Morgunblaðið - 13.04.1978, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 13. APRÍL 1978
STARF FÓSTRUNNAR
5. GREIN
r
Hlutverk dagvistar-
heimila í nútímaþjóðfé-
lagi eru margþætt, en
starfsemin sem þar fer
fram á að leitast við að
efla persónulegan, vits-
munalegan og félagslegan
þroska barnanna.
Svo lengi lærir sem lifir
segir máltækið. Aldrei
síðar á æviskeiðinu lærir
maðurinn eins mikið og á
fyrstu árum bernskunnar.
Það er mikið nám sem á
sér stað hjá barni, frá því
að það liggur ósjálfbjarga
í vöggu og þar til það
hefur skólagöngu.
Með öllu daglegu atferli
sínu er barnið að læra og
búa sig þar með undir
lífið.
A dagvistarheimilum
fer fram margskonar
'fræðsla, sem miðað að því
að örva þroska barnsins á
sem flestum sviðum og
efla þekkingu þess og
skilning á sjálfu sér,
umhverfinu og því þjóðfé-
lagi, sem það lifir í.
Barnið fær fræðslu á
tvennskonar hátt. Annars
vegar óbeina fræðslu sem
það aflar sér sjálft í
samskiptum sínum við
umhverfið og hins vegar
beina fræðslu, sem það
fær við skipulagðar að-
stæður, t.d. í samveru- og
fræðslustundum, þar sem
ákveðin málefni eru tekin
til meðferðar.
Hin óbeina
fræðslai
I frjálsum leik örvast
margir þroskaþættir.
Barnið velur sér gjarnan
sjálft viðfangsefni og sýn-
ir þannig frumkvæði og
sjálfstæði. í hlutverka- og
ímundunaleikjum tjáir
barnið tilfinningar sínar
og reynslu og hugmynda:
flugið fær notið sín. í
samleik við aðra eykst
félagsþroskinn og barnið
lærir smám saman sam:
vinnu og tillitsemi. I
samskiptum við aðra lær-
ir barnið líka málið, og
þarf að fá mörg og góð
tækifæri til að tjá með
oröum skoðanir sínar og
tilfinningar. Þó munu
flestir kannast við að
langt fram eftir aldri vill
málið gleymast í hita
leiksins og er þá hnúum
og hnefum beitt er deilu-
mál rísa.
Margir leikir örva einn-
ig skyn og hreyfiþroska og
samhæfa huga og hönd.
Þau mætti t.d. nefna að
klippa, lita, þræða perlur
á band, raða saman
myndaþrautum og margt
fleira.
Venjubundnar athafnir
eins og að klæða sig úr og
í, sitja til borðs með
félögum sínum og ganga
frá leikföngum og áhöid-
um eykur öryggistilfinn-
ingu barnsins, sjálfstæði
þess og sjálfsvirðingu.
Hvað getur svo gott dag-
vistarheimili gert til þess
að ýta undir þessa þroska-
þætti sem svo mjög eru
samtvinnaðir?
Börnin eru eins
ólík og
þau eru mörgi
Við þurfum að hafa í
huga að börnin eru eins
ólík og þau eru mörg. Það
sem hentar einu barni
þarf ekki að henta öðru.
Fræðslustarfið
á dagvistarheimilum
Hvert barn er einstakl-
ingur með sínar sérstöku
þarfir og áhugamál.
Til þess að hægt sé að
koma til móts við það eins
og það á heimtingu á eru
ákvæði um barnafjölda á
hvern starfsmann mjög
óhagstæð. Teljum við að
fækka þurfi börnum eða
bæta við starfsfólki. Hús-
rými, leikföng og annar
efniviður þarf einnig að
vera nægur, vandaður og
aðgengilegur fyrir börnin.
Hin beina
fræðslai
Lítum þá svolítið nánar
á hina beinu fræðslu. Hún
fer fram í samveru og
fræðslustundum, í sam-
ræðum barns og fóstru, í
kynnis og skoðunarferð-
um og í skapandi starfi.
En hvernig fer samveru
og fræðslustund fram?
Börnin eru kölluð sam-
an, en mjög misjafnt er
hve mörg þau eru í einu.
Fóstran fjallar um ákveð-
ið málefni og útskýrir það
í máli og myndum. Því
áþreifanlegri sem fræðsl-
an er, því betur skilja
börnin hana og til þess er
nauðsynlegt að hafa
hjálpargögn, sem vekja
athygli og áhuga barn-
anna fyrir efninu. í sam-
verustundum eru einnig
lesnar sögur, sungnar vís-
ur og farið með þulur.
Börnin eru hvött til að tjá
sig, segja frá atburðum
eða segja sögur.
Samverustundin veitir
þeim gleði og samkennd,
eykur þekkingu þeirra og
fróðleiksfýsn. Börnin eru
frædd um hin ýmsu mál-
efni, eftir því sem þroski
þeirra leyfir. Endurtekn-
ing og upprifjun hefur
mikið að segja, sérstak-
lega fyrir yngstu börnin.
Mikilvægt er að viðfangs-
efnið nái vel til barnanna
og þeim ekki íþyngt með
löngum kyrrsetum.
Viðfangsefnin, sem tek-
in eru fyrir eru margvís-
leg. T.d. húsdýrin náttúr-
an, vatnið, dagar, mánuð-
ir og ýmis hugtök. Sam-
ræður barns og fóstru
geta að sjálfsögðu átt sér
stað hvenær sem er og
undir ýmsum kringum-
stæðum. Barnið er þá
gjarnan að spyrja um
eitthvað, sem vakið hefur
athygli þess, eða það er að
segja frá atburði sem það
upplifði utan veggja dag-
vistarheimilisins. Þessar
samræður gefa oft góð
tækifæri til að kynnast
áhugamálum barnsins og
bæta við þekkingu þess.
En heimur barnsins,
sem dvelur daglangt á
dagvistarstofnun er oft
þröngur. Það veit lítið um
menn og málefni utan
heimilisins. Leiðangrar,
langir eða stuttir hjálpa
barninu að kynnast tilver-
unni og vekja áhuga
þeirra á umhverfinu. Þar
að auki eru þeir kærkom-
in tilbreyting sem vekur
gleði. Reynslu sína úr
kynnisferðum svo og úr
samverustundum notar
barnið svo í leik og í
skapandi starfi, eykur
þannig við hana og festir
sér betur í minni. Farið er
í gönguferð um nánasta
umhverfi dagvistarheim-
ilisins, heimsóttir eru
vinnustaðir og söfn. Ef
um lengri ferðir er að
ræða er annað hvort farið
í strætisvagni eða lang-
ferðabíl. Úr þessum ferð-
um má oft hafa heim með
sér eitthvað sem minnir á
ferðina og vinna á úr, s.s.
blóm, lauf, steina, skeljar,
póstkort o.fl. Allir vita
hvað börn hafa gaman af
að safna ýmsum smáhlut-
um, þetta eykur því allt
áhuga þeirra, auk þess
sem áhrif ferðarinnar
aukast.
Föndur eða skapandi
starf er stór þáttur í
starfsemi dagvistarheim-
ila. Oft er það notað
markvisst í tengslum við
samverustund eða kynnis-
ferðir og eykur þannig
gildi þeirra. Barnið lærir
að þekkja ýmis efni, eigin-
leika þeirra og meðferð.
Það fær sköpunarþörf
sinni fullnægt og þroskar
hugmyndaflug sitt. Það er
afar mikilvægt að hafa í
huga að gleði barnsins er
mest yfir að hafa sjálft
búið til hlutinn. Fullorðn-
ir líta gjarnan á þetta sem
hvert annað drasl og
eyðileggja þannig ánægj-
una af sköpun „listaverks-
ins“.
Til þess að árangur
fræðslustarfsins verði
sem bestur, þarf að gera
starfsáætlanir til lengri
eða skemmri tíma og eiga
þær að fela í sér þau
markmið sem við ættum
að vinna að. í starfsáætl-
un má taka fyrir við-
fangsefni sem eingöngu er
miðað við einn dag, eða þá
viðfangsefni sem ná yfir
viku, mánuð eða lengri
tíma. Því rýmri sem
áætlunin er og lengri tími
sem ætlaður er fyrir hvert
viðfangsefni, þeim mun
meiri möguleika höfum
við til að koma til móts
við hið einstaka barn,
þarfir þess og áhugamál.
Starfsáætlun sem tekur
bæði mið af þörfum hóps-
ins og hvers einstaklings
gefur þannig starfsfólki
betri yfirsýn yfir starfið í
heild og gerir það meira
meðvitað um hvað það er
að gera í dag og ætlar að
vinna að næstu daga eða
mánuði. Samvinna starfs-
fólks verður auðveldari og
foreldrar fá betra tæki-
færi til að fylgjast með
starfinu á dagvistarheim-
ilinu þegar starfsáætlanir
eru kynntar á foreldra-
fundum eða á upplýsinga-
töflum.
Gerð starfsáætlana
krefst mikils undirbún-
ingstíma og því miður er
fóstrunni ekki ennþá
ætlaður tími til þess og
liggur því nær öll undir-
búningsvinna utan vinnu-
tíma fóstrunnar eða á
þeim tíma sem ætlaður er
börnunum.
En hvernig gæti starfs-
áætlun litið út, sem dæmi
má taka, að fræða börnin
um sjóinn og sjávarlíf.
Fræðsla
Sjórinn og fjaran.
Fiskar og fiskafurðir.
Sjófuglar.
Spendýr í sjó.
Samgöngur á sjó.
Sögur
Selurinn Snorri.
Sigga fer í sumarfrí.
Kalli og Palli við sjóinn.
Ródsprætten Katinka.
Gréta og grái fiskurinn.
Tommi lærir að vernda
náttúruna.
I fjöruborðinu.
Sælen.
Sögur úr bókinni Dýrin
tala við Egil.
Platan: Ævintýri í
Maraþaraborg.
Þulur og vísur
Fagur Fiskur í sjó.
Græn eru laufin.
Ró ró á selabát.
Alli Palli og Erlingur.
Litlu andarungarnir.
Sex litlar endur.
Urtubörn.
Ferðalög
Niður að höfn.
Frystihús.
Fiskbúð.
Föndur
Mála á karton, sem ál-
pappír hefur verið settur
utan um.
Fiskar klipptir úr kartoni,
málaðir og límdar skeljar
á.
Fuglar klipptir úr kartoni
litaðir og límdir saman,
crepepappír í stél.
Steinar límdir á spýtu,
sem hefur verið máluð og
lökkuð, einnig er sniðugt
að hafa skeljar og kuð-
unga með.
Skip úr eggjabökkum,
málað.
Fiskar klipptir út, málað-
ir, stoppaðir upp og heftir
saman.
Hjálpargögn
Fiskur m/haus og innyfl-
um.
Uppstoppaður lundi.
Kort af íslandi.
Loðtöflumyndir.
Skeljar og kuðungar.
Þessi starfsáætlun er
ætluð fyrir ca. 4—5 ára
börn og gæti verið fyrir
2—3 vikur. Á þessu sést
best að svo lengi lærir
sem lifir.
t
Ami Helgason
Sönn velmegun
Kn mcKnirðu ri biirn þín frá vondu a(l vara
vrsöld mrð odyjíxöuin þróast þrim hjá
aftur í Ircið þitt forna að fara
föðurland áttu o« hníga í sjá.
Þannig kvað stórskáldið á sinni
tíð og var mörgum þá um-
hugsunarefni. Á leið þjóðarinnar
til velmegunar hafa síðan mörg
vötn til sjávar fallið og þegar litið
er til baka verður sú rödd hávær
hjá hugsandi fólki: Höfum við
gengið til góðs götuna fram eftir
veg? Og það er von að hver spyrji
sjálfan sig. Hvernig er umhorfs í
þjóðlífi voru í dag? Hvernig hafa
menn tekið þeirri velmegun sem
streymt hefir um landið, hafa
menn notið hennar sjálfum sér og
öðrum til gagns? Það er sannreynt
að það þarf sterk bein til að þola
góða daga.
Er ég lít nú til dagsins í dag
vekur það undrun mína hversu
þjóðin virðist friðlaus og áttavillt.
Enginn tími til neins þrátt fyrir
styttan vinnudag. Menn hafa ekki
tíma til að ræðast við, bera sig
saman og svo er útkoman eftir því.
Allstaðar blasir við upplausn
sálarlífs og heimila og þarf þó ekki
að kenna um fræðsluleysi þar sem
aldrei hafa verið lagðir meiri
fjármunir í fræðslu en nú og það
svo að erfitt er að sjá hvort þjóðin
er fær um að halda slíku bákni
uppi. Og þá kemur sú spurning: Er
þessi fræðsla til að betra fólkið,
gefa því meiri fyllingu í sál, gera
það að betri þjóðfélagsþegnum?
Því miður verður að telja það
vafasamt.
Eg var í seinustu viku að fara
yfir smáauglýsingar síðdegisblað-
anna. Ég staðnæmdist við auglýs-
ingar þar sem leitað er eftir
húsnæði. I hverri einustu auglýs-
ingu stóðu þessi orð: Algerri
reglusemi heitið, eða reglusemi er
lofað. Þarf virkilega að taka þetta
fram? Eru íslendingar orðnir
þannig að þeir geti ekki gengið um
eignir annarra eins og siðaðir
menn, eða er þjóðfélag vort orðið
svona sýkt af eiturnautnum og
oflifnaði að menn verði blátt
áfram að vara sig á náunga sínum
í þess orðs fyllstu merkingu? Og
hvað gera valdhafar til að bæta
hér um? Er ekki kominn tími til
að stoppa og athuga sinn gang?
Kunningi minn heimsótti migeinn
daginn. Hann var nýkominn frá
Árni Helgason
höfuðborginni. Hann þurfti milli
húsa nokkru eftir miðnætti. Leið
hans lá um miðborgina frá í gamla
daga, niður Laugaveg o.s.frv. Það
sem blasti við honum ætla ég ekki
að setja hér á blað, en þetta hefir
orðið mér til mikilla heilabrota
síðan. Og enn spyr ég: Er ekki
hægt að sporna við svona þjóð-
félagsþróun? Víst er það hægt. En
það stendur á forystunni og enn á
við það, sem sagt var í liðinni tíð:
Það sem höfðingjarnir hafast að
hinir meina sér leyfist það. Og það
er ekki nóg að senda menn í
hópum til Freeport eða á afvötn-
unarheimili. Það þarf að byrgja
brunninn áður en barnið er í hann
fallið. En hitt er víst, að meðan
þeir, sem völdin hafa, horfa
aðgerðalausir á og hrista kollinn
meðan þjóðin krossfestir sinn
manndóm, þá vinnum við aldrei
sigur á þessu böli. Athafnirnar í
þessum málum verða að koma
ofan frá, frá þeim sem þjóðin hefir
kjörið til að leiða land og þjóð til
SANNRAR velmegunar.
Árni Helgason,
Stykkishólmi.