Morgunblaðið - 08.05.1980, Page 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 8. MAÍ1980
Frá ráðstefnu Sambands sjálfstæðiskvenna og Hvatar um neytendamál
N ey tendamál eru
mál heildarinnar
Landsamband
sjálfstæðiskvenna
og Hvöt í Reykja-
vík efndu nýlega
til ráðstefnu um
neytendamál, þar
em flutt voru sex
framsöguerindi
um hina ýmsu
þætti neytenda-
mála, þau síðan
krufin í pall-
borðsumræðum
og rædd í almenn-
um umræðum
fundargesta. Stóð
ráðstefnan í Val-
höll frá kl. 9.30 á
sunnudaginn 23.
marz og fram und-
ir kl. 6 síðdegis.
I setningarávarpi sagði Margrét
S. Einarsdóttir formaður Land-
sambandsins m.a. að þessi félög
hefðu gengist fyrir ráðstefnum
um ýmis mikilvæg málefni og
réðust nú ekki á garðinn þar sem
hann væri lægstur með því að
fjalla um neytendamál á breiðum
grundvelli. Þetta væri víðtækur
málaflokkur í þjóðfélagi eins og
okkar, hinu dæmigerða velferðar-
og neysluþjóðfélagi. Hún skipaði
síðan tvo fundarstjóra ráðstefn-
unnar, Ólöfu Benediktsdóttur og
Sigurlaugu Bjarnadóttur og ritara
Helgu Guðmundsdóttur og Ás-
laugu Ottesen.
476% hækkun
á glasaverði
Fyrstu tvö erindin fjölluðu um
skilgreiningu á sviði neytenda-
mála. Arndís Björnsdóttir talaði
af sjónarhóli kaupmanna og Anna
Bjarnason af sjónarhóli við-
skiptavinarins.
Arndís sagði m.a. að núgildandi
iöggjöf í verðlagsmálum tryggi
neytendum á engan hátt hag-
kvæmt vöruverð. Gerum okkur
ljóst, sagði hún, að helsti verð-
hækkunaraðilinn er ríkisvaldið.
Nauðsynjavörur eru tollaðar sem
lúxusvarningur og þá von að
neytendum finnist hið endanlega
útsöluverð of hátt? Það mætti
taka einfalt dæmi. Kaupandi fer í
verzlun og kaupir þar t.d. 6
vatnsglös. Varla getur talist
munaður að drekka úr glasi.
Segjum að hvert glas kosti í
innkaupi 100 kr. Innkaupsverð er
þá 600 kr. Flutningskostnaður
væri t.d. 100 kr. Nú er upphæðin
700 kr. En þá tekur gamanið af.
Ofan á þessar 700 kr. leggst 80%
tollur. Þá er upphæðin orðin 1260
kr. Þar ofan á leggst síðan „tíma-
bundið" vörugjald (frá 1975), sem í
þessu tilfelli er lúxusvörugjald,
eða 30%. Það gera 378 kr. Upp-
hæðin er nú 1638. Þá kemur
smásöluálagningin margfræga,
sem á að standa undir öllum
kostnaði við verzlunina, laun,
skatta, húsaleigu o.fl. og hún er
43%. Síðan kemur 22% sölu-
skattur, sem að sjálfsögðu leggst
ofan á allt saman, svo að ríkis-
kassinn missi ekki af neinu. Glös-
in kosta nú út úr verzlun 2857 kr.
og má bókstaflega líkja þessu við
snjóbolta, sem veltir upp á sig. í
þessu tilfelli er það ekki kaup-
maðurinn sem hefur verið að
finna upp nýjar álögur til þess að
hagnast á neytandanum, heldur
ríkisvaldið. Ef við sundurliðum
þessar 2857 kr. hlýtur okkur að
bregða í brún. Hækkun frá 600 kr.
innkaupsverði í útsöluverð kr.
2857, þ.e. 476% hækkun.
Utsöluverðið skiptist þannig:
krónur: hlutfall 1
Kaupmaöurinn 701 21.5
Krlendi íraml. fiOO 21.0
SkipafélaKÍÓ 100 3.5
RlKIÐ 1.153 51.0
2.857 100.0
En þarna hafa kaupmenn eins
og aðrir sofið á verðinum og ekki
upplýst almenning um hið þræl-
bundna ríkisafskiptakerfi af
verzluninni. Það er staðreynd, að
þar sem frjáls samkeppni er leyfð,
hagnast neytandinn. Þá eru það
neytendur, sem vita, að þeir eru
hið eina virka aðhald og fara að
kynna sér verð annars staðar og
bera saman. Allir kaupmenn vilja
veita sem besta þjónustu og auka
Marxrét S. Einarn- Arndis Björnsdóttir
dóttir
veltuna og þeir reyna að selja
vöruna á því verði, sem reksturinn
þolir til þess að ganga áfram. En
verzlunin verður að fá að starfa
við eðlilegan rekstrargrundvöll og
ekki endalaust hægt að leggja á
hana skatta til að halda uppi
eyðslu- og útþenslustefnu ríkis-
báknsins.
Nauðþurftir heimil-
anna hækkuðu 60%
- Anna Bjarnason, blaðamaður,
sagði í upphafi erindis síns: Neyt-
endum — viðskiptamönnum er svo
sannarlega mikill vandi á höndum
nú á dögum. Þegar þeir eru búnir
að greiða opinber gjöld, sem geta
nú í ár farið allt upp í 50% af
brúttótekjum, húsaleigu, rafmagn,
hita og annan fastan kostnað, geta
þeir í rauninni fyrst farið að lifa.
Þ.e. kaupa það sem þarf til þess að
halda lífinu í sér og fjölskyldunni
— mat og hreinlætisvörur og
aðrar nauðsynjar. Oftast er ekki
svo ýkja mikið eftir og lái þeim
hver sem vill, að þeir vilji gjarnan
fá nauðsynjavörurnar á sem
lægstu verði. Þeir vilja gjarnan fá
sem mest fyrir þá aura sem þeir
eiga eftir, þegar „stóri bróðir“ er
búinn að taka sitt.
Síðar sagði hún: Mér er mjög vel
kunnugt um að tilkostnaðurinn
við nauðþurftir heimilanna, það er
það sem fólk þarf að eyða til
matar- og hreinlætisvörukaupa
hefur stigið óhugnanlega sl. eitt
og hálft ár. Mér telst til að
hækkunin frá des. 1978 til des.
Anna Bjarnaxon Dröfn Farestveit
1979 hafi verið mjög nálægt 60%.
Þetta veit ég vegna þess að ég hef
í fórum mínum meðaltalskostnað
hátt á annað hundrað fjölskyldna
víðs vegar að af landinu. Þetta eru
upplýsingar sem ég hefi fengið
sendar í starfi mínu sem ritstjóri
Neytendasíðu Dagblaðsins.
Anna sagði að tölurnar yfir
meðaltalskostnaðinn séu mjög
mismunandi yfir mánuðinn. Þær
geta verið allt frá rúmlega 16 þús.
kr. á mann og upp í rúml. 50 þús.
En við lítum ekki á hvern einstak-
an mánuð fyrir sig, sagði hún,
heldur leggjum meira upp úr því
að bera saman lengra tímabil. Á
allflestum heimilum landsins eru
frystikistur. Þá mánuðina sem
þær eru fylltar, eru útgjöldin
langmest. Síðan koma nokkrir
mánuðir sem verið er að borða úr
kistunum, þá jafnast kostnaður-
inn nokkuð út. Hins vegar hefur
brugðið svo við síðustu mánuði sl.
Alda Möller Halldór Blöndal
árs og fyrstu mánuði þessa árs að
mér virðist að ekki dugi lengur að
eiga frystikistu, sem fyllt var á
haustdögum. Margir halda að
kaupmenn eigi þarna sök í máli.
Það tel ég alls ekki. Ég tel að
þarna eigi ríkið, hið opinbera fyrst
og fremst sökina. Þarna er fyrst
og fremst um álagninguna að
ræða. Og það er ríkið sem ræður
henni en ekki kaupmaðurinn.
Mikil umræða hefur farið fram
um svokallaða frjálsa álagningu.
Kaupmenn halda því fram að með
henni lækki vöruverð, en almenn-
ingur trúir því ekki. Ég held að
vantrúin sé fyrst og fremst vegna
þess að fólk veit almennt ekki í
hverju frjáls álagning er fólgin.
En þegar — við skulum leyfa
okkur að vona að það verði
einhvern tíma — álagningin verð-
ur frjáls, verða kaupmenn að gera
Salóme Þorkelsdóttlr Jónax Bjarnason
Jóna Gróa SlxurAar- Magnús E. Finnsson
dóttir
sér grein fyrir því að mikil ábyrgð
og miklar skyldur verða lagðar
þeim á herðar sagði Anna enn-
fremur. Þá verða neytendur, sam-
tök þeirra og verðlagsyfirvöld að
veita kaupmönnum það aðhald
sem nauðsynlegt er. Eins og hátt-
ar nú í þjóðfélaginu eru verðkann-
anir næsta lítilfjörlegar. Þær
segja okkur í rauninni lítið annað
en hvaða verzlun hefur stærsta
lagerplássið. Þær vörutegundir,
sem eru nýjastar í búðarhillunni,
eru með hæsta verðinu, eldri
vörusendingar á því gamla góða!
Ég held að sífellt og stöðugt
gengissig virki neikvætt á verð-
skyn almennings. Óprúttnir aðilar
í verzlunarstétt geta einnig alltaf
skotið sér á bak við gengissig og
nýjar vörutegundir.
Síðan sneri Anna sér að „þeim,
sem ég tel vera einn af höfuðóvin-
um neytenda", þ.e. að hinu opin-