Læknablaðið - 15.09.2000, Blaðsíða 47

FRÆÐIGREINAR / LÍFFÆRAFLUTNINGAR
báðir neðri lapparnir frá tveimur gjöfum með
sömu blóðflokka. Mikilvægt er að gjafinn sé stærri
en þeginn svo að lungnalappinn nái að þenjast út í
brjóstholið. Aðgerðir þessar hafa reynst
hættulitlar fyrir gjafana (8).
Ónæmisbæling
Onæmisbæling með lyfjum hefst strax eftir aðgerðina
og er ævilöng. Algengast er að nota cýklósporín eða
takrólímus, azatíóprín eða mýkófenólat mófetíli og
prednisólon. Þá tíðkast víða að gefa mótefni gegn
eitilfrumum strax eftir lungnaskiptin. Nýlega hafa
einnig komið til sögunnar lyf sem bæla interleukín-2
myndun og eru notuð strax eftir ígræðsluaðgerðina
(!)•
Árangur af lungnaígræðslum
Lifun: Samkvæmt alþjóðlegum skráningum er eins
árs lifun lungnaþega 71%, þriggja ára 55% og fimm
ára lifun 43% (1,2). Er þetta talsvert lakara en fyrir
hjarta- og lifrarígræðslur og mun lakara en fyrir
nýraígræðslur. Er því mikilvægt að átta sig á því að
stundum er lifunin jafngóð eða betri með þeim
sjúkdómi sem sjúklingur hefur án þess að komi til
ígræðslu. Sjúklingar með slímseigjusjúkdóm og með
bandvefsmyndun í lungum hafa mest gagn af
lungnaígræðslu.
Lungnastarfsemi: Mikill bati verður á lungna-
starfsemi eins og sjá má með rannsóknaraðferðum
eins og blástursprófum og nær batinn hámarki
þrernur til sex mánuðum eftir ígræðslu. Ef skipt er
um bæði lungu næst yfirleitt full starfsemi en 50-
70% ef skipt er um annað lungað. Súrefnisgildi í
blóði batna verulega og sjúklingar losna yfirleitt
við súrefnisgjöf (1).
Blóðföll: Hjá sjúklingum með lungnaæða-
sjúkdóm verða viðnám og þrýstingur í lungna-
æðum strax eðlileg. Útstreymisbrot hægri slegils
batnar verulega (9).
Areynsluþol eykst yfirleitt það mikið að
sjúklingar ná virkum lífsháttum og allt að 80%
sjúklinga hafa enga takmörkum á hreyfingu einu
ári eftir lungnaígræðslu (1).
Lífsgæði batna hjá flestum. en geta versnað
aftur þegar frá líður vegna síðbúinna fylgikvilla
(10). Aðeins um 40% lungnaþega hverfa þó til
vinnu aftur.
Algengir fylgikvillar
Frumgræðlingsbilun (primary graft failure) gerist
strax eftir ígræðsluna og er talin orsakast af blóð-
þurrðar- og endurflæðisáverka. Innan þriggja daga
frá aðgerð koma fram dreifðar íferðar í lungum og
mikill súrefnisskortur. Beitt er stuðningsmeðferð en
allt að 60% þessara sjúklinga deyja (11).
Fylgikvillar í loftvegum eru nú sjaldgæfari en
áður vegna bættrar skurðtækni. Þrenging á
tengingunni við ígrædda lungað er algengust og er
oftast hægt að laga með ísetningu stoðnets (12).
Sýkingar eru mun algengari hjá lungnaþegum
en öðrum líffæraþegum og stafar að hluta til af
nánum tengslum lungnanna við umhverfið.
Bakteríusýkingar eru algengastar bæði fyrst eftir
ígræðsluna og síðan hjá þeim sem fá langvinna
höfnun og stíflumyndandi berkjungabólgu
(bronchiolitis obliterans). Gram-neikvæðar
bakteríur eru algengur orsakavaldur (13).
Athyglisvert er að sjúklingar með slímseigju-
sjúkdóm eru ekki í meiri hættu að fá sýkingar í
neðri loftvegi en aðrir eftir lungnaígræðslu (6).
Cýtómegalóveirusýkingar halda áfram að vera
verulegt vandamál og geta valdið slæmri
lungnabólgu og leitt til langvinnrar höfnunar. Oft
er því gefið gancíklóvír fyrst eftir aðgerð til að
draga úr þessari hættu (14).
Höfnun
Bráðahöfnun er algengust fyrstu 100 dagana eftir
ígræðslu en getur komið fyrir hvenær sem er.
Einkenni eru ósértæk og er oft erfitt að greina á milli
höfnunar og sýkingar. Því þarf oft að taka sýni frá
lunga til að greina á milli (1). Skerðing á blásturs-
prófum um 10% eða meira getur verið merki um
höfnun og er það aðalástæða þess að sjúklingar mæla
blásturspróf daglega. Við bráðri höfnun er venjulega
gefin háskammta sterameðferð í æð í þrjá daga og
síðan er aukið tímabundið við ónæmisbælandi
meðferðina (1).
Langvinn höfnun er alvarlegasta vandamálið
eftir lungnaígræðslu og það sem veldur því að
líftími lungnagræðlinga er mun styttri en annarra
græðlinga (15). Vefjafræðilega kemur hún fram
sem stíflumyndandi berkjungabólga sem með
bandvefsmyndun veldur þrengingu í litlum
loftvegum. Algeng einkenni eru vaxandi mæði og
hósti. Við blásturspróf kemur fram teppa með
lækkun á fráblæstri eftir eina sekúndu. Meingerð
er ekki vel þekkt en oft er fyrri saga um
endurteknar bráðar hafnanir og cýtómegaló-
veirusýkingar. Stíflumyndandi berkjungabólga
kemur fram í 60-80% sjúklinga sem lifa í fimm ár.
Margvísleg ónæmisbælandi meðferð hefur verið
reynd og getur hún í mesta lagi hægt á sjúk-
dómsganginum en ekki stöðvað hann. Horfurnar
eru slæmar og látast 40% innan tveggja ára frá
greiningu. Stundum eru lungu grædd í aftur en
árangur er ekki góður.
Lungnaígræðslur á íslandi
Nokkrir íslendingar hafa fengið ígrædd lungu. Bæði
hefur verið um að ræða hjarta- og lungnaígræðslur og
lungnaígræðslu eina sér. Þessar aðgerðir hafa flestar
verið gerðar á Sahlgrenska sjúkrahúsinu í Gautaborg
í Svíþjóð en nú er í gildi samningur um að líffæra-
Læknablaðið 2000/86 589