Morgunblaðið - 28.02.1982, Síða 2

5 0 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 28. FEBRÚAR 1982
SPJALLAÐ VIÐ HAUK GUNNARSSON LEIKSTJORA
Haukur hefur víða farið, m.a. til
Japan og nú síðast til Kína að
kynna sér kínverska leiklist. Jap-
önsku talar hann eins og innfædd-
ur, að manni virðist. Morgunblað-
ið hitti Hauk að máli eftir eina
æfinguna á leikriti Horváths í
Þjóðleikhúsinu og eftir að hafa
fengið sér sæti í Kristalsalnum,
var hann spurður að því hvað á
daga hans hafði drifið síðan hann
var hér 1979 og setti upp japönsku
einþáttungana tvo, „Kirsublóm á
Norðurfjalli“.
Nóg að gera
„Ég hef verið að setja upp verk í
Abo Svenska Teater í Finnlandi,"
sagði Haukur og bauð sígarettu. „I
Noregi setti ég upp verk í Trönd-
lag Teater og einnig í Teatersentr-
et Bikuben Scene 7, og í leiklisU
ardeild útvarpsins í Noregi. I
Danmörku setti ég upp leikrit
Tennessee Williams, „Suddenly
Last Summer", og þótti afskap-
lega gaman að. Milli þess og þar
til ég kom hingað heim, setti ég
upp útvarpsleikrit í norska út-
varpinu.
Héðan hverf ég til Bergen og
byrja þar að setja upp nýtt norskt
leikrit, „Terroristene", eftir Kol-
bein Falkeid, en það gerist í
Vestur-Þýskalandi og lýsir klofn-
ingi og valdabaráttu innan hermd-
arverkamannahóps. Það verður
frumsýnt í maíbyrjun. Það stend-
ur til að sýna það í Festspillene í
Bergen, en það er listahátíð, sem
er árlegur viðburður þar í bæ.
Haukur Gunnarsson
leikstjóri: „Menntun
leikstjórans lýkur
aldrei.“
skaplega vel skrifað. Horváth
fjallar um samtíma sinn, þegar
nasistar voru að komast til valda í
Þýskalandi, stríðsótti var farinn
að gera vart við sig, óðaverðbólga
og kreppa dundi á fólki og miklar
pólitískar sveiflur gengu yfir. Fólk
vissi ekki lengur hvar það stóð.
Hann hefur mikið að segja
okkur sem lifum í dag. Hann
predikar kannski ekki yfir fólki,
en tekur skýra afstöðu til þess sem
hann fjallar um. Hann skrifar
ekki í stórum bókstöfum það sem
hann vill að fólk fái úr leikritinu.
Hann sýnir aðeins þjóðfélagið og
fólkið sem lifir og hrærist í því og
leyfir áhorfendunum að draga sín-
ar eigin ályktanir. Heimskan og
lygin er það sem hann er að berj-
ast við í þessu stykki, eins og í svo
mörgum öðrum verkum sínum."
Nasistum var ekki vel við hann.
„Nei, hann deildi mjög á nasist-
ana í verkum sínum. Hann gerði
sér strax grein fyrir ögrun þeirra,
enda voru verk hans fljótlega
bannfærð eftir valdatöku nasist-
anna.“
Æfintýri
í París
Horváth dó á undarlegan hátt,
var það ekki?
„Jú, dauða hans bar að með
sólarlag og uppstoppaðir
niáíar
„Ég vil alls ekki missa sambandið við ísland og íslenska leiklist. Þó ég ætli mér að búa
áfram á Nordurlöndunum, hef ég hugsað mér að koma hingað á eins til tveggja ára fresti og
sviðsetja.“ Þetta segir Haukur Gunnarsson leikstjóri, en hann hefur lengst af á sínum
leikstjórnarferli verið erlendis, bæði að læra og leikstýra. Hann er búsettur í Osló og kom
hingað til lands að stjórna uppfærslu á leikriti Horváths, „Sögur úr Vínarskógi“, hjá Þjóð-
leikhúsinu, sem frumsýnt var sl. föstudag.
Svipar til Listahátiðarinnar hér á
íslandi.
Frá Bergen fer ég til Osló og set
þar upp „Kirsublóm á Norður-
fjalli“. Eftir það leikstýri ég við
norska Þjóðleikhúsið leikritinu
„Pedro og Kapteinen", en það er
frá Uruguay og fjallar um pynt-
ingar á pólitískum föngum. Síðan
er uppsetning við Álaborgarleik-
húsið, en það hefur ekki enn verið
ákveðið hvaða leikrit það verður."
Gróska í fs-
lensku leik-
listarlífi
Sem sagt nóg að gera hjá þér.
Er það ekki þreytandi að vera
svona bundinn langt fram í tím-
ann?
„Nei, þvert á móti. Það er mik-
ilvægt að geta byrjað undirbúning
á því verki, sem maður hefur verið
ráðtnn til að setja upp, nógu
snemma. Ég legg líka mikla
áherslu á nána samvinnu við
leikmyndahönnuðinn, og þarf sú
samvinna að hefjast löngu áður en
æfingar fara í gang. Leikmyndin,
hin myndræna hlið sýningarinnar,
er mjög mikilvægur hluti af heild-
inni. Svo spilar líka inn í að fyrir
mig, sem hef ekki fasta vinnu við
leikhús, veitir það mikið öryggi að
vita fram í tímann hvað maður
kemur til með að fá í laun.“
Þykir þér gróska í íslensku
leiklistarlífi þessa dagana?
„Já, það er alveg makalaust
hvað það er mikið leiklistarlíf hér
á íslandi og hefur alltaf verið. Það
þyrfti að finna milljónaborg til að
finna eins mikla grósku í iðninni
eins og hér á landi."
Leiklistin
almenningseign
frá upphafi
Hvað heldur þú að valdi þessum
vinsældum á leiklistinni?
„Ég hallast á þá skoðun, sem
Sveinn Einarsson Þjóðleikhús-
stjóri heldur á loft í sambandi við
þetta. Hann segir, að hér á ís-
landi, og í Finnlandi líka, sé leik-
listin almenningseign. Hún er ekki
komin frá neinni yfirstétt eða
hirð, heldur hefur hún sprottið
upp á meðal fólksins í löndunum, í
formi áhugaleikhúsa. Þannig á
hún sér rætur meðal almennings
og þess vegna er áhorfendahópur-
inn miklu mun breiðari en þekkist
í öðrum löndum.“
Þú lærðir í Japan í þrjú ár, en
fórstu svo ekki til Kína núna ný-
lega?
„Jú, mér var boðið til Kína í vor
að kynna mér þar leiklist. Ég hef
alltaf haft áhuga á hinni stílfæröu
austurlensku leiklist. Húri stendur
mér nær. Leiklistarformið er
eldra en það sem er hér á Vestur-
löndum. í Kína er leiklistarlífið
mjög virkt, ekki bara í borgum,
heldur út um allt Alþýðulýðveld-
ið.“
Söngur - dans
látbragð og
fimleikar
„Hvert hérað hefur sitt eigið
form hefðbundinnar leiklistar og
það er leikið á mállýsku viðkom-
andi héraðs. Tónlistin er mismun-
andi og ber blæ hvers héraðs.
Peking-óperan er þekktust utan
Kína, en auk hennar fyrirfinnast
tæplega 300 tegundir hefðbund-
innar leiklistar, og í þeim öllum
gegna söngur, dans, látbragð og
fimleikar — „akrobatík" — mik-
ilvægu hlutverki. Yuei-ju er einnig
hefðbundið leikform, sem nýtur
vinsælda í Kína, en þar leika ein-
ungis konur, karlahlutverkin líka.
í Japan er þetta þveröfugt; þar
leika karlmenn öll hlutverk í hinni
hefðbundnu Kabukí-leiklist."
Er mikið af vestrænum leikrit-
um sýnt í Kína?
„Á meðan á menningarbylting-
unni stóð, var bannað að sýna
vestræn leikrit. Síðan 1976 hefur
þetta breyst mikið en þó er ekki
sýnt mikið af því nýjasta í vest-
rænni leikritun. Kínverjar eiga til
dæmis erfitt með að skilja
„absúrdismann". Þeir eru vanir
hreinni rökfræði og vilja hafa
boðskapinn á hreinu. Auk þess
þykir megnið af vestrænum nú-
tímaverkum of klámfengið fyrir
kínverska áhorfendur. Þeir leika
frekar klassísk verk eins og eftir
Shakespeare og Ibsen.
Biturleiki
vegna menningar
byltingarinnar
„Einnig sá ég þegar ég var í
Kína „Brúðkaup Fígarós" eftir
Beaumarchais, leikritið sem óper-
an var byggð á. Ég leit líka inn á
æfingu á „Kardimommubænum",
eftir Torbjörn Egner. Kínverjar
vilja kynnast því sem er að gerast
í vestrænum leikhúsum. Ég hélt
fundi og fyrirlestra í Kína og það
vakti óskipta athygli þegar ég
sagði þeim frá því nýjasta í leik-
list hérna megin á hnettinum.
Ég hitti mikið af fólki í Kína,
sem hafði orðið fyrir barðinu á
menningarbyltingunni. 90 prósent
allra listamanna voru sendir út á
landsbyggðina og fengu ekki að
stunda listgrein sína. Þeir sögðu,
að þá skorti tíu ára þjálfun og æf-
ingu í leiklistinni þegar menning-
arbyltingunni lauk og Kínverjarn-
ir vilja vinna upp þessa tíu ára
eyðu, sem varð vegna hennar. Ég
fann oft fyrir biturleikanum hjá
fólki vegna menningarbyltingar-
innar.
Mjög gaman að
Tennessee
Það kemur greinilega fram í
verkum Kínverja, að þeir eru mik-
ið fyrir „melodramað", eða leikrit,
sem sýna miklar tilfinningar og
skarpar, nokkuð sem við myndum
kalla væmni. Bleikt sólarlag og
uppstoppaðir máfar í snæri fljúg-
andi yfir baksviðið. Það ber vott
um gjörólíkan smekk kínverskra
áhorfenda."
Áttu þér einhvern uppáhalds-
höfund í leikritun?
„Nei, það er enginn einn. Tenn-
essee Williams þykir mér mjög
gaman að. Þetta, hvernig hann
fjallar um mannleg samskipti og
hvernig hann tekur fyrir þá sem
standa neðar í þjóðfélagatröppun-
um en aðrir. Hann fjallar um fólk
í þjóðfélagi, þar sem ekki er pláss
fyrir aðra en þá sterku; Svo er
þetta, hvernig hann lýsir sálarlífi
persóna sinna. Það er skaphrti í
Tennessee, sem ég kann vel við.“
Heimskan og lygin
Og nú ert þú kominn til að setja
upp leikritið „Sögur úr Vínar-
skógi“, eftir Horváth.
„Já, ég er mjög hrifinn af því
leikriti. Það er sérkennilegt og af-
nokkuð sviplegum hætti. Þannig
var, að hann var gerður brottræk-
ur úr Þýskalandi 1936, en þaðan
komst hann eftir talsverða erfið-
leika til Sviss. Frá Sviss fór hann
síðan til Amsterdam, þar sem
hann hitti að máli spámann nokk-
urn sem sagði honum að fara til
Parísar. Þar biði hans mesta
ævintýri lífs hans. Nema hvað,
þangað hélt Horváth og eitt kvöld-
ið þegar hann var á gangi eftir
götu í París, nýkominn úr bíó,
skall á óveður. Hann flýði eins og
svo margir aðrir undir tré í
skemmtigarði nokkrum ekki langt
frá. Eldingu laust niður í tré, sem
stóð við hliðina á því, sem fólkið
kúrði undir, þannig að það féll á
tréð sem skýldi fólkinu. Af því tré
brotnaði grein sem lenti í höfðinu
á Horváth. Hann dó samstundis,
en engan annan sakaði."
Menntun leik-
stjórans lýk-
ur aldrei
Ferð þú mikið í leikhús, Hauk-
ur?
„Já, það er mikilvægt að fylgj-
ast með því sem er að gerast í
leikhúsum og því fer ég oft til ann-
arra landa að sjá leikrit. Menntun
leikstjórans lýkur aldrei. Það
hættulegasta sem getur komið
fyrir nokkurn leikstjóra er að
hann lokist inni í eigin list og sjái
ekki út fyrir hana.“
Gagnrýnendur?
„Það er lágmarkskrafa að gagn-
rýnandi hafi góða þekkingu á
leiklist og þeirri vinnu sem liggur
að baki hverrar leiksýningar. Mér
finnst oft skorta ótrúlega mikið á
þá þekkingu. Lélegur gagnrýnandi
er hættulegur, því gagnrýnandi
gegnir miklu ábyrgðarhlutverki,
bæði gagnvart áhorfendum og
listafólki. Maður sem vinnur í
leikhúsi þarf að geta tekið gagn-
rýnendur alvarlega. Það er bara
alltof oft sem maður getur það
ekki.“
— ai.