Morgunblaðið - 27.04.1975, Side 7

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. APRIL 1975
7
Vanheil börn
og umönnun þeirra
— Þarna eiga i hlut margir flokkar
barna og unglinga. sagði Magnús
Magnússon, skólastjóri Höfða-
skólans. — og segja verður það
eins og er að sumum hefur gengið
betur en öðrum að fá aðstoð og
fyrirgreiðslu
Fávitastof nanirnar eru tiltölu-
lega vel uppbyggðar, ekki sizt
er það orðið fyrir dugnað
einstaklinga. Það var og lyfti-
stöng, þegar tappagjald fékkst af
gosdrykkjum og fyrir það fé hefur
allt þetta kerfi verið byggt upp.
Aftur á móti er viða pottur brotinn
i skólakerfinu. Það vantar
þjálfunarskóla, sem ætti að starfa
i sambandi við fávitastofnanirnar.
f nýju grunnskólatögunum kemur
fram ákveðinn stórhugur varðandi
börn, sem striða við erfiðleika inn-
an skótakerfisins. Er nú starfandi
nefnd til að vinna að framgangi
þessara mála.
Nauðsynlegt að
koma upp
þjálfunarskóla
— Hvað er átt við með
þjálfunarskóla?
— Hann á að þjálfa nemendur
til einfaldra starfa og þar ætti að
vera sem minnst bóklegt. Þegar
ekki er hægt að þjálfa til starfa er
hægt að sinna afþreyingunni. Allir
eiga rétt á menntun við sitt hæfi
og fyrir suma er það mikil mennt-
un að læra að klæða sig og nota
salerni.
— Svo eru það börn, sem falla
inn á verksvið Höfðaskólans. Þau
eru með margs konar fötlun, en
hugfötlun er mest áberandi.
Höfðaskóli annar þörf Reykjavikur
og nágrennis og þótt skólinn sé
um margt afskiptur i kerfinu er
Reykjavik þó eini staðurinn, sem
hefur þennan visi. Ég tel að byggja
þyrfti upp hæfingardeildir i alm.
grunnskóla úti i héruðunum en
erfiðustu tilfellunum væri kennt i
æfingarskóla, sem væri fyrst um
sinn i Reykjavík fyrir allt landið.
Það er vissulega langt frá því að
þarna sé allt i góðu lagi, en óhætt
er að segja að straumar eru i þá
átt að bæta þetta, þótt menn séu
ekki á eitt sáttir um, hvaða leiðir
eigi að fara.
Fé vantar — skort-
ur á sérmenntuðu
starfsliði
— Siðan má nefna geðræn
vandamál og hegðunarvandræði
barna og unglinga. Þar eru mörg
vandamál óleyst og erfitt um vik,
t.d. fyrir skólana að fá þá aðstoð
sem þarf. Það stendur á sér-
fræðingum og fjármagni til að full-
nýta þau pláss sem til eru,
samanber Dalbraut sem er
ekki fullnýtt vegna þessa og
tel ég það afar slæmt.
f Reykjavik hefur átak i málefn-
um þessara hópa verið gert.
En sú spurning vakir jafnan
hvort allt sé gert sem gera þarf.
Min skoðun er sú að það vanti
fastan starfsmann i hvern skóla til
að hjálpa börnum, sem eru i
ákveðinni andlegri nauð. Sú nauð
vex vegna þess að starfslið vantar
og þessu er ekki hægt að kasta
yfir á kennarana.
— En sálfræðiþjónusta skóla,
kemur hún ekki þarna við sögu?
— Starfsmannafæð veldur þvi
að þær deildir hafa aðeins getað
sinnt þvi að greindarprófa og gefa
ákveðin ráð. en það sem oft knýr
mest á eru alls konar geðrænar
truflanir. Það eru mál sem eru of
litil til að geðdeildin vilji annast
þau og of mikil til að kennari geti
liðsinnt eða þau læknist af sjálfu
sér. Þarna er stór gloppa sem
getur haft margvislegar af-
leiðingar, þvi að barn sem er I
andlegu uppnámi hefur ekki not af
skóla og þá fara verkanirnar að
gera vart við sig.
Til eru einstakl-
ingar sem hvergi
eiga rúm I kerfinu
— Svo eru nokkur börn með
fatlanir sem erfitt er að ákvarða
stað i kerfinu. Þeir einstaklingar
hafa satt að segja orðið ákveðið
hrakhólafólk. Við getum ekki
lokað augunum fyrir þvi, að þeir
einstaklingar eru til, sem enginn
telur sér skylt að annast nema
foreldrar og þeim er það oft of-
vaxið, nema hjálp komi til. Vegna
þessa hefur risið upp fjölfötlunar-
skóli, sem hefur gert góða hluti en
ekki nærri nóg. að þvi er foreldra-
félag skólans segir. Og svo eru
alltaf nokkur tilfelli. sem liggja á
mörkunum. Við getum tekið barn,
sem er vangefið og strlðir þar að
auki við ákveðin geðræn vanda-
mál. Hvar á það að vera? Á geð-
veikraspitala? Eða á fávitastofn-
un? Eða heima hjá sér. Inn i þetta
slást sem sagt margir þættir. Það
hefur komið upp sú staða að
stofnanir bitast um að losna við
ákveðinn einstakling af þessum
sökum. Ef heimili barnsins getur
og vill hafa það og hægt væri að
veita foreldrunum styrk er það
bæði jákvæðasta og ódýrasta
lausnin.
Allir þurfa á
umhyggju að halda 6
hvort sem þeir eru
vel eða vangefnir
— Allir — hvort sem þeir eru
vel eða vangefnir þurfa á um-
hyggju foreldra að halda, fyrstu
árin sérstaklega. Það er alltaf
neyðaðráðstöfun að setja barn á
stofnun. Sú stefna er að ryðja sér
til rúms að setja upp mjög litlar
einingar, þar sem hugfatlaðir
gætu verið á. En þegar um
rúmlegufólk er að ræða gildir
vitaskuld öðru máli.
— Hvað skynjar mjög vangefið
barn mikið af umhyggju og ástúð
sem þvi er sýnt?
— Fáar lifverur eru á svo lágum
stalli að þær skynji ekki blíðu. Ef
barn er mjög hugfatlað er trúlegt
að sú kona, sem fæðir það af sér
eigi handa þvi meiri ástúð en
starfsfólk á stofnun — hversu
gott sem það er. Siik ástúð móður
getur haft áhrif á hugsanlegan
þroska þessa barns. Rannsóknir i
Bandarikjunum hafa sýnt að eðli-
leg og heilbrigð börn á stofnunum
geta hreinlega dáið, vegna þess
þau fá ekki andlega ástúð og
likamlega bliðu. Læknir sá sem
gerði þessa könnun fyrirskipaði
siðan starfsfólkinu að gæla meira
við börnin og dánartalan hrið-
lækkaði. Nýfædd börn hafa haft
ákveðna hrynjandi af hjartslætti
móðurinnar. Enginn veit með
vissu hvað þetta hefur mikil áhrif
en nú er farið að setja hjartsláttar-
hljóð á vöggustofur og það kemur
i Ijós að það hefur sefandi áhrif á
börnin. Hinu er ekki að leyna að
við rennum dálitið blint I sjóinn
með þvi að færa börnin frá sinu
raunverulega umhverfi og i meira
tilbúið umhverfi.
Ég hallast æ meira að þvi að
boðskapur Páls postula um kær-
leikann sé ekki aðeins fagur,
heldur stórkostlegur uppetdisboð-
skapur. Það verður holur hljómur I
þvi uppeldi þar sem kærleikann
vantar, hvort sem börnin eru van-
heil á einhverju sviði eða heil-
brigð.
Er hneisa að vera
vangefinn?
Hvaða máli skiptir almennings-
álitið?
— Það skiptir gifurlega miklu.
Hugfatlaðir einstaklingar og geð-
veikir hafa verið ílla séðir I sam-
félaginu. Við getum ekki lokað
augunum fyrir þvi. Ætla mætti það
væri hneisa að vera vangefinn.
Þarna gæti almenningsálitið
hjálpað mikið upp á; ef hægt væri
að ná upp þeirri almennu skoðun.
að það væri fyrir neðan virðingu
borgara að færa að þeim sem verr
eru settir. Á vinnustöðum og i
skólum reyna sumir, sem eru
óöruggir um eigin verðleika, að
upphefja sig á kostnað annarra.
Sá sem þarf á hjálp að halda
Rœtt við Magnús
Magnússon, skóla-
stjóra Höfðaskólans
vegna skorts á hæfileikum sem
þjóðfélagið KREFST að hann hafi.
verður oft fyrir miklu aðkasti og
lyktir verða að viðkomandi getur
ekki á heilum sér tekið. Foreldrar
ættu að taka hart á sliku verði þeir
varir við slikt hjá börnum sinum.
Og enn ógeðfelldara er þegar full-
orðið fólk skimpist að þeim, sem
það heldur að hafi minni hæfileika
en það sjálft. Ekki er hægt að
hugsa sér vesalli dægrastyttingu.
Þetta verður og til þess að þessir
einstaklingar fyrirverða sig fyrir
að þurfa sérhjálp og þar af
leiðandi nýtist hjálpin ekki, vegna
þess þeir finna oft að umhverfið
liggur þeim i hálsi fyrir að vera
ekki betur af guði gerðir.
Yfirleitt er það auðvitað við-
kvæmt hverjum foreldrum að barn
þeirra reynist vera vangefið. Oft
reyna foreldrar flest annað áður
en þeir koma i rétta höfn með sitt
vangefna barn. Þvi að allir eiga
þann draum að barnið þeirra sé
heilbrigt og erfitt er að vakna upp
af þeim draumi. Foreldrarnir sjá
sjálfa sig i sínu eigin barni. Þeim
virðist það einhver stimpill á þau
sjálf; þegar eitthvað er að barninu
þeirra. Oft eru foreldrar lika seinir
að sjá áberandi vandkvæði og
stundum er það svo að slikt gerir
ekki vart við sig fyrr en barnið á
að fara i skóla.
Breytum almennings-
álitinu snarlega
— Þessu fordæmandi al-
menningsáliti verður að breyta og
það fljótt. Blöð og fjölmiðlar geta
unnið ómælt gagn. Við getum
tekið SÍBS sem dæmi. Fólk litur til
þeirra með lotningu. Þó voru
berklar hér áður ekki betri en
holsdveiki. En hér var djarflega að
málum unnið og almenningsálit-
inu er hægt að snúa.
— Það veit enginn nema sá
sem fylgist með baráttu
margra foreldra fyrir velferð
barna sinna, hversu hetjulega
er unnið. En fólk ætti að
skilja að létta þarf mörgum
foreldrum byrðarnar. Vel þegin
er aðstoð allra, ekki aðeins i sam-
bandi við peninga heldur lika hvað
snertir samvistir við börnin. f
Bandarikjunum er það algengt að
fjölskyldur taka ákveðinn van-
heilan einstakling að sér að
nokkru leyti: hann er tekinn með i
ökuferðir um helgar eða boðið I
mat eða kaffi öðru hverju. Þetta
léttir af foreldrunum um stund og
allt slikt myndi verða sólargeisli
sem skært skini i hugum þessara
einstaklinga.
h.k.
Allir eiga
kröfu á menntun
við sitt hæfi
KARNABÆR
Plötudeildir:
Austurstræti 22 s
Laugaveg 66 —°
David Bowie — Young Americans.
Robin Traver — for earth Below.
American Graffiti — Sound Track.
More American
Graffiti — Sound Track.
Ringó Starr — Goodnight Vienna.
Ringó Starr — Ringó.
History of
British Rock Vol 1 — ýmsir.
History of
British Rock Vo! 11 — ýmsir.
Hollies — Another night.
Hollies — Best of.
Jon Denver — Evening with J.D.
John Denver — Back home again.
John Denver — Best Of.
Sparks — Proparganda.
Sweet — Desalation B.W.
Labelle — Night Birds.
Billy Swan — 1 can help.
Bob Dylan — Blood on the Tracks
Chicago — VIII.
Pink Floyd — Dark side.
Lonly Blú Boys — Stuð, stuð, stuð.
Ýmsir— Tónlistarsprenging.
Ýmsir — Hrif.
Róbert Bangsi — Leikrit.
Pelican — Silly Piccadilly.
Stuðmenn — Gjugg i borg.
Change — sama.
Jóhann G. Jóhanns
son — Langspil.
Eric Clapton — There's one
in evry Growd.
Bad Company — Straight Shooter.
American — Hearts.
Steely Dan — Kathy Sied.
Lynard Skyward — Nothing Fancy.
Justin Hayward
& John Lodge — Blue Toys.
Johnny Bristol — Eeling the Magic.
Rick Wakeman — King Arthur.
Rick Derringer — Spring Fever.
Humble Pie — Street Rats.
Ronnie Lane — Slim Change.
Carole King — Really Rosie.
Golden Earring — Swith.
Alice Cooper — Welcome to my Nighmare.
John Lennon — Rock’n Roll
Barry White— Just another way to say
Barry White — I love you
Barry White— I cant get enough.
Jimi Hendrix— Stonegone.
Keith Moon — Crash landing.
Peter Frampton— Two sides of K.M.
Alvin Lee — Ný plata.
Judy Collins — Live
Lesly West — Judith
Wassar Clements The Great Fatsby
Jerry Garcia — Old in a way.
Robert Hunter — Tiger Roll
Kiss — Dressed to Kill
Sendum i postkröfu.