hamingja hef-
ur nokkurn tíma verið við andlegt hæfi
Jóna úr Vör — að minnsta kosti 'verður það
tæplega ráðið af ljóðum hans. En allt
urn það skipaði hann sér ungur í raðir
hinna róttækustu og stóð þar hiklaus
fram undir þrítugsaldur. Þá tekur að
bóla á efasemdum: ,,á leiðinni að tak-
markinu býr hamingja baráttunnar, en
vonbrigðin á vegarenda“, liann tekur að
flíka harla óbolsivískum kenningum, já
gott ef ekki hreinræktuðum gagnbylt-
ingarboðskap: „ég trúi á hið eilífa blóð
byltingarinnar, sem streymir frá kynslóð
til kynslóðar og byltir sérhverri bylt-
ingu“, litlu síðar segir hann skilið við
sína gömlu baráttufélaga vegna ósjálf-
stæðis flokksins gagnvart páfunum í
Moskvu, gerist eins konar íslenzkur tító-
isti. En meistarinn Tító fullnægir ekki
lengi kröfum lærisveins síns, hann tekur
að hneppa samstarfsmenn sína í ánauð
eins og þeir í Sovét, og þegar einum
þeirra, Djilas, tekst að smygla andróðurs-
riti út úr fangelsinu, lengir einvalds-
herrann fangavist hans um nokkur ár.
Blaðið segir frá þessu í smáfrétt, en
sama dag er aðalfregn á forsíðu, að
sovétmenn liafi sent gervihnött út i
geiminn. Af þessu efni er ljóðið Lítil
frétt í blaðinu, sem þannig hefst:
Meistari, þú mikli foringi okkar
uppreisnarmanna,
sem trúum þvi, að sannleikurinn sé
ekki mikill og einn,
Birtingur 51