Morgunblaðið - 13.04.1978, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ. FIMMTUDAGUR 13. APRJL 1978
Skýrsla utanríkisráðherra:
Tollfríðindi fyrir íslenzk-
ar sjávarafurðir í EBE
Þróun utanríkisviðskipta 1977
Einar Ágústsson, utanrík-
isráðherra, ílutti Alþingi
árlega skýrslu um utanríkis-
mál sl. þriðjudag. Efnisþætt-
ir skýrslunnar fjölluðu um
þróun alþjóðamála, Miðaust-
urlönd, Áfríku, Kýpur, Sam-
einuðu þjóðirnar, Bel-
Kradfundinn, mannrétt-
indamál, Evrópuráðið, haf-
réttarmál. Ifáskóla Samein-
uðu þjóðanna, þróunarað-
stoð, öryggismál, utanríkis-
viðskipti 1977 ok utanríkis-
þjónustuna almennt. Miklar
umræður urðu um skýrsl-
una. Ifér fer á eftir sá kafli
í ræðu ráðherra, sem fjallaði
um utanríkisviðskipti ís-
lendinga á árinu 1977.
Árangur
alþjóðasamvinnu
um efnahags-
og viðskiptamál.
í fyrra gætti nokkurs óróa og
óvissu í alþjóðaviðskiptum vegna
hins hægfara bata efnahagslífsins
eftir kreppuárin 1974—75. í ýms-
um Evrópulöndum voru gerðar
sérstakar ráðstafanir til aðstoðar
þeím atvinnugreinum, sem verst
voru settar, svo sem skipasmíði,
vefnaðarvöruiðnaði og stáliðnaði.
Ný innflutningshöft hafa samt
ekki verið lögð á, nema í undan-
tekningartilfellum, en aukin vernd
hefur verið veitt með styrkveiting-
um, hagstæðum lánum og öðrum
ráðstöfunum. Þessar aðgerðir hafa
því torveldað milliríkjaviðskipti á
ákveðnum sviðum og hefur skrif-
stofa GATT í Genf áætlað að þær
hafi náð til 3—5% af umsetningi
alþjóðaviðskipta síðan 1974. Því
má segja, að þrátt fyrir vissa
erfiðleika, hafi tekist vel að
komast hjá nýjum hömlum á
alþjóðaviðskipti. Er það tvímæla-
laust árangur af hinni víðtæku
alþjóðasamvinnu um efnahags- og
viðskiptamál, sem á sér stað á
vegum GATT, OECD, EFTA, EBE
og IMF. En jafnframt skal bent á,
að öflugra samstarf er nauðsyn-
legt til að blása nýju lífi í
atvinnulíf margra landa.
Dregið úr
viðskiptahömlum
Vegna efnahagserfiðleikanna,
sem hófust með margföldun á
olíuverðum 1973, hafa samninga-
viðræður í GATT um lækkun tolla
og afnám viðskiptahafta dregist
mjög á langinn. Viðræður þessar
hófust í Tokíó í september 1973 og
eru oft við þann stað kenndar. A
fundi leiðtoga stórveldanna í
London í maí 1977 var tekin
ákvörðun um að stefna að því að
ijúka þessum samningum sem
fyrst. Um haustið komst svo
skriður á málið eftir að Bandarík-
in og Efnahagsbandalagið komu
sér saman um ákveðin vinnubrögð
og forsendur frekari samninga,
þar á meðal um að tillaga Sviss um
tollalækkanir á iðnaðarvörum yrði
lögð til grundvallar, þó með
vissum undantekningum. Talið er
að hin s.k. svissneska formúla hafi
í för með sér um 40% meðal
tollalækkun á 8 ára tímabili.
Um landbúnaðarafurðir skyldi
samið sérstaklega á grundvelli
óska og. tilboða samningsaðilanna.
Ennfremur er í Tokíó-viðræðun-
um stefnt að því að draga úr
ýmsum öðrum viðskiptahömlum
og verði settar ítarlegri reglur
heldur en eru í hinu almenna
samkomulagi um tolla- og við-
skipti (GATT) um tollaverð vara,
opinber innkaup, niðurgreiðslur og
jöfnunartolla o.fl. Þá er einnig
mikið rætt um skýrari ákvæði um
verndarráðstafanir heldur en nú
felast í XIX grein GATT sam-
komulagsins. Loksins er það yfir-
lýstur tilgangur viðræðnanna að
bæta aðstöðu þróunarlandanna og
veita þeim viðskiptafríðindi án
þess að sé ætlast til að þau greiði
í sömu mynt.
Auk Bandaríkjanna, Efnahags-
bandalagsins og Sviss hafa m.a.
Japan, Finnland, Noregur og
Svíþjóð lýst yfir stuðningi við
hugmyndina um almenna tolla-
lækkun. Samt eru horfur á því að
meirihluti GATT-landa, þ.ám.
Island, geti ekki fallist á ákveðna
„formúlu" fyrir tollalækkunum,
heldur muni þau stefna að því að
ná jafnvægi milli tollalækkana og
þeirra tollfríðinda, sem þau fá í
staðinn. Framan af viðræðunum
hafði Island nána samstöðu rrieð
F’innlandi, Noregi og Svíþjóð, en
mun hafa aðra afstöðu í samning-
um en þau lönd. Náin samvinnu
meðal Norðurlandanna um upplýs-
ingaskipti og ýmis tæknileg atriði
í þessum flóknu og langdregnu
samningum er Islandi mjög til
gagns. En það, sem hefur einkum
mótað afstöðu Islands, er sú
staðreynd, að langflestar útflutn-
ingsvörur okkar njóta nú tollfrels-
is í Efnahagsbandalaginu og
EFTA-löndum og í stærsta mark-
aðslandi okkar, Bandaríkjunum, er
innflutningur á frystri þorskblokk
tollfrjáls og aðeins óverulegur
tollur á freðfiskflökum. Því erþess
ekki að vænta, að niðurstöður
Tokíó-viðræðnanna verði til þess
að greiða fyrir útflutningi okkar
neitt verulega og þar af leiðandi er
ekki ástæða til að bjóða neinar
tollalækkanir umfram þær sem
þegar hafa verið ákveðnar.
Tokíó-viðræðurnar í GATT hafa
engu að síður mikla þýðingu fyrir
ísland, svo sem önnur lönd, smá og
stór, sem mjög eru háð utanríkis-
viðskiptum um alla afkomu sína.
Með slíkum samningum þokar í
rétta átt um frjáls viðskipti
almennt, en í því efnahagsástandi,
sem verið hefur frá því að
olíukreppan hófst, er einmitt mikil
hætta á að gripið verði til
stórfelldra verndaraðgerða. Á því
myndu smáríkin tapa mest.
Merkasti við*
burður ársins
Síðan 1970, er ísland gekk í
EFTA, hafa víðtækar lækkanir átt
sér stað bæði á verndartollum og
fjáröflunartollum svo sem á vélum
og iðnaðarhráefnum. Hefur verið
reiknað út að miðað við tolla og
innflutning ársins 1973, þegar
Tokíó-viöræðurnar hófust, myndu
heildartolltekjur verða árið 1980
um 40% lægri en 1973, og er þá
reiknað með þeim tollum sem
ákveðnir hafa verið í gildandi
tollskrá. Þessar tollalækkanir
verða að teljast aðal framlag
okkar í Tokíó-viðræðunum, en
reyndar verður lækkunarhlutfallið
miklu lægra, ef reiknað er aðeins
með lækkun á almennum tollum á
innflutningi frá öllum löndum,
eins og gert er í GATT.
Einn merkasti viðburður ársins
á viðskiptasviðinu var afnám
eftirstöðva af tollum á iðnaðarvör-
um í viðskiptum EBE og EFTA-
landa frá 1. júlí 1977. Hafði þannig
myndast fríverslunarsvæði 16
Evrópuríkja, 9 EBE-landa og 7
EFTÁ-landa. Hér á landi verða þó
ekki verndartollar að fullu felldir
niður fyrr en 1980, en á árinu 1977
var á innflutning frá EBE og
EFTA-löndum lagður tollur, sem
samsvaraði 30% af grunntollinum
eins og hann var í ársbyrjun 1970.
Þessi innflutningur nam um 16%
af heildarinnflutningi árið 1976.
Einar Agústsson, utanrikisráð-
herra
Tollíríðindi
fyrir íslenzkar
sjávarafurðir
í EBE
Árið 1977 var fyrsta árið, sem
tollfríðindi fyrir íslenskar sjávar-
afurðir í EBE, samkvæmt bókun
nr. 6, voru í gildi. Gildistaka
bókunarinnar hefur átt þátt í að
auka útflutninginn til EBE og
hækka verðið einkum á freð-
fiskflökum og frystri rækju.
Á síðasta'ari hófust samningar
milli EFTA og Spánar, sem miða
að því að jafna viðskiptaaðstöðu
EFTA-landanna og EBE á Spáni,
en EBE hefur notið þar forrétt-
inda á grundvelli viðskipta-
samnings, sem gerður var 1970.
Þess er vænst, að Spánn lækki
yfirleitt tolla á iðnaðarvörum frá
EFTA-löndum um 60% og 25%
samkvæmt sérstökum vörulistum,
en þar á móti komi svo lækkun
EFTA-landanna á spánskum vör-
um um 60% þ.e.a.s. að tollurinn
samsvari 40% af ytri tolli, sem
gildir um innflutning frá löndum
utan EFTA og EBE.
Búist er við að tollalækkun
Spánverja taki einnig til saltfisks,
freðfisks og kavíars og að vilyrði
fáist um greiðari aðgang að
spánska markaðinum fyrir salt-
fisk heldur en verið hefur. Má því
ætla, að samningurinn geti haft
nokkuð gildi fyrir okkur.
Þótt aðstaðan fyrir íslenskar
útflutningsvörur sé yfirleitt hag-
stæð á erlendum mörkuðum, sker
þó eitt land og ein afurð sig
algjörlega úr í þeim efnum. Það er
Nígería og skreiðin, en ennþá hafa
ekki fengist innflutningsleyfi í
Nígeríu fyrir skreiðarframleiðslu
síðasta árs, þótt gerðir hafi verið
sölusamningar við opinbert inn-
flutningsfyrirtæki. Af hálfu
skreiðarútflytjenda og ríkisstjórn-
arinn ar hefur allt verið gert, sem
hægt er, til að leysa þetta
varidamál, en ennþá án árangurs.
Þó standa vonir til að rýmkað
verði um innflutning á skreið,
þegar Nígeríustjórn leggur fram
ný fjárlög í kringum 1. apríl n.k.
I stærsta markaðslandi okkar
fyrir saltfisk, Portúgal, hafa
undanfarin ár verið miklir efna-
hagserfiðleikar, svo að hætta
hefur verið talin á, að portúgölsk
stjórnvöld myndu verða að draga
úr saltfiskinnflutningi. Til að
koma í veg fyrir að svo yrði, hefur
af okkar hálfu verið lögð mikil
áhersla á að auka vörukaupin frá
Portúgal, en árangurinn hefur enn
sem komið er verið of lítill. Verður
þessi viðleitni því aukin.
Viðskiptasambönd
og utanríkisþjónusta
Engir nýir viðskiptasamningar
voru gerðir á siðasta ári. Viðskipt-
in við Austur-Evrópulöndin héldu
áfram á grundvelli gildandi
samninga og gengu þau yfirleitt
vel. I þessari skýrslu er ekki
ástæða til að rekja gang þeirra
viðskipta né að gera almennt grein
fyrir þróun utanríkisviðskíptanna.
Eins og undanfarin ár, er henni
fyrst og fremst ætlað að fjalla um
helstu viðskiptamál, sem íslensk
stjórnvöld hafa haft sérstök
afskipti að.
Á viðskiptasviðinu hefur utan-
ríkisráðuneytið haldið áfram fyrri
viðleitni til að dreifa upplýsingum
um íslenskar útflutningsvörur
erlendis. Méðal þeirra verkefna
sem nú er unnið að er stofnun
viðskiptafulltrúaembættis við eitt
af sendiráðum Islands í Evrópu.
Málið hefur verið í undirbúningi
hjá utanríkisráðuneytinu og
viðskiptaráðuneytinu en á fjárlög-
um þessa árs hefur ráðuneytið
fengið fjárveitingu til markaðs-
mála, sem það hyggst nota í þessu
skyni. Verður væntanlega hægt að
skýra frekar frá þessum ráðagerð-
um alveg á næstunni.
Ráðuneytið hefur jafnframt
haldið áfram útgáfu á upplýsing-
um um íslensk útflutningsfyrir-
tæki. I samvinnu við viðskipta-
ráðuneytið hefur komið út síðustu
dagana endurbætt og vönduð
upplýsingaskrá um öll íslensk
útflutningsfyrirtæki „Directory of
Icelandic Exporters". Verður skrá
þessari dreift til sendiráða og
ræðisskrifstofa Islands erlendis.
Hlutverk íslensku utanríkis-
þjónustunnar á þessu sviði er að
mínu mati ekki alltaf metið sem
skyldi. En þegar grannt er skoðað
og litið á þá fjölþættu starfsemi,
sem fram fer í sendiráðum
Islands, kemur í ljós að ekki lítill
hluti starfseminnar beinist að
viðskiptamálum. Sendiráðið í
Moskva hefur það t.d. sem aðal-
verkefni að greiða fyrir viðskipt-
um Islands við Sovétríkin. Önnur
sendiráð hafa þýðingarmiklu hlut-
verki að gegna varðandi viðskipti
sem háð eru ákvörðunum stjórn-
valda í viðkomandi landi. Á ég þar
við saltfiskviðskipti okkar við
Spán og Portúgal, sem sendiráðið
i París fylgist með og
skreiðarsöluna til Nígeríu sem
séndiráðið í London fylgir eftir. I
New York starfar sérstakur
viðskiptafulltrúi, sem heyrir undir
sendiráðið í Washington, og eins
og fyrr segir stendur til að koma
upp viðskiptafulltrúaembætti við
eitt af sendiráðum Islands í
Evrópu. Öll íslensk sendiráð svara
á hverjum einasta degi fjölda
fyrirspurna um íslenskar út-
flutningsvörur og sama hlutverki
gegna ræðismenn Islands. Frum-
kvæðið að sölu vara hlýtur þó
yfirleitt að vera hjá framleiðend-
um en utanríkisþjónustan bæði
hér heima og erlendis er ávallt
reiðubúin að veita alla mögulega
fyrirgreiðslu við að aðstoða út-
flytjendur ekki síst á nýjum
mörkuðum. Einn mikilvægur
hlekkur í þessari aðstoð er hið
góða samstarf milli utanríkisþjón-
ustunnar og viðskiptaráðuneytis-
ins.
Frumvarp til laga:
Þynging viðurlaga
vegna söluskattsbrota
FRAM hefur verið lagt á Alþingi
frv. til laga um hækkun viður-
laga vegna söluskattsbrota.
Frumvarpsgreinarnar hljóða
svo:
1. gr.
Önnur mgr. 21. gr. laganna
orðist svo:
Viðurlög skv. 1. mgr. skulu vera
sem hér segir:
1.4% viðurlög af þeirri upphæð,
sem vangreidd er, fyrir hvern
byrjaðan virkan dag eftir eindaga,
þó ekki hærri en 20%.
2. Viðurlög til viðbótar af van-
greiddri upphæð fyrir hvern byrj-
aðan mánuð frá og með 16. degi
næsta mánaðar eftir eindaga, er
séu hin sömu og dráttarvextir hjá
innlánsstofnunum, sbr. 13. gr. laga
nr. 10 frá 29. mars 1961 og
ákvörðun Seðlabanka íslands á
hverjum tíma.
2. gr.
I greinargerð segir:
Athugasemdir við lagafrumvarp
þetta.
Ákvæði söluskattslaga um við-
urlög var síðast breytt með lögum
nr. 10/1974. Viðurlög voru þá
ákveðin svo sem hér segir:
1. 2% viðurlög af þeirri upphæð,
sem vangreidd er, fyrir hvern
byrjaðan virkan dag eftir eindaga,
þó ekki hærri en 10%.
2. 1 ’/2 % viðurlög til viðbótar af
vangreiddri upphæð fyrir hvern
byrjaðan mánuð, talið frá og með
16. degi næsta mánaðar eftir
eindaga.
Dráttarvextir innlánsstofnana
voru 1 'Æ % af vangreiddri upphæð
fyrir hvern byrjaðan mánuð þegar
ofangreind ákvæði voru lögfest.
Nú eru vextir þessir 3% og eru því
vanskil á söluskatti orðin lang-
ódýrasti máti söluskattsskylds
aðila til að verða sér úti um
rekstrarfé.
Samkvæmt ákvæðum laga nr.
10/1960 um söluskatt skyldu 10%
viðurlög leggjast á strax að
eindaga loknum. Með lögum nr.
10/1974 voru þessi viðurlög gerð
léttari fyrstu dagana eftir eindaga
þannig að 2% bættust við á degi
hverjum þar til 10% var náð. Að
dómi flestra er við innheimtu
söluskatts starfa var þetta nýmæli
til bóta.
Sú breyting er almennt hefur
orðið á vaxtakjörum í þjóðfélaginu
hefur gert núgildandi viðurlaga-
ákvæði úrelt. Sú hefur ætíð verið
stefna löggjafans að tryggja fljpt
og góð skil söluskatts og fela
breytingar þær sem nú er lagt til
að gerðar verði á viðurlagaákvæð-
um söluskattslaganna aðeins í sér
hlutfallslega sömu hækkun og
orðið hefur á vöxtum í landinu frá
því núgildandi lög voru samþykkt.