Morgunblaðið - 12.08.1979, Side 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 12. ÁGÚST 1979
Útgefandi hf. Árvakur, Reykjavík.
Framkvæmdaatjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Ritstjórnarfulltrúi Þorbjörn Guömundsson.
Fréttastjóri Björn Jóhannsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson
Ritstjórn og skrifstofur Aöalstræti 6, sími 10100.
Auglýsingar Aöalstræt^æími 22480.
Afgreiósla Sími 83033
Askriftargjald 3500.00 kr. á mánuði innanlands.
í lausasölu 180 kr. eintakió.
Hér uppi á íslandi hugsa'
menn lítið um frelsið,
— hvers virði það sé, — af
því að þeir hafa það. Það er
eins og andrúmsloftið: Eng-
inn verður var við það,
nema það sé ekki nóg af því.
Fyrri tíðar menn hugsuðu
sér það ýmsir, að með auk-
inni menntun og þekkingu,
— eftir að tækniframfarir
hefðu orðið slíkar að allir
gætu haft nóg fyrir sig að
leggja, — myndi það koma
eins og af sjálfu sér, að
þjóðirnar myndu uppskera
frelsi sitt með vaxandi efna-
legri velsæld. En nútíma-
maðurinn á erfitt með að
ala með sér slíka drauma.
Þótt aukin tæknivæðing
skapi skilyrði fyrir því, að
mannkynið geti orðið
frjálst, hefur hún um leið
opnað nýja og áður óþekkta
möguleika til þess að kúga
þjóðirnar, eins og við höfum
dæmin um og erum minnt á
óþyrmilega á degi hverjum.
Nú berast okkur fregnir
um, að í Tékkóslóvakíu séu í
fullum gangi réttarhöld yfir
tíu einstaklingum, sem ekk-
ert hafa til saka unnið
annað en það að hafa skoð-
un og einurð til að fylgja
henni fram. í ríkjum
kommúnismans er það kall-
að glæpur við mannkynið
eða uppreisn gegn ríkjandi
þjóðskipulagi. Það ógæfu-
sama fólk, sem fyrir slíkum
ofsóknum verður, er að von-
um beiskt gagnvart hinum
lýðfrjálsu þjóðum og finnst
þær geti gert miklu meira
fyrir sig með vakandi gagn-
rýni, auknum þrýstingi og
harðari baráttu á alþjóðleg-
um vettvangi. Og það er
sannarlega ekki að ófyrir-
synju að valdhafar í löndum
eins og Tékkóslóvakíu guma
af því, að tíminn vinni með
þeim, — hinar lýðfrjálsu
þjóðir þreytist á því að
halda vöku sinni, enda sé í
svo mörg horn að líta í
þessum efnum, að í raun-
inni séu þær máttlausar,
þegar til kastanna kemur.
Ekki bætir það svo úr
skák, að mitt á meðal okkar
er fjöldi manns, sem telur
það sína pólitísku og trúar-
legu köllun að gera lítið úr
hörmungum þeirra þjóða,
sem eru ofurseldar alþjóða-
kommúnismanum. Valdhaf-
ar Víet Nam og Kambodíu
eiga hér sín ginningarfífl.
Og ýmsir valdamiklir menn
í þjóðfélaginu kalla til gisti-
vináttu við ráðamennina í
Kreml. Afstaða þessara
manna gagnvart eigin þjóð
lýsir sér svo í því, að hvatt
er til lögbrota og hvert
tækifæri notað til að brjóta
niður efnahag landsins, ef
því er að skipta. Svo mikið
er blygðunarleysið, að t.a.m.
Svavar Gestsson viðskipta-
ráðherra notaði fyrsta dag-
inn í valdastólnum til þess
að hlakka yfir því, að hann
ætti velgengni sína að
þakka skipulögðum lögbrot-
um til þess að brjóta á bak
aftur löglega kjörna ríkis-
stjórn í landinu. Á hinn
bóginn ætlaðist hann til að
sér yrði hlýtt, þegar hann
setti gerðardóm á sjómenn.
Þegar við lesum um þær
hörmungar, sem sumir
verða að ganga í gegnum í
lögregluríkjum nútímans,
hljótum við að fyllast lotn-
ingu og dást að því, hversu
stór maðurinn getur orðið,
þegar niðurlægingin er
mest. Það er ekki aleinasta,
að einstaklingurinn verði
sjálfur fyrir ofsóknum og
jafnvel barsmíðum á götum
úti, heldur er jafnframt og
engu síður níðst á maka
hans og börnum. Valdhaf-
arnir vita sem er, að eitt er
það að þola okið sjálfur, —
annað og miklu verra að sjá
fjölskyldu sinni misboðið og
misþyrmt einungis vegna
skyldleikans við sig. Þannig
er það t.a.m. ekki einsdæmi,
að hjón séu samtímis í
fangelsi eða þrælabúðum,
hvað sem um börnin verður.
Og vitaskuld er slíku fólki
ekki gefinn kostur á at-
vinnu, sem hæfir menntun
þess, — og má það raunar
þakka fyrir, ef það fær
nokkuð að gera, eftir að það
er leyst úr haldi. Um raun-
verulega vörn fyrir dóm-
stólunum er ekki að tala,
enda heitir það svo í orði
kveðnu víðast þar sem kúg-
unin er mest, að borgurun-
um sé allt heimilt. I sam-
ræmi við það hefur t.a.m.
öllum lögmönnum í Tékkó-
slóvakíu verið gefið það í
skyn, að þeim sé hollast að
haga sér eins og yfirvöldin
vilja, ef þeir hugsa sér að
stunda málafærslustörf
áfram. Af því má bezt
marka auðnuleysi venjulegs
almúgamanns, sem sætir
því hlutskipti að verða fyrir
refsivendi hins sovézka
þjóðskipulags. Einangrun
hans og einmanaleiki er
meiri en orð fá lýst, þegar
hann bíður þess að verða
leiddur fyrir dóminn.
Og þó er það svo, að hér á
landi hefja þeir upp raust
sína annað slagið, sem vilja
leggja okið á landa sína, —
þjóð sína. Þó við séum ekki
nema 200 þúsund eða svo og
meira og minna tengd vin-
áttu- og frændsemisbönd-
um, hefur það engin áhrif.
Alþjóðahyggja kommún-
ismans verður þjóðernistil-
finningunni yfirsterkari og
öll meðul heimil til að ná
sínu fram, þótt viðkvæmnin
sé á hinn bóginn sár, ef
þessu fólki þykir á sig hall-
að.
Við íslendingar stöndum
nú frammi fyrir margvís-
legum vanda, efnahagsleg-
um, menningarlegum og
þjóðlegum.
Ef illa tekst til og alltaf
sækir í sama farið, getur
svo farið fyrr en varir, að
sjálfstæði okkar og frelsi sé
í bráðri hættu. Þetta er sá
voði, sem yfir okkur vofir,
ef við hættum að virða
mannhelgina, — gleymum
því, að við erum íslending-
ar.
Frelsid
| Reykjavíkurbréf
^♦♦♦♦♦♦♦♦♦♦eLaugardagur 11. ágúst ♦♦♦♦♦♦♦•♦♦<
Þrjár Borgar-
fjardarbrýr
Fyrsta löggjafarþing Islendinga
hóf störf í júlíbyrjun 1875. Þingið
var í tveimur málstofum, sem enn
er. Fyrsti forseti þingsins var Jón
Sigurðsson, sem síðan hefur borið
þann heiðurstitil í hugum kyn-
slóðanna. Þetta fyrsta löggjafar-
)ing stóð í tæpa tvo mánuði. Á
>eim tíma vóru afgreidd 26 lög;
>ar á meðal fyrstu fjárlög lands-
ins, sem náðu til næstu tveggja
ára, 1876 og 1877.
Tveggja ára heildartekjur ríkis-
ins, samkvæmt þessum fyrstu
fjárlögum, vóru 580.000 krónur, að
vísu alvörukrónur; en síðustu fjár-
lög, sem vóru aðeins til eins árs,
vóru að fjárhæð 209.000.000.000
krónur. Heildarútgjöld ríkissjóðs,
bæði þessi fyrstu fjárlagaár,
námu samtals 452.000 krónum.
Tekjuafgangur var því um 22%
áætlaðra heildartekna. Það væri
hátt í 46.000.000.000 (46 milljarða)
af gildandi Tómasarfjárlögum og
þætti góð útkoma í dag á ríkisbú-
skapnum!
Ekki stafaði þessi fyrirhyggju-
stefna í ríkisfjármálum af litlum
framkvæmdahug. Á fyrstu þrem-
ur löggjafarþingum okkar vóru
sett mikilvæg fræðslulög, bæði um
barnafræðslu og stofnun laga-
skóla; auk annarra laga s.s. vega-
laga, læknalaga, launalaga, tolla-
laga, póstlaga og kirkjulaga, auk
skattalaga. Árið 1879, fyrir réttum
100 árum, samþykkti Álþingi svo
að segja á einu bretti byggingu 3ja
stórbrúa: á Ölfusá, Þjórsá og
Skjálfandafljót, og byggingu þess
Alþingishúss, sem enn er nýtt. Á
þessum tíma vóru íslendingar
innan við 80.000 og höfðu bitminni
tækni- og tækjavopn í lífsbarátt-
unni. Miðað við aðstæður þá má
e.tv. lflcja þessum stórbrúm,
hverri um sig, við Borgarfjarðar-
brú dagsins í dag — og byggingu
Alþingishúss a.m.k. við þá þjóðar-
bókhlöðu, sem þjóðin ætlaði að
gefa sjálfri sér á 1100 ára byggð-
arafmæli í landinu (1974). Bygg-
ingu Alþingishússins var að fullu
lokið í apríl 1881 en hornsteinn
þess var lagður 9. júní 1880. Of
snemmt er hins vegar að segja,
hér og nú, söguna af hinni nýju
þjóðarbókhlöðu.
Setlög — olía
og gas
Bergtegundum má skipta í þrjá
flokka eftir uppruna og ástandi:
gosberg, ummyndað berg og set-
lög. Gosberg er algengast bergteg-
unda hér á landi og er sennilega
víðast í berglögum sjávarbotnsins
kringum landið. Ummyndað berg
hefur breytzt við að grafast á
mikið dýpi við háan hita og
þrýsting. Það er algengt á hinum
stóru meginlöndum en ekki er
vitað um það hérlendis. Setlögum
má skipta í 3 höfuðflokka: kalk-
stein, sandstein og leirstein. Sand-
steinn og leirsteinn myndast eink-
um af framburði vatnsfalla, er
setzt á sjávarbotn. Kalksteinn
myndast að nokkru úr leifum
sjávarplantna og dýra og að hluta
af útfellingum sjávar.
Olíulíkur í sjávarbotni tengjast
þessum setlögum. Olía myndast af
leifum örsmárra dýra og plantna.
Þær breytast í olíu og gas á
milljónum ára fyrir áhrif hita og
þrýstings, er þær grafast smám
saman á meira dýpi. Lágmarkshiti
til olíumyndunar er talinn 60°C.
Hiti yfir 200°C eyðiieggur hins
vegar olíu. Jarðgas þolir meiri
hita.
Þar sem olía og jarðgas mynd-
ast af lífrænum efnum leita menn
helzt olíu í berglögum, sem eru
yngri en 600 millj. ára. Reynsla
hefur sýnt, að það eru berglög frá
miðöld jarðar (70—230 millj. ára),
svo og frá yngri tíma, sem inni-
halda olíu. Talið er að yfir 80% af
olíulindum jarðar hafi fundist í
berglögum frá þessu tímabili. Auk
framangreinds þurfa að vera fyrir
hendi margháttuð skilyrði önnur
til að nýtanlegar olíu- eða gaslind-
ir myndist.
Könnun og leit á þessu sviði
hefur verið þríþætt:
• — 1) Jarðeðlisfræðileg frum-
könnun, m.a. á því,
setlögum.
• — 2) Jarðeðlisfræðileg setlaga-
lagakönnun, m.a. á því,
hvort jarðlagaskipan sé
slík, að hún sé líkleg til að
mynda olíugildrur.
• — 3) Boranir til að ganga úr
skugga um hvort líkleg
setlög geymi olíu eða gas
við aðstæður er leyfi
vinnslu, tæknilega og
kostnaðarlega.
Hér við land hefur lítillega verið
unnið á fyrsta rannsóknarstiginu.
Upphaf set-
laga —
könnunar viö
Island
Á árinu 1971 heimilar þáver-
andi iðnaðar- og orkuráðherra,
Jóhann Hafstein, Shellolíufélag-
inu í Hollandi mælingar á hafs-
botni við landið, skilyrt þann veg,
að íslenzkir vísindamenn fylgdust
með könnunarmælingum og að
könnunin veitti hvorki rétt til
framhaldsathuguna né nokkurs
konar vinnslu. Leyfið var veitt
með bréfi, dagsettu 10. febr. 1971.
Það var veitt í samráði við Rann-
sóknarráð ríkisins og sérfræðileg
samskipti vóru í höndum Orku-
stofnunar. Dr. Guðmundur
Pálmason, jarðeðlisfræðingur,
fylgdist með mælingum og gaf
ráðuneytinu skýrslu um fram-
kvæmdina. Þetta var upphaf vís-
indalegrar könnunar á hugsanleg-
um olíumöguleikum hér við land.
Árið 1977, 7. febrúar, skipar
þáv. iðnaðarráðherra, Gunnar
Thoroddsen, nefnd, í framhaldi af
fundi norrænna iðnaðarráðherra í
Stavanger (1975), og með samþykki
þáv. ríkisstjórnar, til að kynna sér
og gefa skýrslu um, hvern veg
Norðmenn undirbjuggu viðræður
og samningsgerð um olíuleit á
landgrunni Noregs. í nefndina
vóru skipaðir: Árni Tryggvason,
þá sendiherra í Osló, dr. Guð-
mundur Pálmason, jarðeðlisfræð-
ingur, og Ámi Þ. Ámason, skrif-
stofustjóri í Iðnaðarráðuneytinu.
Nefndin skilaði mjög ítarlegri
skýrslu í marz sama ár. Meðal
efnisatriða, sem skýrslan tekur til,
eru: 1. Aðdragandi olíuleitar og
stefnumörkun olíumála í Noregi,
2. Þarlend löggjöf og samninga-
gerð á þessu sviði, 3.
Leyfisveitingar og eftirlit, 4.
Opinberir stjórnunarhættir olíu-
mála, 5. Olíumálastefna Norð-
manna, 6. Öryggismál, fiskveiðar
o.fl., 7. Olíuleit norðan 62°N.
Skýrslan var unnin í náinni sam-
vinnu við norsk stjórnvöld og
sérfræðinga, sem létu í té allar
tiltækar, umbeðnar upplýsingar.
Árið 1969 samþykkti Alþingi lög
um yfirráð íslenzka ríkisins yfir
landgrunninu (nr. 17/1969), lögin
eru undirrituð af Emil Jónssyni
þáv. utanríkisráðherra. Þau gera
m.a. ráð fyrir því, að ráðherra geti
sett reglugerð um rannsóknir og
nýtingu auðæfa í landgrunninu.
Slík reglugerð hefur ekki enn
verið sett.