Morgunblaðið - 28.02.1982, Page 28

ViðUl: Bragi Óskarsson
— Ég er fæddur á Oddsflöt í Jökulfjörðum árið
1898. Þegar ég man fyrst eftir mér var allsstaðar
hyggð í Jökulfjörðum en nú er orðið langt síðan
aílir bæir þar fóru í eyði — það var lengst búið á
Kvíum í Lónafirði, Marðareyri í Veiðileysufirði og í
Grunnavík. Ég átti heima á Oddsflöt þar til ég varð
12 ára gamall en þá fluttu foreldrar mínir vestur í
Hnífsdal. Guðfinnur Sigmundsson man langt aftur.
Ég er þó ekki kominn til viðtals við hann í þeim
tilgangi að ræða um byggðina í Jökulfjörðum held-
ur annað og óskylt efni.
Á árunum eftir stríð fékkst Guðfinnur við að
óvirkja tundurdufl og var einn fárra manna sem
hafði til þess kunnáttu hér á landi. Hann býr nú á
elliheimilinu Hélvangi í Keflavík ásamt konu sinni,
en til Keflavíkur fluttu þau frá ísafirði fyrir 20
árum. Ég byrja á þvi að spyrja Guðfinn hvað hefði
orðið til þess að hann tók sér fyrir hendur að
óvirkja tundurdufl.
Þverskurðarmynd af tundurdufli
a: snertirofi, b: rafhlaða, c: hvellhetta, d: forsprengja, e: búnaöur
sem gerir dufliö virkt er þaö kemur í sjó, f: sprengiefni, g: kveikju-
búnaöur.
Guðfinnur Sigmundsson Ljósm. Heimir Stígsson
Maður mátti
ekki einu sinni
hafa nagla
í vasanum
— það gat nægt til að tundurduflið spryngi
— Ég veit það nú eiginlega ekki
— alveg frá því að ég var strákling-
ur var ég alltaf eitthvað að grúska,
aðallega í alls konar járnadóti.
Sem ungur maður fór ég svo á
mótornámskeið og var vélamaður á
bátum frá Hnífsdal í nokkur ár en
síðan fór ég að vinna í Vélsmiðj-
unni Þór á Isafirði. Þegar ég hafði
unnið þar í eitt ár var mér gefinn
kostur á að öðlast vélvirkjaréttindi
ef mér tækist að Ijúka iðnskólanum
á tveim árum. Mér tókst það og
vann svo áfram í Þór og fékk þar
mín meistararéttindi.
Eftir það fór ég að vinna sjálf-
stætt með öðrum manni — við vor-
um með smiðjukompu og rákum
hana i þrjú ár. Ég hafði aflað mér
ökuréttinda og sneri mér að akstri
á tímabili. Þá keypti ég Bifreiða-
stöð ísafjarðar ásamt öðrum
manni og rákum við hana í fimm
ár.
Svo var það að ég frétti að þeir
voru að leita fyrir sér um mann til
að óvirkja tundurdufl, sem þá var
farið að reka hér á land á árunum
eftir stríð. Mér leist strax vel á
þetta og ákvað að gefa kost á mér
til starfsins. Ég fór svo á námskeið
til Reykjavíkur — það voru Bretar
sem stóðu fyrir þessu námskeiði og
lærðum við þarna að óvirkja ensk,
þýsk og ítölsk tundurdufl.
Rak mikið a/ þessum tund-
urduflum á þessum árum ?
— Nei, það var aldrei mikið af
þeim. Það rak svona tvö dufl á ári
— mest í Reykjarfirði og Bolung-
arvík á Ströndum. Ég mun hafa
gert þrjú dufl óvirk í Bolungarvík,
tvö í Reykjarfirði, eitt í Þaralát-
ursfirði, eitt í Skáíavik við Öskú-
bak og eitt í Súgandafirði. Þetta
voru nær allt ensk tundurdufl sem
ég fékkst við, nema eitt var þýskt
og annað ítalskt. Þessi tundurdufl
hefur sjálfsagt öll rekið langt að —
þeim hefur trúlega verið lagt við
Bretlandsstrendur og í Norðursjó.
Það er hins vegar ekki gott að segja
hvaðan ítalska duflið var komið.
Fólk var mjög hrætt við tund-
urduflin enda voru þetta mjög öfl-
ugar og hættulegar sprengjur. Mér
var alltaf gert viðvart strax og
menn urðu varir við að tundurdufl
hafði rekið. Þegar maður svo kom á
staðinn, var fyrsta atriðið að
glöggva sig á hverrar tegundar
tundurduflið var. Ef um segulduf)
var að ræða, en þau voru algengust,
mátti ekki fara með járn nálægt
þeim. Það varð að nota á þau kop-
arlykla og gæta þess að hafa ekki á
sér nein verkfæri úr járni — maður
mátti ekki einu sinni hafa nagla í
vasanum eða járntölur á fötum sín-
um, því það gat nægt til að tund-
urduflið spryngi.
Hvernig voru tundurduflin
svo óvirkjuð?
— Ef tundurduflið var rétt í fjör-
unni, en það voru þau venjulega,
byrjaði maður að skrúfa ofan af því
kúpt lok efst á duflinu sem var
beint fyrir ofan búnaðinn er kom
sprengingunni af stað í því. Þegar
maður hafði náð þessu loki gat
maður komist með hendina niður
um opið undir því og náð til hvell-
hettunnar. Þegar búið var að ná
henni úr tundurduflinu stafaði
engin hætta af því meir.
I þessum tundurduflum voru frá
150 til 200 kíló af sprengiefni og fór
það eftir því hverrar tegundar
duflið var. Þau voru þannig útbúin
að efst í þeim var patróna, sem
minnti á skothylki og var rúmlega
20 sentimetrar á lengd. Var henni
stungið niður í sprengiefnið í dufl-
inu en það var storknað og hart
efni. Þessi patróna var full af for-
sprengiefni en efst í henni var
hvellhettan. Forsprengiefnið var í
töfluformi og var auðvelt að tína
það úr patrónunni.
Hvellhettan var úr kopar, sívöl
og um 1,5 tomma í þvermál þar
sem hún var gildust. Henni var
komið fyrir efst í patrónunni en
niðurúr hvellhettunni lá alllöng
trjóna niður í forsprengiefnið. Ekki
man ég lengur hvað þau hétu þessi
sprengiefni sem notuð voru í tund-
urduflin en það þurfti mjög mikið
til að koma þeim til að springa ef
hvellhettunnar naut ekki við.
Þegar maður hafði náð hvellhett-
unni varð helzt að sprengja hana
svo ekki stafaði hætta af henni —
það dugði ekki að sökkva henni í
sjó því þar gat hún enst heilan ára-
tug áður en hún varð óvirk. Ég var
vanur að sprengja hvellhetturnar í
eldi — fór með þær á afvikinn stað
í fjörunni, vafði þær með olíublaut-
um tvist og kveikti í. Það var um að
gera að snúa þeim rétt þegar þær
voru sprengdar því þær sprungu í
tvær áttir ef svo má segja. Ef þær
voru látnar standa upp á endann
&
rrr
ERtlM FLOTTIR
r r
I NY OG GLÆSILEG HUSAKYNNI AÐ GRENSASVEGI 8
Eigum fyririiggjandi hreinlætistæki, biöndunartæki, ofnioka, rör og röra-
fittings, einangrunarhólka, plaströr og plastfittings, ásamt öðrum fylgi-
hlutum tii vatns, hita og frárennslislagna.
OPNUNARTÍMAR:
Mánud. - föstud. kl. 8 • 6
laugard. kl. 9 ■ 12
K. AUÐUNSSON HE
GRENSASVEGUR 8 — SÍMAR 86775 86088