Morgunblaðið - 08.05.1980, Page 13

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. MAI1980
13
heyrir sögunni til. Því er það
mikið ánægjuefni að geta sagt í
einni setningu: Mikið hefur
Tryggvi höggið stórum seinustu
misseri.
Ekki fæ ég annað séð af
þessum verkum Tryggva Ólafs-
sonar á loftinu í Listvinahúsinu
en að hann sé að setjast á
fremsta bekk yngri myndlist-
armanna okkar. Hann er fertug-
ur að aldri, og verður það ekki
talinn hár aldur í þessari grein.
Sagan segir okkur, að allir góðir
málarar verði aldnir að árum
fram yfir aðrar stéttir þjóðfé-
lagsins. Hann ætti því að eiga
mikið ógert í list sinni, en hann
hefur einnig þegar unnið það
mikið, að framhjá honum verður
ekki gengið. Hann hefur með
þessum verkum undirstrikað
þær vonir, er hingað til hafa
verið við hann bundnar. Eg er
ekki að segja með þessum orð-
um, að Tryggvi hafi ekki fyrr en
nú sýnt, hvað í honum býr, langt
í frá. Þetta hefur komið jafnt og
þétt á seinustu árum, og mikil
varð sú breyting til batnaðar, er
bajónettur og ófriðarmaskínur
hurfu úr myndfleti hjá Tryggva.
Hann ér einn þeirra listamanna,
sem lætur sig samtíð sína miklu
skipta, en nú hefur honum tekist
miklu betur að samræma eigind-
ir góðs málverks og ádeiluna.
Einmitt á þann hátt er mögulegt
fyrir listamenn að koma hug
sínum til annarra. Það sem gerir
ívaf litar og forms að talandi
afli, er sá eini rétti tónn mál-
verksins. Ef ég nú ætti að
skilgreina þetta nánar, held ég,
að mér yrði á í messunni. Ég
efast um, hvort nokkur orð ná
yfir það hugtak, sem ég er að
bögglast með. Engan veit ég svo
snjallan að hafa leyst þann
vanda, en list skal það heita,
heillin, og þar með er sú saga á
enda. Það eru auðséð pop-listar
áhrif í þessum verkum Tryggva,
en þau verka sem fjarlægur
ómur úr samfið hans, en ekki
aðalatriði. Hinn hrái litur hefur
fengið meiri hlýju, að vísu eru
tónarnir hvellir og snöggir, og
það sem þeir í Danmörku kalla
íslenskt, köllum við hér á Fróni
danskt. Svona getur nú orðið
mismunur á skilningi hvorum
megin Atlantsála sem dvalið er.
Ég skal hvorki fara út í einstaka
greiningar verka á þessari sýn-
ingu né heldur þreyta lesendur
með löngum upptalningum. Það
er miklu skynsamlegra að vísa
fólki í Listmunahúsið, og þá
getur hver og einn gert sér grein
fyrir, hvað þarna er á ferð. Það
er vel þess virði, að það sé skoðað
og það með góðri eftirtekt.
Að lokum vil ég óska Tryggva
Ólafssyni til hamingju með
þessa sýningu og vonast til, að
hann eigi eftir að mála og mála,
sýna og sýna, og hann verður
jafnan velkominn með verk sín
yfir hafið og heim, eins og segir í
dægurlaginu.
fjalla um þær hverja fyrir sig, en
mig langar til að vekja áhuga
fólks á því, hve mikið er raun-
verulega að gerast í henni
Reykjavík. Það er vart búið að
láta meistarana í umbúðir til
heimsendingar til Noregs, þegar
Karl Kvaran, Tryggvi Ólafsson
og Brian Pilkington opna einka-
sýningar. Af þessu getur fólk
séð, hve mikil breidd er í sýn-
ingarlífi hér í borg, eins og
stendur. Það er að mínum dómi
fyllilega forsvaranlegt að mæla
með öllum þessum sýningum,
þrátt fyrir þann feikna mismun,
er finna má í verkum þeirra
listamanna, sem hér eiga í hlut.
Getur það verið, að menningin
blómstri mest, þegar þrengingar
fólks eru hvað mestar? Er þetta
afleiðing skattpíningar þess op-
inbera? Eða er þetta sjálfsvörn í
þrengingum?
1
Api og súperapi
API OG SÚPERAPI
Nafn á frummáli: Ape and
Superape.
Heimildamynd bandarísk.
Byggð á rannsóknum Desmond
Morris og Conrad Lorenz.
Kvikmyndafjelagið Regnbogan-
um.
Heimurinn hefur skroppið
saman. Hvert kvöld nema á
fimmtudögum fáum við brot
hans inn í stofu okkar. Og
hvern dag, mætum við hinum
fjarlægustu atburðum á mynd
og prenti. Þannig er þetta árið
út, þúsundir fjarlægra atvika
sem skella á vitund okkar. Af
skjánum, af síðum dagblaða, úr
viðtækjum. Og til hvers ein-
staks atviks tökum við afstöðu,
meðvitað eða ómeðvitað. Við
vegum það og metum á ósýni-
legum vogarskálum. En á hverju
byggist þessi afstaða okkar. Hún
hlýtur að byggjast á ákveðinni
viðmiðun. Viðmiðun sem aftur
byggist á þeirri grundvallar
lífsskoðun sem við höfum til-
einkað okkur. Sú lífsskoðun get-
ur byggst á trúarlegum forsend-
um eða stjórnmálalegum, jafn-
vel djúpri persónulegri reynslu.
Er þarna oft vísað til einhvers
ytra ópersónulegs afls sem
greinir rétt frá röngu, kjarnann
frá hisminu. Lífsskoðunin miðar
þannig við óskeikular eilífar
forsendur. Líkt og kompásinn
sem þiggur stefnu sína af millj-
arða ára gömlum segullínum.
Þarna á viðmiðun okkar sína
uppsprettu. Uppsprettu sem get-
ur þornað í lífsins rás, en þá
opnast ætíð ný í staðinn. Ög
síðan stjórna þessar uppsprettur
heiminum, skipta honum í hægri
og vinstri, rautt og blátt og
reyndar litrófsins fjölþætta
mynstur. Því viðmiðunin ræður
afstöðu og á afstöðunni byggjast
athafnirnar. Af framansögðu
má vera ljóst hve viðmiðunin
skiptir miklu máli. Ein er sú
tegund viðmiðunar sem ekki
fellur að framangreindum for-
sendum og hún er sú að miða
MANNINN við DÝRIN. Fá hon-
um stað í dýraríkinu sem jafn-
ingja en ekki sem veru sem
miðar gerðir sínar við æðri
dómstól og viskubrunna. í
myndinni APE AND SUPER-
APE sem Kvikmyndafjelagið
sýnir bráðlega í Regnboganum
er þessi viðmiðun lögð á gerðir
mannsins, og kemur þá margt
forvitnikegt í ljós. Að sjálfsögðu
er hún fengin frá meistara
Darwin sem benti mönnum á að
kjálkar þeirra líktust kjálkum
apa, sömuleiðis hendur, fætur og
sitthvað fleira þar til niðurstað-
an varð sú að reyndar værum við
komin af öpum. Það form sem
uppgötvanir Darwins fá í mynd-
inni er úr smiðju þess merka
náttúruvísindamanns, málara og
rithöfundar Desmond Morris
(Nakti apinn 1976, og Man-
watching 1977). Morris hefur
borið saman samfélög manna og
dýra og dregið fram athyglis-
verðar hliðstæður. Morris bendir
okkur fyrst og fremst á þá
hliðstæðu milli þessara tveggja
heima að grunnþarfirnar eru
þær sömu,' líf dýranna og
mannsins snýst í kring um
fæðingu, uppeldi ungviðis, pör-
un, öflun lífsviðurværis, dauða.
Hann bendir okkur einnig á að
þrátt fyrir þessar sameiginlegu
þarfir sem allt snýst um í
grundvallaratriðum þá lítur
maðurinn ekki á sig sem meðlim
Kvikmyndlr
eftir ÓLAF M.
JÓHANNESSON
í dýrafjölskyldunni. Er kostuleg
að fylgjast með því í myndinni
hvernig maðurinn forðast dýrin
nema þegar hann getur niður-
lægt þau á einhvern hátt eða
notað. Hann svínbeygir konung
dýranna með svipu í sirkusnum,
hann lætur sterkasta landdýrið
fílinn, rogast með heilu trén. Og
hann kjassar og gælir við
hundkvikindi sem hafa verið
kynbætt næstum í nýja dýrateg-
und af MANNINUM. Þessi af-
mynduðu kvikindi grefur hann
með viðhöfn. Enda sjást þar
merki yfirburða hans. Þar nýtur
viðmiðun mannsins við hinn
æðri kraft sín. En höldum okkur
við viðmiðun Morris og gáum að
hvar sundur skilur í grundvall-
aratriðum með manninum og
dýrinu. Aðeins á einu sviði sker
þar á öll tengsl, ekkert dýr
drepur innan sinnar eigin teg-
undar nema eitt, fyrir utan
manninn. Þessi vitneskja er svo
til ný og var til dæmis Bertrand
Russell ekki ljós er hann smíðaði
bók sína The Conquest of Happi-
ness en þar skrifaði hann á þessa
leið.
„Dýr í búrum verða áhugalaus
og ráfa fram og aftur, geispa,
en út í náttúrunni held ég þau
reyni ekkert sem líkist því að
láta sér leiðast. Þau hafa nóg
að gera við að vara sig á
óvinum, afla sér fæðu, halda á
sér hita. En jafnvel þegar þau
eru óhamingjusöm þá held ég
að þeim leiðist ekki. Ef til vill
líkjast anthropoid aparnir
okkur á þessu sviði sem svo
mörgum öðrum. En þar sem ég
hef ekki búið meðal þeirra get
ég ekki dæmt það.“
Russel hefði ekki þurft að búa
meðal þessara apa. Það hefði
nægt honum að sjá þá með
myndauga Morris og félaga í
skógum Burma. Þannig uppgötv-
um við að þessum frændum
okkar leiðist reyndar að þvf er
virðist og hvað gera þeir sér til
skemmtunar jú þeir drepa apa
— af annarri tegund — en apa
samt. Sá sterkasti þeirra ræðst á
apann og á meðan hann kálar
honum tryllist liðið líkt og á
Colosseum forðum. Morris sem
hefur athugað þetta náið segir
þá haga sér líkt og heilagt vé
hafi verið rofið. Þeir steyta
hnefa, öskra og skrækja. Ósjálf-
rátt kom mér önnur mynd í hug
er ég sá þetta atriði myndarinn-
ar. Ég sá trylltan múginn æða
fram hjá sundurbrunnum líkum
átta bandarískra hermanna.
Æsingurinn í andlitum þeirra
var svipaður og apanna sem
rofið höfðu „friðhelgi" skógar-
ins. Eitthvað spennandi hafði
gerst, eitthvað sem rauf leiðindi
dagsins. Aðeins einn api hafði
sig lítt í frammi hann hékk á
grein enda gamall orðinn og
glotti, kannski að hans viðmiðun
hafi verið önnur?
Vorhappdrætti
Krabbameins-
félagsins
VORHAPPDRÆTTI Krabba-
meinsfélagsins hófst fyrir
skömmu. Hafa happdrættismiðar
nú verið sendir um allt land.
Vinningar eru tíu talsins, þar af
fjórir fólksbílar, Chevrolet Che-
vette Sedan (sjálfskiptur), Volks-
wagen Golf L, Honda Accord
Sedan og Mitsubishi Colt 1200
GL. Allt eru þetta vinsæiar og
sparneytnar fimm manna bifreið-
ar af árgerð 1980. Hinir vinn-
ingarnir sex eru hljómflutnings-
tæki að verðmæti 700 þúsund
krónur hver vinningur. Heildar-
verðmæti vinninganna er nálægt
30 milljónum króna.
Lausasala happdrættismiða
verður að venju úr bíl í Banka-
stræti og á skrifstofu happdrætt-
isins í Suðurgötu 24 en þar eru
veittar nánari upplýsingar. Verð
miða er nú 1100 krónur. Dregið
verður 17. júní en kærkomið er að
heimsendir miðar séu greiddir
sem fyrst.
Agóði af happdrættinu fer sem
kunnugt er til styrktar hinni
margþættu starfsemi krabba-
meinssamtakanna, einkum
krabbameinsleit, frumurannsókn-
um, kraþbameinsskráningu og
víðtækri fræðslustarfsemi.
(Frétt frá Happdrætti Krabba-
meinsfélagsins.)
Vorfagnaður
Húnvetninga-
félagsins á
sunnudaginn
HINN árlegi vorfagnaður Hún-
vetningafélagsins í Reykjavík
verður að vanda haldinn í Domus
Medica og að þessu sinni sunnu-
daginn 11. maí klukkan 3. Stjórn
félagsins vonast til að sem flestir
hinna eldri Húnvetninga komi og
þiggi kaffiveitingar.
Samanburöur
Lauslegir útreikningar og saman-
burður á verði og byggingartíma,
hefur hvað eftir annað leitt i tjós
kosti húsanna frá Siglufirði. 1l0m?
einbýlishús hefur ekki verið dýrara
en 4. herb. íbúð í fjölbýlishúsi.
Gaeöi
Húseiningar h.f. á Siglufirði hafa
umfram allt fengið orð fyrir efnis-
gæði og vandaða framieiðslu.
Margvíslegar teikningar; sem laga
má að hugmyndum hvers og eins,
ásamt ölium upplýsingum fást í
bókinni ,,Nýtt hús á nokkrum
dögum".
Ef þú fyllir út svarseðil og sendir
okkur, munum við senda þér
ókeypis eintak af bókinni um hæl.
,,Nýtt hús á nokkrum dögum" er
rúmlega 50 stður í stóru broti, með
48 tillöguteikningum af einbýlis-
húsum, og ýmsum upplýsingum.
Þú getur einnig fengið eintak með
því að hafa samband við söluskrif-
stofu okkar í síma: 15945.
HÚSEININGARHF
I
Sími: