Birtingur - 01.01.1962, Blaðsíða 73

við kallað hana, eins og Jónas frá Hriflu
nefnir nútímamyndlist einu nafni. Ab-
straction lyrique (abstraktsjón lýrikk)
ljóðræn abstraktlist. L’art informel (lar
informel), það er ekki beinlínis fonnleysi,
en lausbeizlun formsins. Michel Tapie
(misel tapí), einn af stóruspámönnum
þeirrar stefnu kallar hana stundum L’art
autre (lar ótr): annað en list, eitthvað
handan listar, og mun nafngiftin runnin
undan rifjum súrrealista, en kenning
þeirra var sú, að listamaðurinn ætti að
túlka hið dulvitaða, yfir- eða undirskil-
vitlega: eins konar listrænt tungutal.
Var slíkt kallað átómatismi. Frá súrreal-
istum er meðal annars runninn áhugi
manna á myndgerð geðsjúkra, veggja-
krassi og minnisblaðakroti.
Fjölbreytni í nafnavali vekur undir eins
þá hugmynd, að hér sé ekki um að ræða
samstæða listastefnu, enda þótt greina
megi mörg sameiginleg einkenni. Eitt er
þó unnendum nýlistarinnar, gagnrýnend-
um og listamönnum sameiginlegt: algjör
afneitun, jafnvel fyrirlitning á þeirri
stefnu, sem réð hér húsum næst á undan,
hinni geómetrisku abstraktsjón. Enn einu
sinni virðist það ásannast, sem Baudelaire
hélt fyrstur fram: að listin þróist í stöð-
ugum gagnskipti-andstæðum, ný lista-
stefna rísi sem andspyrna eða andsvar við
þeirri, sem á undan fór. 1 þessu sambandi
er vert að gefa því gaum, hvernig tímabil
hverrar listhreyfingar styttist sí og æ,
nálgast meira og meira tíðni tízkusveifl-
unnar. Ef fram fer sem horfir, getur list-
in orðið árstíðabundin eins og fatasnið,
já meira en það: breytzt frá degi til dags
eins og veðrið heima.
En lítum andartak upp úr dægurþrasi og
skyggnumst vítt of heima. Við sjáum þá
að listræn túlkun, sköpun virðist sveifl-
ast líkt og dingull milli tveggja skauta:
þess huglæga og þess geðræna. Fyrrum
voru þau kölluð klassík og rómantík.
Slíkum tvenns konar afstöðum bregður
jafnan fyrir á víxl í listasögunni: til
dæmis var list hins frumstæða manns öll
á vegum tilfinningalífsins, list renesans-
listamannsins fyrst og fremst huglæg —
kúpisminn huglægs eðlis, expressjónism-
inn tilfinningalegs. Þannig sýnist mér
einnig vera um fyrrnefndar tvær lista-
stefnur, geómtríska og lýríska abstrakt-
sjón: hin fyrri byggist á algjörlega hug-
lægri afstöðu, en óstýrilæti geðsmunanna
ríkir í hinni síðarnefndu. Segja má að
geómetríska abstraktsjónin hafi þrengt
að hinum tilfinningalega eðlisþætti lista-
mannsins, saumað svo að frægum taug-
um hans, að hann hafi brotizt undan oki
hennar —- eða ef til vill varð hann grip-
inn óþolinmæði, óhemjuskap. Kæmi ekki
á óvart, þótt ofsakennd viðbrögð margra
yllu nokkrum eftirþanka, þegar stundir
líða.
Tökum mið af nokkrum listamönnum,
svokölluðum brautryðjendum: Fautrier,
Dubuffet, Hartung, Wols, de Stael, Bissi-
ere, Tobey, Pollock, Rothko og fleirum.
Með því að athuga líf þeirra, verk þeirra,
getum við betur gert okkur grein fyrir
þeim hvörfum, sem hér hafa orðið í list-
um seinustu ár og þá einnig í öðrum
löndum hins siðmenntaða heims. Oftast
á slík stefnubreyting sér langan aðdrag-
anda, margra ára erfiði, þrotlausa vinnu
í einveru og óþökk til þess að opna okkur
Birtingur 67