Morgunblaðið - 14.02.1980, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 14. FEBRÚAR 1980
15
háskóla. „Sönnunargagnið" var
ljósrit úr ársskýrslu Cambridge-
háskóla, sem átti að sýna að
svokölluð D.Litt.-gráða væri æðri
hinum tveimur.
Að atkvæðagreiðslu lokinni var
gerð athugasemd við þetta, og
Birni bent á það, að D.Litt. væri
ekki prófgráða heldur nokkurs
konar heiðursdoktorstitill. En
Björn sinnti þessu ekki og gekk nú
svo langt að fullyrða að breskt
doktorspróf samsvaraði nánast
cand. mag. prófi á Norðurlöndum.
Þessi fullyrðing var hrakin af
ýmsum deildarmönnum og varð
dómnefndarformaðurinn loks að
biðjast afsökunar á rangfærslum
sínum. Ekki er laust við, að það
veki nokkra furðu að umræður af
þessu tagi fari fram innan veggja
Háskóla íslands. Víst er að breskt
doktorspróf er viðurkennt með
siðmenntuðum þjóðum og breskir
háskólar standa í fremstu röð í
heiminum.
Viðbrögð mennta-
málaráðherra
í ljós kom, að Vilmundur Gylfa-
son menntamálaráðherra, sem
sjálfur er sagnfræðingur að
mennt og fyrrverandi sagnfræði-
kennari að atvinnu, treysti sér
ekki til að veita prófessorsemb-
ættið á grundvelli dómnefndar-
álitanna tveggja.
Ritaði hann bréf til heimspeki-
deilar, þar sem meðal annars
komu fram eftirfarandi aðfinnsl-
ur:
Ráðuneytið telur brýnustu
nauðsyn bera til að háskóladeildir
vandi sem mest þær mega allan
málatilbúnað um stöðuveitingar,
með því tvennu öðru fremur að
yfirvega tilnefningu dómnefnd-
armanna og hafa síðan vakandi
auga með því að dómnefndarálit
séu sem vónduðust að allri gerð. I
heimspekideild ber þeim mun
brýnni nauðsyn til þessa sem
deildina skipa kennarar í ólíkum
Heimir Þorleifsson.
Háskóli Íslands.
og gegn öðrum. Er svo langt
gengið að telja doktorspróf frá
háskólanum í Edinborg og Oxford
ekki vera fullgild doktorspróf. Við
þetta tvennt bætist að eftir að
deildinni bárust ítarleg svör
tveggja umsækjenda við dóm-
nefndarálitinu hefur hún hvorki
gætt þess, sem þó virðist sjálfsagt,
að allir umsækjendur ættu þá kost
á að bregðast við álitinu á sama
hátt, né heldur gengið eftir því að
dómnefndin virti þá til svars sem
fundu að áliti hennar. Þegar svo er
á málum haldið, sem heimspeki-
deild hefur gert í þessu máli,
hljóta það að vera eðlileg viðbrögð
ráðuneytisins að vilja athuga
þetta mál mjög vandlega.
Heimspekideild eru hér með
endursend dómnefndarálit um
umsækjendur um prófessorsemb-
ætti í almennri sagnfræði. Enn-
fremur er deildinni falið að fjalla
á ný um málið í ljósi bréfs þessa,
og senda ráðuneytinu síðan vand-
Sigurður Líndal.
próf. Sérstaka athygli vekur, að
greinarstúfur þessi birtist nafn-
laus. Verður hann því að skrifast á
ábyrgð ritstjóra blaðsins. Nú er
Þjóðviljinn opinbert málgagn Al-
þýðubandalagsins og hlýtur þá sú
spurning að vakna, hvort það sé
orðið að stefnumiði þess flokks í
menntamálum að bresk doktors-
próf skuli sett skör lægra en
samsvarandi próf frá Norðurlönd-
unum eða íslandi? Skyldi próf.
Ólafur Ragnar Grímsson, doktor
frá Manchesterháskóla á Eng-
landi, sætta sig við þetta námsmat
Árna Bergmanns og Einars K.
Haraldssonar?
Annar fundur
heimspekideildar
Fundur heimspekideilar er
síðan kallaður saman á ný í
Vilmundur Gylfason.
syni og Jóni Friðjónssyni og gerði
hún ráð fyrir því að skipuð yrði ný
dómnefnd til að meta hæfi um-
sækjenda. Sú tillaga var felld og
einnig aðrar tillögur er skemmra
gengu í þessa átt.
Að lokum var svo samþykkt
tillaga deildarforseta þess efnis að
skorað var á ráðherra að afgreiða
málið á grundvelli fyrri afgreiðslu
deildarinnar. Varð heimspeki-
deildin því ekki við þeirri ósk
menntamálaráðherra að endur-
skoða málið og senda ráðuneytinu
síðan vandlega rökstudda niður-
stöðu.
Er embættum
ráðstafað fyrirfram?
Ymislegt bendir til þess, að
kosningar um embætti í heim-
spekideild séu hálfgert formsat-
riði. Flestum virðist þannig koma
Ingvar Gíslason.
velur
fræðigreinum og ganga allir til
atkvæða um umsækjendur um
hverja stöðu og greiða þá flestir
atkvæði á grundvelli dómnefndar-
álits fyrst og fremst að því er ætla
má.
í ljósi þessa telur ráðuneytið
afgreiðslu heimspekideildar á
dómnefndaráliti um umsækjendur
um prófessorsembætti í almennri
sagnfræði eigi gallalausa. Kemur
þar fyrst til sá höfuðgalli á
dómnefndarálitinu að dómnefndin
virðist ekki taka nægilegt tillit til
þess að embætti það sem um ræðir
er kennarastóll í almennri sagn-
fræði. í öðru lagi verður ekki séð
að sérálit formanns dómnefndar-
innar, sem virðist hafa ráðið
mestu um hvernig atkvæði féllu
um umsækjendur í deildinni, eigi
neitt skylt við hlutlaust álit fræði-
manns, heldur er það umbúðalaus
áróður fyrir einum umsækjenda
sér prófessor
lega rökstudda niðurstöðu sína í
málinu. Virðingarfyllst,
Vilmundur Gylfason.“
Viðbrögð Þjóð-
viljans og dóm-
nefndarformanns
í viðtali við Þjóðviljann líkti
Björn Þorsteinsson þessu bréfi
menntamálaráðherra við „innrás í
Afganistan". Nokkru seinna birti
Þjóðviljinn ritsmíð nokkra um
gildi breskra doktorsprófa undir
yfirskriftinni „Doktor er ekki
sama og doktor". Þetta nafnlausa
greinarkorn var allt í anda þess,
sem Björn Þorsteinsson hafði látið
frá sér fara um doktorspróf. Var
það greinilega hugsað sem svar
við bréfi menntamálaráðherra,
þar sem vakin er athygli á þeim
einstæðu vinnubrögðum að telja
bresk doktorspróf ekki fullgild
samræmi við óskir menntamála-
ráðherra, en þar gerðist þetta í
stórum dráttum: Alan Boucher las
fyrir deildarmenn bæði bréf
menntamálaráðherra og einnig
bréf sem hann hafði sent ráðherra.
Þetta bréf hefur ekki tekist að
fá til birtingar, þótt undarlegt
megi virðast, með hliðsjón af
blaðaskrifum um málið. Blaðið
hefur hins vegar heimildir fyrir
því, að í bréfinu hafi deildarforseti
harðlega gagnrýnt Björn Þor-
steinsson fyrir vinnubrögð hans,
og m.a. komist að orði um eitthvað
á þann veg, að hlutdrægni Björns í
garð umsækjenda blasti við hverj-
um meðalgreindum manni.
Urðu miklar umræður á fundin-
um um málið. Voru margar tillög-
ur fluttar og fóru margar at-
kvæðagreiðslur fram. Ein tillagan
var frá þeim Arnóri Hannibals-
saman um, að Gunnari Karlssyni
lektor sé nú ætlað laust
prófessorsembætti í íslandssögu
fyrri alda, jafnvei þótt sérsvið
hans sé saga 19. og 20. aldar. Þessi
mótaða afstaða deildarinnar til
umsækjenda kemur einnig fram í
því, að Sveinbjörn Rafnsson, sér-
fræðingur í landnámi íslands og
fornleifafræði, fær meðmæli
deildarinnar sem prófessor í al-
mennri sagnfræði (sögu „hinna
ýmsu menningarsvæða og þjóða
annarra en Islendinga"). Rann-
sóknir Sveinbjörns og kennsla
teljast til þess sviðs sem kallast
„Saga Islendinga" eins og segir í
athugasemd Heimis Þorleifsson-
ar.
Sá var einmitt höfuðgalli
dómnefndarálitanna að mati
menntamálaráðherra, að dóm-
nefndin lagði engan mælikvarða á
hæfni manna til að kenna og
stunda rannsóknir á því sviði sem
embættið náði yfir, þ.e. almenn
sagnfræði.
En lítum nánar á forsögu máls-
ins. í hópi sagnfræðinga hefur það
verið staðfest að Sveinbjörn
Rafnsson hafi jafnan verið talinn
sérstakur skjólstæðingur Björns
Þorsteinssonar. Almælt er, að
Björn hafi verið ákveðinn í að gera
hann að sínum eftirmanni sem
prófessor í íslandssögu fyrri alda.
En eftir að ljóst varð að Gunnar
Karlsson sótti það embætti fast,
óttaðist Björn greinilega að Gunn-
ar yrði sterkari en Sveinbjörn í
atkvæðagreiðsu deildarinnar.
Þetta er sögð skýringin á því að
Björn ákvað að ryðja keppinaut-
um Sveinbjörns um prófessors-
embættið í almennri sagnfræði úr
vegi. Aðferðin sem hann beitir er
þessi: Hann staðhæfir að Ingi
Sigurðsson geti ekki unnið sjálf-
stætt að sagnfræðirannsóknum,
en Þór sviptir hann fræðimanns-
heitinu með fullyrðingum um, að
hann sé fremur „rannsóknar-
blaðamaður" en sagnfræðingur.
Skrif Þórs séu menguð pólitískum
fordómum. Sérálit Björns um Þór
er því fyrst og fremst pólitískt
ákæruskjal.
Fræðilegt gildi þess dóms, sem
Björn kveður upp í séráliti sínu,
má ráða af því, að hann hefur áður
fjallað mjög lofsamlega um verk
Inga og Þórs í dómnefndarálitum
um aðrar stöður í deildinni. Kem-
ur þetta fram í athugasemd Inga
Sigurðssonar.
Áróður fyrir
einum gegn öðrum
Hér að framan hefur verið gerð
grein fyrir því, á hvern hátt Björn
Þorsteinsson hefur rekið áróður
fyrir einum umsækjanda, og gegn
öðrum eins og menntamálaráð-
herra benti á í bréfi sínu.
Síðan dómnefnd gekk frá álits-
gerð sinni hefur það komið nýtt
fram, að Sveinbjörn Rafnsson
hlaut aðra einkunn á doktorsprófi
sínu í Lundi. Samkvæmt sænskri
hefð mun sú einkunn yfirleitt ekki
nægja mönnum til að fá fast
embætti við háskóla, a.m.k. ekki
æðra embætti. Björn Þorsteinsson
mun hafa viðurkennt á síðasta
fundi heimspekideildar, að honum
hafi verið kunnugt um einkunn
Sveinbjörns, þó ekki sé vikið einu
orði að henni í álitsgjörðunum. Á
heimspekideildarfundinum upp-
lýsti Björn hins vegar, að Svein-
birni hefði verið gefið tækifæri til
að bæta upp einkunn sína með
grein í fagtímariti, en fyrir því eru
aðeins orð Björns, og ekkert er um
þetta sagt í álitunum. Þvert á móti
var Sveinbjörn eini umsækjand-
inn sem fékk birt ummæli úr
meðmælabréfi, en það var frá
forstöðumanni Árnastofnunar.
Þeir Ingi og Þór segja í athuga-
semdum sínum að menn sem mátu
ritgerðir þeirra í Bretlandi hafi
sent Birni Þorsteinssyni meðmæli,
en þau koma hvergi fram í
álitsgjörðunum. Og fleira virðist
hafa tapast í meðförum. Þór getur
þess í athugasemd sinni, að hann
hafi afhent dómnefndarformanni
prófarkir af bók sinni, Kommúnis-
tahreyfingin á íslandi, en nefndin
fjallar um'bókina í frumgerð, þ.e.
sem vélritaða prófritgerð. Bókin
kemur ekki einu sinni fyrir á skrá
yfir ritverk Þórs. Á ritverkaskrá
Sveinbjörns eru aftur á móti
tíunduð verk, sem hann á enn eftir
ólokið.
Af þessu er greinilegt, að dóm-
nefndarformaðurinn hefur dregið
fram allt, sem gat orðið einum
umsækjanda til framdráttar, en
sleppt því sem gat komið sér
miður fyrir hann. Allt- er síðan
fært verkum hinna umsækjend*
anna til foráttu, og jafnvel próf
þeirra frá tveimur af kunnustu
menntasetrum Evrópu eru talin
þeim í óhag
Á grundvelli þeirra gagna, sem
hér er lýst að framan, gekk
heimspekideild til atkvæða um
prófessorsembætti í almennri
sagnfræði. Úrslitin koma e.t.v.
ekki á óvart, en vinnubrögðin
hljóta þeir að undrast sem muna
einkunnarorð Háskólans: „Vísind-
in efla alla dáð“.
Anders Hansen.