Læknablaðið - 15.09.2000, Blaðsíða 25

FRÆÐIGREINAR / LÍFFÆRAFLUTNINGAR
er hlutfall þeirra hærra hér en annars staðar þekkist.
Á mynd 1 er sýndur fjöldi nýraígræðslna úr látnum
gjöfum og lifandi árabilin 1970-1979, 1980-1989 og
1990-1999.
Ástæður aukinnar áherslu á ígræðslur úr lifandi
gjöfum eru ýmsar og mætti nefna að íslendingar eru
fúsir til að gefa ástvinum sínum nýra auk þess sem
slíkum græðlingum farnast að jafnaði mun betur en
nánýrum. Lögum samkvæmt verður sá er gefur
líffæri til slíkrar ígræðslu að vera orðinn 18 ára.
Brottnám líffæra til ígrædslu
I fyrrnefndum lögum um brottnám líffæra segir að
því aðeins megi fjarlægja líffæri til ígræðslu úr
nýlátnum að þeir hafi áður gefið til þess leyfi en liggi
slíkt leyfi ekki fyrir þá aðeins að fengnu samþykki
náins vandamanns (presumed non-consent). Brott-
nám nálíffæra á árunum 1993-1999 er sýnt í töflu III.
Fyrstu fimm árin var brottnám líffæra hér með því
hæsta sem þekkist á Norðurlöndum, miðað við
fólksfjölda, en síðan hefur mjög dregið úr. Erfitt er að
gera sér grein fyrir ástæðum þeirrar fækkunar og
kann tilviljun ein að valda því í svo fámennu
þjóðfélagi. Greinileg er enn hjálpfýsi íslendinga því
líffærabrottnám er samþykkt í 74% tilfella þar sem
farið er fram á það og telst það hlutfall hátt.
Athyglisvert er að eftir þessi sjö ár vantar aðeins
fjögur nýru á að Islendingar hafi greitt þá skuld við
Scandiatransplant sem þeir söfnuðu á 30 árum og er
þá ekki litið til annarra líffæra en nýrna.
Framtíðin
Á komandi árum mun þörfin á líffærum til ígræðslu
vaxa. íslendingum fjölgar stöðugt og æ fleiri sjúk-
lingum með lífshættulega sjúkdóma er fleytt áfram
að þeim tímapunkti þegar ígræðsla er lífgefandi.
Fólki með lokastigsnýrnabilun fjölgar allhratt, eink-
um eldra fólki, og hlýtur að verða lögð áhersla að
veita þeim sjúklingum ígræðslu í auknum mæli.
Batnandi árangurs er að vænta af ígræðslum, ekki
síst ef unnt verður að framkalla þol (tolerance) í
þegunum. Notkun líffæra úr erfðabreyttum dýrum
(svínum) virðist í sjónmáli, þótt enn séu mörg ljón í
veginum.
Ekki hefur þótt fýsilegt að stunda ígræðslur
hérlendis vegna fæðar tilfella og svo mun væntanlega
verða um sinn hvað snertir nálíffæri. ígræðsla nýrna
úr lifandi gjöfum kann þó að vera á næstu grösum en
vel þarf að undirbúa slfkt átak svo að árangur verði
ekki lakari en annars staðar gerist.
Heimildir
1. Madsen M, Ásmundsson P, Brekke IB, Grunnet HN, Persson
HN, Salmela K, et al. Scandiatransplant: thirty years of
cooperation in organ transplantation in the Nordic countries.
Clin Transplants 1998; 14:121-31.
2. Madsen M, Ásmundsson P, Brekke IB, Grunnet HN, Persson
HN, Salmela K, et al. Organ donation, allocation and
transplantation in the Nordic countries: Scandiatransplant
Figure 1. Kidney transplantations in Icelandic patients during three periods. The number
ofcadaveric donor (CD) and living donor kidneys (LD) is shown. The percentage ofLD-
kidneys is shown inside the LD-columns.
Table 1. Cadaver organs transplanted into lcelandic patients in Gothenburg 1993-1996 and in Copenhagen 1997-1999.
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Transplantations 6 5 5 9 0 1 2
Heart 2 í
Heart / lungs í í í
Lungs 3
Liver 1 3 i 1 í
Kidney 3 1 2 4 í í
Table II. Icelandic patients on waiting lists for cadaveric organs at end ofeach year in Gothenburg 1992-1995 and Copenhagen 1996-1999.
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Heart 2 í í
Heart / lungs 4 2 í í
Lungs 3
Liver
Kidney 5 3 4 4 5 3 5 7
Table III. Cases ofbrain death and removal ofcadaveric organs for transplantation in lceland 1993-1996 (Gothenburg) and 1997-1999 (Copenhagen).
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999
Cases of brain death 5 7 9 8 8 7 4
Permission sought 5 6 8 6 6 4 0
Permission granted 4 5 6 5 4 2
Organs not usable 1 2 1 2 4 4
Organ donation 4 5 5 5 4 1 0
Heart 1 1 1 2 1
Lungs 1 1 1
Liver 3 4 4 4 3 1
Kidney 8 10 10 10 8 2
[Annual report] 1998. Scandiatransplant; 1999:11-24.
3. Lög um ákvörðun dauða. Stjórnartíðindi 1991; A6:21.
4. Lög um brottnám líffæra og krufningar. Stjórnartíðindi 1991;
A6: 20-1.
5 Ásmundsson P, Pálsson R. Meðferð við lokastigsnýrnabilun á
fslandi 1968-1997. Læknablaðið 1999; 85: 9-24.
Læknablaðið 2000/86 569