Birtingur - 01.01.1962, Blaðsíða 91

ars þeir sem í kringum okkur sitja eru
að skapa, — (og bendir út yfir sviðið,
kaffihús í einni útborga Parísar, Mon-
trouge, þar sem ýmsir félagar lians hitt-
ast á hverju mánudagskvöldi til að ræða
vandamál sín. Þeir segja emmið fylgja
listamönnum Parísar, fyrst var það Mont-
martre, síðan Montparnasse, nú er það
Montrouge, ég myndi frekar segja, að það
væri fjallið (mont), þaðan sem sér vítt of
heima) — ég lít á listina sem fórnarat-
höfn. Á tímum mikillar veraldarhyggju,
þegar flestir keppa eftir ísskápum, bíl-
um eða sjónvarpi, í einu orði veraldar-
gæðum, lít ég svo á, að listamennirnir
séu að bjarga heiðri okkar, þeir hætta
öllu hér í fátækt, basli og miskunnarleysi
til þess að maðurinn haldi andlegri reisn
sinni, hlaupist þeir undan merkjum erum
við glötuð.
Hin geómetríska abstraktion? Hún hef-
ur ekki þýðingu lengur, en gengi hennar
var skiljanlegt fyrstu árin eftir heims-
styrjöldina síðari. Ógnir stríðsins og með-
fylgjandi hrun flestra gilda leiddu til
þess, að ungir menn leituðu grundvallar í
hinum altæku (absólútu) og sérhæfðu
(abströktu) hugmyndum Mondrians og
listar hans. Þaðan koma þeir líka flestir,
en þessi heimsmynd hans fullnægði þeim
ekki til lengdar (og segir sögu, sem bregð-
ur upp mynd frá þeim árum. Mondrian
kom einu sinni á vinnustofu Kandinskys.
Hann skildi ekkert í því, að Kandinsky
skyldi hafa á vinnustofu sinni glugga,
sem gáfu sýn út í náttúruna. Nei, slíkt
var óhæfa, listamaðurinn varð að loka sig
inni frá náttúrunni). Hreinsun borðsins
(tabula rasa) mvnddúksins hinnar fyrri
myndíiugsunar er lokið. og nú verður aö
byggja upp, bæta við.
Þannig mun ég krefjast upphafsdóms:
Ég sit úti á bekk og horfi á flekk barkar-
ins og spyr: Hvað er þarna við enda
skynspurnar minnar? Það er að minnsta
kosti ég, sem spyr eða fálma, eins og af-
velta skordýr, ef til vill eitthvað meira.
en alltaf það með vissu. Ég sný spurn-
arskyni mínu til baka: Hver er ég, sem
spyr og fálma? Að minnsta kosti það,
sem þú sérð og þig rennir grun í á vef
trjábolsins, ef til vill meira, en alltaf það
með vissu. Dómurinn er þessi: Ég er sam-
spil ytri veruleika og innra lífs. Ég, þú,
þeir, eigra, þjóta, æsast á milli spurnar-
sjálfsins og náttúrunnar, veruleikans
þarna úti. Hin ytri ásýnd söm við sig,
vitundin ókönnuð dýpt.
Listin nú á dögum, málaralist, Ijóðlist
beinist að innri sjónum mannsins, gildi
hennar er fólgið í því, hversu djúpt og
óvænt sambandið er inn á við, hversu
sjónarhóliinn er einstakur. Til þess að
nema nýtíðarviðhorf og vinna, hugsa,
skapa og skynja á þeirra leiðum, verður
að beina athygli okkar að frjóum jarð-
vegi sjálfsvitundar. Fráleitt er að stæla
náttúruna, þessa mikilúðlegu ásýnd. Þess-
ar óendanlegu og fjölbreyttu dansandi
einingar. Hvílíkur reginmunur á náttúru
og mynd. Ég hef grun um, að þeir, sem
ætla sér að stæla náttúruna, séu að gera
gys að okkur, þótt að vísu sé þjálfun í
því að reyna að leysa vonlausa gátu.
Ýmsum virðist sem hér sé um hæpna full-
yrðingu að ræða, þegar þess er gætt, að
sumir meistarar myndlistarinnar hafa
BirtinHur 85