Morgunblaðið - 17.06.1980, Blaðsíða 21

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 17. JÚNÍ1980
29
dr. Kristján Eldjárn ok frú Halldóra
éra Þórhalli Höskuldssyni.
Ávarp forseta íslands dr. Kristjáns Eldjárns við
minningarhátíðina á Möðruvöllum
Með tilkomu skólans
hafði Norðurland stækkað
Hér fer á eftir ávarp forseta
íslands, dr. Kristjáns Eldjárns, í
Möðruvallakirkju í Hörgárdal 15.
júní 1980, á aldarafmæli Mennta-
skólans á Akureyri.
Háttvirta samkoma, góðir
kirkjugestir.
Mikil hátíð fer í hönd, og þar
sem ég nú stend hér í Möðru-
vallakirkju til þess að mæla
nokkur upphafsorð, finn ég til
þess, að hér er helgur staður og
minningastaður. Land vort allt er
helgað minningum forfeðranna,
lífi þeirra og starfi frá öndverðu.
Á góðri stund birtast þær eins og
myndir í huga vorum. í allri sögu
þjóðarinnar er fátt eins sérkenni-
lega heillandi og koma landnáms-
manna hingað í ósnortið land.
Hve oft hef ég ekki reynt að kalla
fram í huga mér þá sýn, þegar
allra fyrstu mennirnir komu sigl-
andi inn þennan blessaða fjörð,
Eyjafjörð, og gera mér í hugar-
lund hvernig þeir horfðu upp á
þessar strendur, sem áttu að
verða heimkynni þeirra og niðja
þeirra. Þeir horfðu til -landsins
með búmannsaugum, ekki vík-
ings, augum manna með aldagró-
ið náttúruskyn og glöggskyggni á
nytjar lands og sjávar.
Mér er sem ég sjái þann
gæfumann, sem auðnaðist að
kasta eign sinni á þessa jörð,
Möðruvelli í Hörgárdal, og reisa
þar bæ sinn. Sá hefur, trúi ég,
fundið, að ekki var í kot vísað.
Hann mun vissulega hafa skilið,
að hér hlaut að rísa höfuðból,
eins og sagan hefur sýnt og
sannað. Saga þessa höfuðstaðar
er mikil og litrík. Það er öllum
kunnugt. En í dag minnumst vér
þess tilbrigðis í litrófinu, sem
helgað er fyrsta gagnfræðaskól-
anum á Islandi, sem hér hóf starf
sitt fyrir hundrað árum. Saga
Möðruvallaskóla, sem síðar
nefndist Gagnfræðaskólinn á Ak-
ureyri og loks með nýrri réttar-
stöðu Menntaskólinn á Akureyri,
varð ekki ýkja löng á þessum
stað, en nógu löng til þess, að
staður og skóli næðu að setja svip
hvor á annan, og nógu löng til
þess að hér hlyti skólinn sína
eldskírn, festi rætur í norðlenskri
mold, sannaði tilverurétt sinn
sem menntastofnun og áhrifa-
mátt sinn til blessunar fyrir
Norðurland og raunar landið allt.
Það var hér, sem skólinn stóðst
það próf, hvort honum yrði þess
lífs auðið, sem forvígismenn hans
vonuðu en sumir voru vantrúaðir
á. Eftir að þessi frumraun var
yfirstigin, varð það ljóst, svo að
engum fékk dulist, að með til-
komu skólans hafði Norðurland
stækkað, það hafði risið og
endurheimt í nýrri mynd þann
metnað sem lagður hafði verið,
þegar hinn gamli Hólaskóli var
lagður niður um aldamótin 1800.
Þess vegna eru fyrir því góð og
gild rök, að nú á minningarári sé
staldrað við í annríki daganna og
þeirra manna minnst, sem hér
Íeiddu gott mál fram til sigurs, og
þeirra sem síðar fylgdu þeim
sigri eftir með þeirri reisn, sem
ætíð hefur verið í heila öld. Þeir,
sem stjórnuðu skólanum hér á
Möðruvöllum, voru eins konar
landnámsmenn, þeir þurftu að
kynna sér vandlega allar aðstæð-
ur, íhuga þær og finna sér
búskaparform, eins og allir land-
námsmenn gera, þeir voru braut-
ryðjendur sem veginn mörkuðu
og ruddu þá braut, sem síðan
hefur verið farin af kennifeðrum
allra þeirra mörgu, sem fram á
þennan dag hafa átt því láni að
fagna að stunda nám í hinum
norðlenska skóla. Ég tala hér sem
einn úr þeim hópi.
Ég sagði, að saga Möðruvalla í
Hörgárdal væri litrík. Saga skól-
ans er það einnig. Ef til vill á það
við um alla skóla, öðrum stofnun-
um fremur. Má vera, að það liggi
í hlutarins eðli. Skóli vor er að
vísu einn og samur frá öndverðu,
í senn gamall, en þó alltaf nýr. Ef
til vill liggur einnig það í hlutar-
ins eðli. Hann er nýr af því að
hann hlýtur ávallt að leitast við
að svara þeim breyttu kröfum,
sem til hans eru gerðar á hverri
tíð. Hann er nýr af því að á
hverju ári koma nýir og nýir
hópar æskumanna til að fylla
bekki hans.
En skólinn er meira en glæstar
byggingar, gamlar og nýjar, og
þeir menn sem nú sinna þar
sínum daglegu önnum, skóla-
meistari, kennarar og nemendur.
Hann er einnig í huga og minn-
ingum þeirra mörgu, sem enn eru
lífs og eitt sinn voru þar nemend-
ur. Áhrif hans lifa með einhverj-
um hætti í gerð sjálfra vor, hvort
sem vér gerum oss þess skýra
grein eða ekki, og þau birtast í
verkum vorum og samskiptum
við aðra menn. Sú er trú mín, að
þeir sem nú ráða ríkjum í
Menntaskólanum á Akureyri,
muni verða þess varir á þessum
tímamótum, og það svo um mun-
ar, að skóli þeirra, skóli vor allra,
með sínar traustu, gömlu rætur í
norðlenskri mold, á sér einnig
lifandi frjókorn í þakklátum
huga fjölmargra þeirra, sem telja
sig hafa átt hamingju- og heilla-
ríka æskudaga innan veggja
hans. Einn af þeim mörgu færi ég
norðlenska skólanum þakkir og
hamingjuóskir og bið honum
blessunar fram á veg.
Ég er þakklátur fyrir að hafa
átt þess kost að taka þátt í
þessari afmælishátíð. Þeim, sem
nú halda uppi merki mennta og
menningar á þessu höfuðbóli, þar
sem vagga skólans stóð, svo og
þessari góðu sveit, þar sem nú
erum vér, óska ég giftu og
farsældar.
Fyrrum skólameistari, SteindórSteindórsson frá Hlöðum flytur hátið'
arræðu.
akennara og Guðna Guðmundsson,
Þeir sem ekki komust fyrir i kirkjunni sátu bara úti.