Morgunblaðið - 30.03.1982, Blaðsíða 36

36
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 30. MARZ 1982
Eftir dr. Braga
Jósepsson
Undanfarna daga hefur allmik-
ið verið rætt um Vogaskóla og
framtíð hans. Tilefni þessarar
umræðu eru hugmyndir sem fram
komu á síðastliðnu ári um að
leggja ætti skóiann niður og beina
nemendum Vogahverfis í Lang-
holtsskóla. Rökin fyrir þessum
hugmyndum voru fyrst og fremst
þau, að um mikla fækkun nem-
enda væri að ræða í Vogaskóla og
re.vndar einnig í Langholtsskóla.
Einnig var bent á að Langholts-
skóli væri þannig staðsettur að
lengstu vegalengdir úr Vogahverfi
í skóiann væru álíka og þær
lengstu úr norðurhluta Lang-
holtshverfis. A síðastliðnu ári var
einnig gerð sú breyting á hverfa-
skipulagi grunnskóla Reykjavíkur
að einn eða fleiri grunnskólar
m.vnduðu tiltekið skólahverfi, ails
átta talsins. Samkvæmt þessari
ákvörðun fræðsluráðs Reykjavík-
ur mynduðu eftirtaldir skólar
sameiginlegt skólahverfi: Lang-
holtsskóli, Laugalækjarskóli,
Laugarnesskóli og Vogaskóli.
Megintilgangur þessa skipulags
er að stuðla að sem bestri nýtingu
einstakra skóia. Einnig er aug-
Ijóst, að nemendur geta með þessu
móti kosið að sækja einn skóla
fremur en annan. Með hliðsjón af
þessum rökum tel ég ótvírætt að
þetta hverfaskipulag sé til bóta og
auðveldi mjög undirbúning skóla-
halds hverju sinni.
Aö leggja niöur eöa ekki
En svo aftur sé vikið að þeirri
hugmynd, að leggja niður Voga-
skóla, má gera langa sögu stutta.
íbúar Vogahverfis og þá fyrst og
fremst foreldrar, nemendur og
kennarar í hverfinu, báru fram
mótmæli, og vildu ekki failast á þá
hugmynd að skóiinn yrði lagður
niður. Niðurstaðan varð sú, að sett
var fram ný hugmynd, um að efstu
bekkir grunnskólans, þ.e.a.s. 4.-9.
bekkur, yrðu fluttir úr Vogaskóla í
Langholtsskóla en kennsla yngri
barna héldi áfram í Vogaskóla,
sem þá yrði útibú frá Lang-
holtsskóla og heyrði undir skóla-
stjóra þess skóla. Á þessari hug-
mynd var síðan gerð sú breyting í
fræðsluráði, að Vogaskóli yrði
áfram sjálfstæður skóli, en haldið
fast við þá hugmynd að færa efstu
bekkina burt úr Vogaskóla.
Enn mótmæltu íbúar Voga-
hverfis og kröfðust þess að skólinn
yrði rekinn áfram með óbreyttum
hætti. Á fundi í fræðsluráði
Reykjavíkur 22. febrúar sl., þar
sem rætt var um Vogaskóla, gerði
ég grein fyrir afstöðu minni til
þessa máls, í fyrsta lagi að því er
varðar skólann sjálfan og í öðru
lagi í víðari skilningi um almenna
stefnumótun í skóiamálum.
Á þessum fundi var lögð fram
eftirfarandi bókun frá Elínu
Pálmadóttur, Davíð Oddsyni og
Rangari Júlíussyni: „Fræðslu-
ráðsmenn Sjálfstæðisflokksins
telja nauðsynlegt að huga á nýjan
leik að lausn Vogaskólamálsins í
framhaldi af bréfum og undir-
skriftum íbúa í skólahverfinu." Á
þessum sama fundi lét ég bóka
eftirfarandi: „Ég get ekki fallist á
þær tillögur, sem fyrir liggja um
framtíð Vogaskóla og tel eðlilegt
að foreldrafélag skólans skipi
þriggja manna nefnd til viðræðna
við fræðsluráð um framtíðar-
skipulag og rekstur skólans."
Á næsta fundi fræðsluráðs, viku
síðar, var Vogaskólamálið tekið
fyrir á nýjan leik og mættu þar
stjóra Vogaskóla var lögð fram á
fundi fræðsluráðs 8. mars, sl. og
hún samþykkt með 6 atkvæðum.
Ég greiddi hins vegar atkvæði
gegn tillögunni og gerði grein
fyrir atkvæði mínu með eftirfar-
andi bókun: „Ég tel mikilvægt að
íbúar einstakra borgarhverfa fái
að ráða miklu um þróun og skipu-
lag viðkomandi skóla. Ég er mót-
faliinn því að nemendum í
grunnskólum Reykjavíkur sé
stokkað upp vegna fjölgunar eða
fækkunar í hverfum en tel aftur á
íslenski
grunnskólinn
er ódýr skóli
tveir fulltrúar foreldrafélagsins
ásamt skólastjóra Vogaskóla. Á
þessum fundi gerði formaður
fræðsluráðs, Kristján Benedikts-
son, grein fyrir tillögu, sem síðan
var samþykkt með 6 atkvæðum.
Ég taldi mér hins vegar ekki fært
að greiða þessari tillögu atkvæði
þar sem í henni fólust ákveðnar
takmarkanir á viðunandi aðbún-
aði á skólahaldi í Vogaskóla. Til-
lagan var svohljóðandi: „Með til-
liti til eindreginna óska aðstand-
enda Vogaskólans telur fræðslu-
ráð rétt að gerð verði áætlun um
skólahald í Vogahverfi næsta
skólaár, sem miðast við að í Voga-
skóla verði starfræktur óskertur
grunnskóli, enda fari kostnaður
við skólahaldið ekki verulega fram
úr þeim fjárveitingum sem skól-
inn á rétt á miðað við nemenda-
fjölda. Fræðslustjóra og skóla-
stjóra Vogaskóla er falið að gera
slíka áætlun og leggja fyrir
fræðsluráð eigi síðar en fyrir 15.
þ.m.“ Eins og áður segir var þessi
tillaga samþykkt og komu ekki
fram neinar athugasemdir við efni
tillögunnar frá fulltrúum for-
eldrafélagsins. Hins vegar lögðu
fulltrúarnir áherslu á þá kröfu
Foreldra- og kennarafélags Voga-
skóla að haldið yrði uppi eðlilegu
grunnskólastarfi innan hverfisins
og efstu bekkirnir yrðu ekki færð-
ir yfir í Langholtsskóla.
Það lá að vísu ljóst fyrir á þess-
um fundi, og reyndar áður, að
meirihluti fræðsluráðs mundi ekki
treysta sér til að knýja fram nein-
ar meiriháttar breytingar á starf-
semi Vogaskóla að sinni, enda þótt
áhuginn væri fyllilega til staðar.
Allt reglunum að kenna
Tillaga fræðslustjóra og skóla-
móti að eðlilegt sé að gera nauð-
synlegar breytingar á rekstri ein-
stakra skóla án þess að færa nem-
endur milli hverfa eða með því að
leggja niður heila bekki eða jafn-
vel heila skóla. Ég tel því ekki rétt
að samþykkja þá breytingu sem
lögð er til. Ég tel þó að kostur A sé
aðgengilegri en sá, sem hér er val-
inn.“
í framhaldi af þessari bókun
lagði meirihluti fræðsluráðs fram
svofellda bókun: „Vegna bókunar
Braga Jósepssonar viljum við taka
fram að með þeirri samþykkt sem
við höfum gert um skipulagningu
skólastarfs í Vogaskóla fyrir
næsta skólaár er ekki gert ráð
fyrir að „færa nemendur milli
hverfa“ og því síður „að leggja
niður, heila skóla". Meginefni
samþykktarinnar er að Vogaskóli
starfi áfram með öllum aldursár-
göngum með skipan sem gerir
unnt að raka hann innan ramma
núgildandi laga og reglugerða um
skólakostnað. Við viljum leggja
áherslu á að þær reglur gera erfitt
að skipuleggja skólastarf í
grunnskólum í Reykjavík þannig
að æskilegur nemendafjöldi verði í
bekkjum. Brýnast er í því sam-
bandi að unnið verði að fækkun í
fjölmennum deildum. Reglurnar
þyrfti að endurskoða þannig að
hver skóli verði gerður sjálfstæð
rekstrareining."
Agreiningur um hvaö?
I tiilögu þeirri, frá fræðslu-
stjóra og skólastjóra Vogaskóla,
sem fræðsluráð samþykkti, er gert
ráð fyrir fjölmennari og færri
bekkjardeildum en nú eru í skól-
anum og er þá miðað við óbreytt-
an nemendafjölda. í 7 ára bekk
„Agreiningurinn í
fræðsluráði Reykjavíkur
stendur ekki um það,
hvort menn telji bekkj-
ardeildirnar of stórar
eða viðunandi. Agrein-
ingurinn stendur um
það, hvort fræðsluráð
Reykjavíkur eigi að
sætta sig við þá túlkun
menntamálaráðuneytis-
ins á grunnskólalögun-
um að stíft peningasjón-
armið ráði ferðinni um
allt sem viðkemur
skólastarfi í grunnskól-
um Reykjavíkur.“
yrðu því 27 nemendur saman í
deild, í 8 ára bekk 26 nemendur og
í 13 ára bekk yrðu 29 nemendur
saman í deild. Samkvæmt valkosti
A, sem ég taldi æskilegri, hefði
þessum þrem bekkjardeildum ver-
ið skift upp í sex deildir og hefðu
þá nemendur skólans, 273 talsins,
jafnast niður á 15 deildir í staðinn
fyrir 12 deildir, sem að vísu yrðu
misstórar eftir aldurshópum. Hér
er reyndar ekki gert ráð fyrir
þeim möguleika að skifta sjö og
átta ára bekkjum upp í þrjár
deildir í staðinn fyrir fjórar enda
mundi sú tilhögun stríða mjög
gegn hefðbundnum vinnubrögðum
um skólaskipan hér á landi.
Ágreiningurinn í fræðsluráði
Reykjavíkur stendur ekki um það
hvort menn telji bekkjardeildirn-
ar of stórar eða viðunandi.
Ágreiningurinn stendur um það
hvort fræðsluráð Reykjavíkur eigi
að sætta sig við þá túlkun mennta-
málaráðuneytisins á grunnskóla-
lögunum að stíft peningasjónar-
mið ráði ferðinni um allt sem við-
kemur skólastarfi í grunnskólum
Reykjavíkur.
Ef við lítum á 76. gr. grunn-
skólalaganna fáum við m.a. eftir-
farandi leiðarljós um það hvernig
skipuleggja eigi skólastarf. Þar
segir, að verði nemendur allt að
20, verði kennslustundir á hvern
nemanda 3, en séu nemendur 21 til
100 samtímis í skólanum verði
kennslustundirnar 20, og að auki 2
á hvern nemanda. Ef fjöldi nem-
enda er hins vegar 101 til 350
verða kennslustundirnar 60, og að
auki 1,6 á hvern nemanda. Verði
nemendur fleiri en 350 samtímis i
skóla verða kennslustundirnar
130, og að auki 1,4 á hvern nem-
anda.
„Uppeldisfræðileg nauðsyn“
Hvaö er nú það?
Það er á grundvelli slíkra fyrir-
mæla sem íslenski grunnskólinn
er rekinn og það er orðin venja hjá
fræðsluráðum, skólanefndum og
öðrum starfsmönnum skólanna að
láta fjármálasérfræðinga mennta-
málaráðuneytisins túlka einhliða
þá endemis þvælu sem viðmiðun-
arreglur, á borð við þá sem hér er
vitnað til, fela í sér.
Sannleikurinn er sá, að ýmsir af
okkar ágætustu skólamönnum,
sem vinna í fræðsluráðum, skóla-
nefndum og á fræðsluskrifstofum
hafa hreinlega gefist upp fyrir því
ofríki sem einstakir embættis-
menn menntamálaráðuneytisins
hafa komist upp með að beita. Það
þýðir ekkert að tala um uppeldis-
fræðilega nauðsyn við þessa menn
eða um eitthvað sem heitir góður
skóli eða eitthvað þess háttar.
Þeir bara brosa og vitna í formúl-
una um 60 kennslustundir plús 1,6
og skólamennirnir liggja í valnum.
Hér í Reykjavík hefur uppbygg-
ing grunnskólans, að mörgu leyti,
verið langt á undan því sem þekk-
ist annars staðar á landinu. Ég tel
að Reykjavík haldi enn þessari
forystu í skólamálum enda þótt
borgin standi frammi fyrir fjöl-
mörgum vandamálum af félags-
legum toga, sem ekki eru jafn al-
varleg í öðrum og fámennari sveit-
arfélögum.
Hvaö er til úrbóta?
Ég tel að fræðsluyfirvöld borg-
arinnar hafi ekki markað nægi-
lega afgerandi stefnu og að sparn-
aðarsjónarmið fræðsluyfirvalda
hafi kostað borgarana of mikið.
Ég tel því að fræðsluyfirvöld
Reykjavíkurborgar eigi að marka
ákveðna stefnu um uppbyggingu,
skipulag og rekstur grunnskóla.
V
I
Athugasemd
við tillögu til þingsályktunar um
skipun nefndar til að endurskoða
mörk núgildandi lögsagnarumdæma
Fram er komin á Alþingi tillaga
til þingsályktunar um skipun
nefndar til að endurskoða mörk
núgildandi lögsagnarumdæma.
Fjölmiðlar hafa skýrt frá þessari
tillögu ásamt röksemdum flutn-
ingsmanns.
Sjálfsagt er hér um markverða
tillögu að ræða, án þess að undir-
ritaður ætli að leggja á það mat.
Gjalda ber þó varhuga við breyt-
ingum á mörkum lögsagnarum-
dæma, nema um brýna þörf sé að
ræða og íbúar viðkomandi um-
dæma óski slíkra breytinga.
Lesendum, a.m.k. kunnugum í
Borgarfirði, hljóta þó að koma all
spánskt fyrir sjónir sum þau rök,
sem flutningsmaður notar í grein-
argerð með tillögunni, máli sínu
til stuðnings. Tel ég mér skylt að
leiðrétta eftirfarandi firru hér, því
ætla verður, að fleiri en flutnings-
maður séu ókunnugir málavöxt-
um.
I greinargerðinni segir svo: „Þá
er víða mjög langt að fara til við-
komandi sýslumanns þóekki þurfi
að fara um önnur lögsagnarum-
dæmi. Má nefna sem dæmi, að
íbúar norðanvert við Hvalfjörð
þurfa að aka til Borgarness til að
hitta sinn sýslumann, en mun
styttra er til Akraness, þar sem
bæjarfógeti situr ...“
Enginn Borgfirðingur hefur í
mín eyru kvartað undan því, að
þurfa að aka til Borgarness til að
hitta mig eða mitt starfsfólk að
máli, og er mér raunar nær að
halda, að fæstir íbúanna á því
svæði, sem flutningsmaður nefnir,
óski eftir breytingu á mörkum
lögsagnarumdæma vegalengdar
vegna.
Satt að segja hélt ég og, að fram
hjá fáum hefði farið, að tekin hef-
ur verið í notkun brú yfir Borg-
arfjörð, sem styttir leiðina frá
Borgarnesi suður í Hvalfjörð um
tæpa 30 km. Þótt vegalengdin á
milli hafi ekki vaxið mönnum í
augum fyrir tilkomu brúarinnar,
þá held ég að hún hljóti að gera
það enn síður nú. Reyndar er það
algert öfugmæli að telja þetta
mjög langa leið, eins og staðhæft
er í greinargerðinni, ef ég skil
hana rétt. Kunnugir telja þessa
leið stutta og mætti víst flest
_ dreifbýlisfólk sæmilega vel við
una, ef það þyrfti almennt ekki að
fara lengri leið til að hitta emb-
ætti sýslumanns en raun ber vitni
hér. T.d. er vegalengdin frá olíu-
stöðinni í Hvalfirði til Borgarness
43 km.
Vegalengdin frá Reykjavík til
Borgarness er nú 9 km lengri en
frá Reykjavík til Akraness, sem
þýðir u.þ.b. 7 mín. lengri akstur. Á
svæðinu norðanvert við Hvalfjörð
búa flestir íbúanna í Hval-
fjarðarstrandarhreppi. Sá munur
á vegalengd, sem hér var nefndur,
er því hinn mikli munur sem
flutningsmaður virðist ætla að sé.
Að vísu eiga íbúar í Innri-
-Akraneshreppi og á örfáum bæj-
um í Skilmannahreppi styttra að
fara til Akraness, en mér finnst í
rauninni alls ekki unnt að nota
þessar stuttu leiðir, sem hér eru
nefndar, sem veigamikil rök fyrir
því að breyta mörkum lögsagn-
arumdæma.
Hitt er aftur á móti víst, að ef
rök mismunandi vegalengda eiga
ein að duga til breytinga á mörkum,
sem ég dreg mjög í efa, þá er að
sjálfsögðu unnt að nefna ótal
dæmi um slíkan mismun í flest-
um, ef ekki öllum lögsagnarum-
dæmum landsins, þar sem munur-
inn er þó margfalt meiri en í fyrr-
nefndu dæmi tillöguhöfundar.
Sjálfur ætti hann meira að segja
að hafa dæmi sér nærtækari, sbr.
vegalengdir innan Rangárþings.
Þó ber að hafa hugfast, að
stórbættar samgöngur, ekki síst á
hringveginum, stöðugt fullkomn-
ari samgöngutæki og sjálfvirkur
sími gera vegalengdir í dag að
miklu þýðingarminni þætti en áð-
ur var með tilliti til allra sam-
skipta fólks í hinum dreifðu
byggðum við miðstöðvar sínar.
Eg vil að lokum láta í ljósi þá
skoðun mína, að rétt sé í þessu
máli sem öðrum að hafa það held-
ur sem sannara reynist.
Rúnar Guðjónsson,
sýslumaður.