Morgunblaðið - 30.03.1982, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. MARZ 1982
Heillaður
af
dauðanum
Leiklist
Jóhann Hjálmarsson
Brúðuleikhú.shátíð
art Kjarvalsstöúum.
Eric Bass:
HANDLEIKUR <X1
HAUSTMYNDIR
Eric Bass er með einkennilegum
hætti heillaður af dauðanum.
Verk hans fjalla flest um dauð-
ann. í Haustmyndum kynnumst
við m.a. gamalli sögu af því hvers
vegna stríð og tortíming hóf inn-
reið sína í veröldina. Móðir vaggar
barni sínu sem er óvært. Þá kemur
örn og huggar barnið. Þetta
endurtekur sig. Móðirin segir föð-
ur barnsins frá erninum. Faðirinn
tekur boga sinn.og örvar og hyggst
skjóta örninn til bana. En örvarn-
ar lenda í vöggu barnsins og
granda því. Þá leggur örninn á
mennina að framvegis muni þeir
stunda manndráp.
í öðrum þætti kemur engill
dauðans að sækja gamlan skó-
smið, gyðinginn Zeydl. Hann er
ekki sáttur við að yfirgefa verk-
stæðið sitt með óloknum verkefn-
um og reynir að gera engli dauð-
ans það Ijóst að hann hefur skyld-
um að gegna. Komdu á morgun,
segir Zeydl. Hann reynir að blíðka
engilinn með því að bjóða honum
stígvél að gjöf. En kemst að þeirri
niðurstöðu að það væri fjarri lagi
að hugsa sér engil í stígvélum. Það
er ekki um annað að ræða en hlýða
kallinu.
Um dauðann fjalla líka þættirn-
ir um gömlu konuna Mæu og
munkinn Mon.
Handleikur einkennist af atrið-
um þar sem meiri glettni ríkir.
Það er slegið á létta strengi með
ýmsum fulltrúum borgarlífs eins
og til dæmis drykkjumanni sem
syngur skemmtilegar vísur fyir
áhorfendur. En í Handleik er líka
gælt við dauðann. Það er í raun-
inni stuttur frestur því að sandur-
inn er að renna úr tímaglasinu og
dauðinn á næsta leiti. Gríma sem
tekin er niður veldur því að önnur
gríma kemur í ljós: hauskúpa. Það
er tilgangslaust að reyna að hafa
áhrif á þann dómara sem dæmir
alla menn. Menn hafa tvö andlit,
annað er góðlátlegt, hitt er ófrýni-
leg ásjóna úlfsins og tennurnar
þyrstir í blóð. Hlutverkaskipan fer
sífellt fram.
Öllu þessu stjórnar Eric Bass af
miklum þrótti. Hann er sjálfur í
hlutverki dómarans.
Sýning Eric Bass er á köflum
gædd óhugnaði, en yfir mörgum
atriðum er ljóðræna og umfram
allt mystík. Möguleikar brúðu-
leiksins eru vel nýttir hjá Eric
Bass, sýning hans verður annað 05
meira en leikur að brúðum. Leik-
hús hans er margbrotið og fjöl-
breytt þótt efnisval sé oftast hið
sama. Brúðurnar lifandi. Jafnvel
mjög smáar brúður segja áhorf-
andanum mikið.
Ég er ekki að mælast til þess að
öll brúðuleikhús taki sér Eric Bass
til fyrirmyndar. En dæmi hans
vitnar um skapandi brúðuleikhús
sem býr yfir táknrænu lífi, er
hnitmiðuð og vönduð list.
Athugasemd
Umsögn um Theatre du Fust
sem birtist í sunnudagsbl. Mbl.
(Frakkar segja griska sögu) er
sett saman af undirrituðum,
ástæðulaust er að eigna hana öðr-
um eins og gert var.
Myndlíst
Bragi Ásgeirsson
Kjallarasalir Norræna húss-
ins bjóða þessa dagana og fram
til 4. apríl uppá allsérstæða sýn-
ingu þeirra félaga Hjörleifs Si-
gurðssonar (f. 1925) og Snorra
Sveins Friðrikssonar (f. 1934).
Þetta eru vel þekkt nöfn á ís-
lenzkum myndlistarvettvangi og
báðir málarnir eiga að baki mar-
gar einkasýningar í höfuðbor-
ginni ásamt þátttöku á sýn-
ingum víða erlendis. Þá hafa
þeir einnig verið virkir í félags-
málum íslenzkra myndlistar-
manna og þá ser í lagi Hjörlei-
fur.
Það kemur þó ýmsum undar-
lega fyrir sjónir, að jafn gjör-
ólíkir málarar skuli taka upp á
því að sýna saman, en ástæðan
mun í og með vera sú, að þeir
sýndu þarna á sama stað ásamt
Ragnheiði heitinni Ream árið
1976. Sumarsýning Norræna
hússins það árið þótti takast vel
og munu margir verða til að
minnast hennar nú er þeir sýna
þar á ný, Hjörleifur og Snorri.
Ekki síst vegna þess á nákvæm-
lega sama tíma stendur yfir
minningarsýning á verkum
Ragnheiðar að Kjarvalsstöðum,
— merkileg tilviljun, og þó
máski engin tilviljun.
Hafi sýning þremenninganna
smollið óaðfinnanlega saman
árið 1976 þá skortir nokkuð á að
þeir tveir einir myndi hliðstætt
samræmi því að nú virðist
skorta millistigið. Harka Snorra
annars vegar og mýkt Hjörleifs
hins vegar verða nú of ríkjandi
þáttur og þessir tveir andstæéfu
pólar rekast áberandi mikið á.
Samvinnan verður meiri ávin-
ningur fyrir Hjörleif, því að
myndir hans virka ennþá mýkri
og fágari fyrir vikið en myndir
Snorra verða ennþá þyngri en
þær eru í raun og veru. Þetta
kemur greinilegast fram við
fyrstu sýn en breytist allnokkuð
við næsta innlit.
— Hjörleifur Sigurðsson he-
fur dvalið í Noregi síðustu árin,
fyrst í Lofoten en svo í nágrenni
Oslóborgar. Dvölin ytra virðist
hafa haft góð áhrif á listaman-
ninn því að nú er öllu léttara yfir
myndum hans en áður. Hann he-
fur haft nógan tíma til að mála,
kynnst ótölulegum fjölda an-
narra listamanna og síðast en
ekki síst verið laus við allt fé-
lagsmálaþras.
Það er rétt að samgleðjast
Hjörleifi með hinn nýja og
hlýrri tón í myndum hans, —
það er ótvírætt meira sólskin í
myndum listamannsins, eins og
ein ágæt kona sagði við mig á
dögunum.
Það er annars merkilega löng
leið frá myndum Hjörleifs er
hann kom fyrst fram með hina
hörðu geometríu og til þess sem
hann hefur verið að gera síðustu
árin. Raunar er áferð þessara
mynda ekki ósvipuð elstu mál-
verkum Hjörleifs en þó öllu fá-
gaðri í útfærslu.
Myndir Hjörleifs á sýningunni
eru svo margar jafngóðar, að
vonlaust er að telja þær allar
upp hér en þó sker eitt málverk
sig úr og er það myndin „Lófót-
svíta hin minni, 1980“. Áferð
mynda Hjörleifs er merkilega
keimlík hvort heldur hann málar
með olíu eða vatnslit, — mjög
sérstæð áferð, gagnsæ og líkast
örlítið úr fókus eins og sagt er.
— Myndir Snorra Sveins eru
dökkar, kraftmiklar og harðar
og sem slíkar hefðu þær alveg
staðið fyrir sínu einar í í salar-
kynnunum og hefðu þá notið sín
margfalt betur að mínu mati.
Styrkur hans kemur helst fram í
kolteikingunum en slíkar myn-
dir þurfa þó rýmri upphengingu
en þær fá í þetta sinn. Sterkust
þykja mér málverk hans, sem
hafa svip þéttriðins nets línu-
heims svo sem nr. 31. „Ljósa-
skipti, 1980“ og 32. „Glitregn,
1980“ svo og einfaldari ands-
tæður þessara málverka eins og
„Kyrrð 1982“ (39) og „Tregi,
1982“ (41).
Þegar litið er yfir sýninguna
dettur manni ósjálfrátt í hug, að
vísast þyrfti Snorri að hleypa
heimdraganum og slappa af líkt
og Hjörleifur. Það mætti að
minnsta kosti vera meira sólskin
í myndum hans ...
Á myndlistarvettvangi er
þetta ótvírtt listviðburður er
rétt er að vísa til.
Bragi Ásgeirsson.
Sanki og Kóti
Leiklíst
Jóhann Hjálmarsson
Alþýðuleikhúsið:
Don Kíkóti eða
Sitthvað má Sanki þola
eftir James Saunders
byggt á skáldverki M. de Cervantes.
I*ýðandi: Karl Guðmundsson.
Lýsing: David Walters.
Tónlist: Eggert l'orleifsson.
Ix'ikmynd og búningar: Messíana
Tómasdóttir.
Leikstjórn: Þórhildur Þorleifsdóttir.
Um þessar mundir erfmikill
áhugi á þeim félögum Don Quijote
og Sancho Panza. Hafin er útgáfa
á sögu Miguels de Cervantes Saav-
edra í þýðingu Guðbergs Bergs-
sonar, sjónvarpið sýnir spænska
teiknimynd um riddarann og nú er
leikgerð Bretans James Saunders
á fjölum Alþýðuleikhússins.
Don Kíkóti eða Sitthvað má
Sanki þola, nefnist hnyttileg þýð-
ing Karls Guðmundssonar á leik-
riti Saunders. Á frummálinu er
leikritið kallað The Travails of
Sancho Panza og þess má geta að
það var frumsýnt 1969.
Eins og heiti leikritsins bendir
til fjaliar Don Kíkóti, eða Sitthvað
má Sanki þola, ekki síst um
Sancho Panza. Leikgerð Saunders
er fyrst og fremst sótt til fyrsta
hluta sögu Cervantes. Það er al-
kunna að leikgerðir mikilla sagna
verða tíðum langdregnar. Þetta
hefur jafnvel Saunders ekki geta
forðast, einkum í síðari hluta leik-
ritsins, en fyrir hlé er leikræn
spenna í heiðri höfð. Vandamálið
að segja sögu í leikhúsi er að því
virðist óviðráðanlegt, en ég vona
að þessar aðfinnslur verði ekki til
þess að fæla fólk frá sýningunni.
Hún á góða aðsókn skilið.
Þórhildur Þorleifsdóttir hefur í
samvinnu við Messíönu Tómas-
dóttur og David Walters gert úr
Don Kíkóta dæmigerða alþýðu-
leikhússýningu í anda Skollaleiks
og fleiri stykkja. Um það vitna
m.a. grímurnar sem sumir leikar-
anna eru með. Möguleikar sviðsins
eru vel nýttir og gripið er til þess
ráðs að láta sýninguna ná fram í
sal til að auka tengsl við áhorfend-
ur. Þetta er ekki ný bóla, en
heppnast vel.
Sumir leikaranna eru í mörgum
hlutverkum og er hlutur þeirra
allra góður. Ég nefni námsmann,
bónda og gestgjafa Bjarna
Ingvarssonar, rakara Eggerts
Þorleifssonar, prest Guðmundar
Ólafssonar, smaladreng og gest-
gjafakonu Helgu Jónsdóttur og
bústýru og Maríu Sifjar Ragnhild-
ardóttur.
Engu að síður er mest um vert
að kynnast mögnuðum samleik
þeirra Borgars Garðarssonar í
hlutverki Sankó Pansa og Arnars
Jónssonar sem er riddarinn sjón-
umhryggi, Don Kíkóti frá Mancha.
■ Borgari Garðarssyni tekst að
sýna okkur hinn alþýðlega
skjaldsvein Sankó sem er haldinn
fánýtri von um eyju sem húsbóndi
hans lofar að gefa honum að lokn-
um riddaralegum frægðarverkum.
Sankó er í leikriti Saunders gerð-
ur mun klókari en við eigum að
venjast og Don Kíkóti er látinn
taka meira mark á honum en slík-
um riddara sæmir. Það ber lítið á
flónsku Sankós í leikritinu. Hann
er rödd skynseminnar. Hið jarð-
bundna hrósar sigri yfir hugar-
flugi og ævintýraþrá. í ísmeygi-
legri túlkun Borgars Garðarsson-
ar verður Sankó höfuðpersóna
verksins eins og Saunder-ætlast
til.
Arnar Jónsson er í gervi riddar-
ans, ógæfusamlegur og starandi
vitfirringur sem tengist ekki sam-
tíð sinni, hefur lesið yfir sig.
Réttlætið verður hjákátlegt á vör-
um hans vcgna þess að enginn get-
ur vænst þess að hann frelsi heim-
inn og réttlætið sjálft er líklega
ekki til. Arnar er sannfærandi í
hlutverkinu. En bestur er hann í
samleik við Borgar. Af mörgu er
að taka. Ég get þó ekki stillt mig
um að nefna fyrri hluta áttunda
atriðis: Don Kíkóti segir Sankó
svarbréf Dúlsineu fögru.
Mörg atriði eru afar skemmti-
leg, skopleg án þess að vera
skrípaleikur. Þó er skammt á milli
skops og ærsla.
Sýnd eru í skuggamyndum á
tjaldi nokkur eftirminnileg atriði
úr ferðum riddarans. Þetta lukk-
ast oftast, einkum viðureign Don
Kíkóta við risann sem var nú
reyndar ekki annað en rauðvíns-
belgir gestgafans. Bardaginn við
vindmyllurnar var svipminni.
Tónlist Eggerts Þorleifssonar
þótti mér ekki vera sýningunni
styrkur, en hún getur verið ágæt
fyrir utan það.
Alþýðuleikhúsið hefur með Don
Kíkóta eða Sitthvað má Sanki
þola komist einna næst því að vera
það sem maður hlýtur að tengja
nafni leikhússins.
Jóhann Hjálmarsson.