Morgunblaðið - 27.04.1975, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 27. APRÍL 1975
t
Gimsteinn
í nágrenni
Reykjavíkur
Rétt vió bæjardyr Reykvik-
inga er víöa stórkostlegt lands-
lag og ekki þarf aö fara langt,
til að komast á kyrrláta staði,
þar sem varla sést manneskja.
Þetta á að sjálfsögðu við þá,
sem vilja stíga út úr bílnum og
ganga. Einn er sá staður, sem
undirritaður blaðamaður hefur
mikið dálæti á og kemur jafnan
á, a.m.k. einu sinni áári. Það er
Búrfell með Búrfellsgjá og
skammt frá Gjáarrétt. Þangað
má fara ríðandi eða gangandi
og þá eins stytta gönguleiðina
með því að aka áleiðis, t.d. i
Heiðmörk.
Síðastliðinn sunnudag, fyrsta
hlýja sólskinsdaginn á vorinu,
var lagt af stað í Búrfellsgjá, i
þetta sinn ríðandi frá hesthús-
um Eáks við Elliðaárnar. Þvi lá
leiðin nokkuð öðruvisi en
venjulega. En þar sem þetta er
jafn skemmtileg leið, hvort sem
farið er ríðandi eða gangandi,
og ekki virðast margir átta sig á
hvernig hægt er að komast
hana, áður en Heiðmörk er opn-
uð bílum á vorin, þá er ekki úr
vegi að gefa stutta leiðarlýs-
ingu eða ferðasögu.
Farið er með Elliðavatni ofan
við Vatnsenda og suður með
vatninu að vestan. Þennan dag
var Elliðavatn, þetta stærsta
stöðuvatn í nágrenni Reykja-
víkur, spegilslétt. Þinganes eða
Krossnes, teygði sig eins og
eyja út i vatnið. Þar er talið að
hafi verið þingstaður til forna.
Hafa fundizt þar margar tóftir,
sem menn halda að verið hafi
búðir, og eru þær í varðveizlu
þjóðminjavarðar. Margir voru á
göngu þarna suður með vatn-
ínu, á leið í sumarbústaðina.
Vegurinn var enn of blautur,
svo menn skildu eftir bílana.
Þó höfðu einhverjir sýnilega
ekki vílað fyrir sér að rista
sundur þennan viðkvæma
moldarveg með jeppaförum,
rétt á meðan hann er að þorna.
Urmull af svönum var á
Elliðavatni, sjálfsagt að bíða
eftir heiðarvötnunum sínum
undan fsi. Lóan var líka komin
og söng sína vormelódiu, er
við riðum suður með vatn-
inu og síðan upp brekkuna
i áttina að simalínunni
til Straumsvíkur, því þar
sem hún liggur í Heiðmörk
er hiið, sem opiö er göngufóiki.
Mér sýnist að þaö hafi verið
mjókkað, svo bílar geti ekki
þvælzt þar i gegn. Hingað til
hefur leiðin legið beint upp
brekkuna frá vatninu að þessu
hliði, en nú er verið að byggja
sumarbústað þvert yfir gömlu
leiðina og maður verður að taka
sveiginn inn fyrir girðinguna
og upp á veginn, sem liggur
undir raflínunni. Halda síðan
eftir honum til vinstri að hlið-
inu á Heiðmerkurgirðingunni.
Einnig mætti þarna halda eftir
honum til hægri og niður á
Kjóavelli og að Vífilsstöðum,
sem er góð gönguleið. En við
höldum inn i Heiðmerkurgirð-
inguna og sveigjum til hægri
inn með hjöllunum. Þó snemmt
sé að vori, er orðið nægilega
þurrt. En að sjálfsögðu þræðir
maður þurrar brekkuræturnar,
til að skemma ekki grasið, þar
sem gljúpara er undan vatni.
Víðirinn er að lifna og hrossa-
gaukurinn er kominn. Hann
hnitar hringi og lætur sig falla í
loftinu, svo hneggjar í fjöðr-
unum.
Þennan fagra sunnudag er
varla nokkur manneskja á ferli
í Heiðmörk, enda ekki búið að
opna fyrir bíla. Við sáum
aðeins eitt par, sem lá í sólbaði í
brekkunni, eins og væri það á
Majorka, og tvo stráka á skelli-
nöðrum þegar komið var inn
undir háu brekkuna á veginum.
En neðan við þessa brekku
sveigjum við með brekkurót-
unum til vinstri af veginum og
höldum áfram að opnu litlu
hliði, sem þar er á girðingunni
til að komast út. Utan við liggur
drag, þar sem landsig hefur
orðið er hraun rann fram. Svo-
litið leiðinlegur þröskuldur er á
vegi okkar, er við höldum tii
vinstri eftir draginu að Gjáar-
rétt og hellunum.
Gjáarrétt stendur enn hlaðin
úr hrauni, en farið er að hrynja
úr henni. Þyrfti þar að taka til
hendi og Iagfæra meðan enn
sést hvernig steinn féll að
steini. En réttin er einstaklega
falleg, Gjáarrétt ber nafn sitt af
gjá eða sprungu, sem þarna er í
berginu, en það er eini staður-
inn þar sem má ná í vatn, sem
alls staðar hefur sigið niður í
gegn um hraunið. Má smeygja
sér niður nokkurs konar tröpp-
ur í gjárvegginn til að ná i
vatnið. I þetta sinn var það þó
svo neðarlega að slíkt var
óhægt, enda nægilega víða
hægt að komast í litla skafla og
svala þorstanum i snjó. Aðeins
'X' ......•-> f ■*'> % 'v
>, ,..*r ... • ' -ry.r’ f -
; 'y'%> ’■ t'j-'-'i *'• /

innar á hægri hlið er svo hellir
mikill og gerði fyrir framan,
afgirt með hlöðnum grjótvegg.
Þarna hafa gangnamenn áður
fyrr geymt fé sitt og er staður-
inn undir umsjón og vernd
þjóðminjavarðar. Merkið um að
svo sé, litla burstahúsið, er þar
nokkuð illa farið. Hellirinn
liggur hvelfdur inn undir
bergið og hefur verið hlaðið
fyrir framan á kafla og gerð
ágæt vistarvera fyrir hross og
sennilega menn líka. Þarna er
gott að á á grasflötinni. En
nokkru lengra á vinstri hönd,
þegar haldið er áfram eftir sig-
inu, er annar slikur hellir, sem
gangnamenn hafa notað.
Eftir að hafa áð þarna í sól-
inni, höldum við áfram í þá
áttina með fram hallanum til
hægri, sem liggur áfram í Búr-
fellsgjá eða Búrfellstraðir, sem
þrengjast smám saman og
Iiggja upp á Búrfell. Þar í topp-
inum er stór og ákaflega fal-
legur sprengigígur, en niður
frá honum hefur hraunið
runnið eftir gjánni, sem ristir
fjallið í sundur. Brúnir gjár-
innar hafa undizt upp og risið,
en botninn er gróinn a.m.k.
neðst.
Skemmtpeg göngu-
eða
reiðleið
Myndia— Séð til Búrfells,
til hægri á myndinni.
Myndin er tekin frá Vala-
hnúkum. Ljósm. Páll Jóns-
son.
Strikalínan sýnir leiðina, sem lýst er í
greininni, frá hesthúsum Fáks við
EMiðaárnar, meðfram Elliðavatni,
með Hjöllunum í Heiðmörk I Gjáar-
rétt og að Búrfelli.
I veggjum gjárinnar má víða
sjá undursamlegustu form, þar
sem hraunið hefur undizt upp
og storknað i fjölbreyttum
sveigjum og línum. Engin list-
sýning er á við það. Innarlega í
gjánni er til hægri stór hellir
með hvelfingu, þar sem kindur
leita sér sýnilega skjóls, og í
bergveggjunum er fjöldi smá-
hella, sem einu sinni voru fullir
af dropasteinum. En nú hafa
„náttúruunnendur" fyrir löngu
teygt hendur.sinar inn i þá og
brotið dropasteinana af. Ekki
er það lengur eins og að líta inn
í ævintýrabók að gægjast inn í
þessar holur. Þegar upp er
komið, lítur vegfarandinn ofan
í kringlóttan gíginn, þar sem
toppur fjallsins hefur þeytzt
upp í sprengigosi.
Utsýni er fallegt á þessum
stað. Rétt sunnan við eru Vala-
hnúkar og Helgafell og i austri
Bláfjöllin með Vífilfelli aðeins
lengra og Henglinum. Og víðast
á leiðinni hefur maður útsýni í
norður til Esjunnar og Skarðs-
heiðar, sem þennan sunnudag
voru tandurhreinar með fannir
i blámanum. Húsfell heitir litið
fjall austan megin við Búr-
fellið. I þetta sinn ríðum við
dragið norðan við það og aðra
leið heim, milli Heiðmerkur-
girðingar að austan og hraun-
brúnarinnar. En sú leið er ekki
sérlega greiðfær og heldur
blaut svo snemma vors. En sér-
lega skemmtileg gönguleið að
sumrinu, ef nægur er tíminn.
Þá má fara inn í Heiðmörkina
um hlið á girðingunni austan
megin nokkuð Iangt norðurfrá.
En það verður ekki rakið
nánar, aðeins brýnt fyrir veg-
farendum að stiga gætilega i
Heiðmörkinni, þar sem eru
veikbyggðar plöntur, sem basl-
að hafa af harðan vetur og eru
að byrja að teygja sig upp í
tilveruna.
Þetta fallega svæði með Búr-
felli, Búrfellströðum, Gjáarrétt
og Valahnúkum verður innan
Reykjanesfólkvangs, og úti-
vistarsvæði þéttbýlisfólks fram-
tíðarinnar. Það eru ómetan-
legar perlur, sem gaman er að
ganga um og kynnast. Fyrir þá
sem ekki vilja leggja i svo langa
göngu, sem hér hefur verið lýst,
má allt eins vel leggja bílnum
neðan við háu brekkuna á veg-
inum með Hjöllunum í Heið-
mörk og ganga þaðan, eða jafn-
vel nær Vífilsstöðum. Betra er
að vera vel skóaður, þvi þarna
er hraun og sums staðar nokk-
uð ógreiðfært en fjallið sjálft er
lágt og auðgengið upp gjána. —
E.Pá.