Morgunblaðið - 09.05.1982, Blaðsíða 34

34 MORGU
THE OBSERVER
l, SUNNUDAGUR 9. MAI1982
Stundum skerst í odda meö friðarsinnum og lögreglu í V-Þýzkalandi, eins og á þessum
fundi í Frankfurt.
Kommúnistar taka
yfir friðarhreyfinguna
í Vestur- Þýzkalandi
Á nýafstöönum fundi leið-
toga vestur-þýzku friöar-
hreyfíngarinnar, þar sem
skipuleggja átti friðarfundi í
sambandi við heimsókn
Reagans Bandaríkjaforseta,
kom í Ijós, að umhverfis-
sinnum, félögum úr flokki
„hinna gr»nu“, fer mjög
fækkandi, en að kommún-
istum í hópi leiötoga frið-
arhreyfingarinnar fer hins
vegar mjög fjölgandi. Ernst
Hoplitscheck framkvæmda-
stjóri „Die Gr(inen“ í Bonn
telur, að allt aö tveimur
þriðju fundarmanna hefðu
veríö félagar í vestur-þýzka
kommúnistaflokknum
(DKP). Þótt vestur-þýzkir
kommúnistar njóti lítilla
vinsælda meöal þýzkra
kjósenda, eru þeir lagnir við
að pota sér inn í alls kyns
mótmælasamtök, og virðast
nú ætla að yfirtaka v-þýzku
friöarhreyfinguna.
Takmark fundarins var aö ná
saman fulltrúum allra samtaka
og félaga er beröust gegn her-
væðingu, til þess aö skipuleggja
stóran mótmælafund þegar
Reagan kemur þangaö til fundar
Atlantshafsbandalagsins 10. júní.
Umhverfissinnar og and-
kommar vildu tryggja aö á fund-
inum í Bonn yröi jöfnum höndum
hvatt til afvopnunar Austurvelda
og Vesturvelda. Þeir óttuöust aö
út á viö yröi álitið aö mótmæla-
fundurinn mundi fyrst og síöast
beinast gegn Atlantshafsbanda-
laginu.
„Frá okkar bæjardyrum er því
aöeins hægt aö tala um raun-
verulega friöarbaráttu aö spjót-
um sé beint aö báöum aöilum,"
sagöi Hoplitscheck, „en DKP
hefur alltaf reynt aö kæfa alla
gagnrýni er beinist gegn Sovét-
ríkjunum, t.d. vegna framferðis
þeirra í Afganistan og afskipta
þeirra af Póllandi."
Þegar ræöumenn á friöarfund-
um og friöarsamkomum hafa í
máli sínu skellt skuldinni jöfnum
höndum á austræn ríki og vest-
ræn fyrir hvernig komið er í víg-
búnaöarmálum, hafa kommar í
rööum áhorfenda jafnan baulaö
og blístraö. Hiö sama gera þeir
þegar ræöumenn reyna aö taka
upp hanzkann fyrir hina hundeltu
og útlægu friöarhreyfingu Aust-
ur-Þýzkalands.
Yfirvöld í Austur-Berlín leika
tvennu hlutverki í sambandi viö
starf friöarhreyfinga í þýzku ríkj-
unum. Vestan Járntjaldsins,
handan múrsins, fjármagna þeir
starfsemi vestur-þýzka kommún-
istaflokksins, sem séö hefur til
þess aö friöarbaráttan þar í landi
beinist nær eingöngu gegn Atl-
antshafsbandalaginu. Taliö er aö
friöarbaráttan í V-Þýzkalandi hafi
átt sinn þátt í því aö stjórnin í
Bonn hefur ekki treyst sér til
þess aö samþykkja aö banda-
rískum stýriflaugum yröi komiö
fyrir í V-Þýzkalandi til aö vega
upp á móti SS-20 flaugum Sov-
étmanna.
Austan Járntjalds eru hinir
opinberu fjölmiölar látnir hamra
á þvi aö friðarhreyfingarnar á
Vesturlöndum séu til marks um
almenna andúö og vanþóknun á
árásarstefnu Atlantshafsbanda-
lagsins, eins og þaö er oröaö.
Æska A-Þýzkalands er hvött til
þess aö sýna hinum djörfu and-
ófsmönnum í vestri stuöning
meö því aö fylkja liöi á bak viö
mótmælaspjöld er beinist gegn
Atlantshafsbandalaginu.
Og á sama tíma eru austur-
þýzkir aöilar, sem hvatt hafa til
afvopnunar og brottflutnings
allra kjarnorkuvopna í Evrópu,
veriö hundeltir og fangelsaöir.
Einkum hefur ungt kristiö fólk,
sem stutt hefur samtök austur-
þýzkra mótmælenda, og boriö
ennisband meö slagoröinu „Frið-
ur án voppa“, oröiö fyrir baröinu
á lögreglu. Bannað hefur veriö aö
bera slagorö er beinast gegn
hervæöingu af nokkru tagi. Þeim
sem staönir veröa aö því aö bera
þessi ennisbönd er umsvifalaust
varpaö í fangelsi, og spurst hefur
út aö ráöist hafi veriö á kristin
ungmenni á götum úti og ein-
hverjum þeirra hafi veriö visaö úr
háskólum fyrir aö neita aö fjar-
lægja ennisböndin.
Kirkja mótmælenda í A-Þýzka-
landi hefur harölega mótmælt
aöförinni aö ungu friöarsinnun-
um, en á sama tíma og aödáun
er látin í Ijós á þeim hundruöum
manna er ritaö hafa undir „Berl-
ínarákalliö", er kirkjan nú tekin
aö vara þá viö, er hyggjast undir-
rita ákalliö, aö þeir megi búast
viö ofsóknum af hálfu hins opin-
bera.
Þrátt fyrir harkalega gagnrýni
umhverfisverndunarmanna á
stefnu kommúnista, viröist
vestur-þýzka friöarhreyfingin lafa
saman, en hvort þaö dugir fram
aö fundinum 10. júní veröur tím-
inn einn aö skera úr um. Sosíal-
demókratar á borö viö Erhard
Eppler fyrrum ráöherra hafa eng-
an áhuga á aö vera í aukahlut-
verkum í skugga kommúnist-
anna, og þar sem sósíaldemó-
kratar og umhverfisverndunar-
sinnar vilja koma á samstarfi viö
bandarísku friöarhreyfinguna,
má fremur búast viö aö friöar-
hreyfingin þýzka riölist. Þaö mun
ekki bæta sambúðina, aö Eppler
og umhverfissinnar nota hvert
tækifæri til aö lýsa samstööu
meö austur-þýzku friöarhreyfing-
unni, og þar meö láta í Ijós andúö
á hernaöarstefnu Sovétríkjanna,
en þaö fellur ekki í góöan jaröveg
hjá vestur-þýzku kommúnistun-
um.
Tónlist
Jón Ásgeirsson
Fáar íslenskar nótnabækur
hafa notið meiri vinsælda en ís-
lenskt söngvasafn, sem á titil-
blaði er sagt vera safnverk og
undirbúið til prentunar af Sig-
fúsi Einarssyni og Halldóri Jón-
assyni. Halldór er fæddur að
Eiríksstöðum á Jökuldal 1881 og
að loknu stúdentsprófi lagði
hann stund á heimspeki og sál-
arfræði í Kaupmannahöfn, kom-
inn heim próflaus 1907 og til
1911 er hann forstöðumaður
barna- og unglingaskólans á
Seyðisfirði, en er svo kominn til
Reykjavíkur og vinnur við
kennslu og blaðamennsku næstu
10 árin. Upptalning tekin úr ís-
lenskir Hafnarstúdentar (Bjarni
Jónsson frá Unnarholti, Akur-
eyri, 1949) er sérkennileg fyrir
það hversu margvísleg störf
menn stunduðu. Þar segir: „Var
þá m:a. söngkennari Mennta-
skólans 2 ár (1919—21). Vann á
Skattstofu Rvíkur 1931—24, síð-
an aðstoðarmaður gengisnefnd-
arinnar 1924—36 og þaðan í frá
aðstoðarmaður á Hagstofu ís-
lands. Hann hefur gefið út ís-
lenskar söngbaekur í félagi við
aðra og fengist all mikið við
blaðamennsku, einnig síðustu
árin. Var m.a. ritstjóri „Þjóð-
ólfs“ 1943—44 og „Ingólfs" 1944“.
í formála 1. heftis íslensks
söngvasafns, segir Halldór að
hann hafi fengið „í lið með sér
hr. Sigfús Einarsson dómkirkju-
og orgelleikara, sem ég vissi fær-
astan raddsetjara, til þess að
búa lögunum létta gerð fyrir
harmóníum." Halldór vísar til
söngbókar (íslensk söngbók
1911), sem er safnrit ljóða og er
nótnabókin sniðin eftir innihaldi
hennar. Fyrsta bindið af ís-
lensku söngvasafni kemur út
1915 og annað bindi ári seinna. í
formála seinna bindis þakkar
hann ýmsum fyrir aðstoð við út-
gáfuna og þeirra á meðal Jónasi,
háskólabókaverði, Jónssyni fyrir
lán á „óprentuðu handriti Árna
Beint. Gíslasonar, sem lagið nr.
120 er lánað úr“. Afrit af þessu
handriti er til í eigu unjirritaðs,
en vitað er um fleiri bækur rit-
aðar af Árna Beinteini, sem að-
allega eru taldar vera endurrit-
anir eða raddsetningar, þó ekki
sé útilokað, að finna megi þar
frumsamin verk og væri þakk-
samlega þegið ef handhafar
slíkra bóka, sem annaðhvort
væru þá merktar ÁBG eða með
fullu nafni hans, fengjust til að
lána þær svo gera megi eftirrit
og þar með safna saman öllu því
sem hugsanlega er til eftir Árna.
Nótnahandrit og bréf hans eru
með mjög fallegri rithönd, en
hann fæddist 1869 og dó úr
brjóstveiki í Kaupmannahöfn
1897. Þrátt fyrir almenna út-
breiðslu Islenska söngvasafnsins
og vinsældir er bókarinnar ekki
getið undir nafni í Alfræðibók
Menningarsjóðs. Hvað sem því
veldur er það einkennilegt, því
svo mikla þýðingu hafði bókin
fyrir iðkun alþýðusöngs á
Isiandi. Sigfús Einarsson tón-
skáld nam tónlistarfræði sín úti
í Kaupmannahöfn og það varð
hans verkefni að ferja okkur ís-
Sigfús Einarsson tónskáld
lendinga yfir skil aldamótanna
og ætla okkur stað i nútímanum.
Hann stofnaði hljómsveitir og
kóra og flutti á tónleikum ýmis
þau viðfangsefni sem enn í dag
eru talin meiri háttar að gerð.
Auk þessa ritaði hann kennslu-
bækur í tónfræði, hljómfræði og
söngbækur til söngkennslu, bæði
fyrir fullorðna og börn. Sem
tónskáld og raddsetjari ísl. þjóð-
laga stendur hann í fremstu röð
og fyrir þau störf nýtur hann
mikilia vinsælda hjá þjóðinni.
Hann lést 10. maí fyrir réttum
43 árum og er því stutt í 50 ára
dánarafmæli hans. Töluvert hef-
ur verið ritað um Sigfús og þeir
sem þekktu hann eða nutu leið-
sagnar hans eru allir sammála
um hæfni hans sem tónlistar-
manns og minnast hans einnig
fyrir mannkosti og gáfur.
íslenskt söngvasafn er gott
sýnishorn vinnubragða hans og
hafa margir þeir er síðar hafa
reynt að taka saman söngbækur
til notkunar fyrir almenning,
tæplega náð þar með tærnar sem
Sigfús hafði hælana. Raddsetn-
ingarnar eru, frá þeim einföld-
ustu til þeirra erfiðustu, gerðar
af þeim hagleik er aðeins gott
tónskáld ræður yfir. Það gildir
nefnilega sama regla um tón-
smíði og raddsetningar að þær
verða dauðar í höndum þeirra er
aðeins kunna hljómfræði, en lif-
andi list hjá þeim er hafa gert
hljómfræði að málfræði listar
sinnar, látið af allri tilgerð og
stílbrelluleikjum og í stað þess
að vera að sýna leikni sína, geng-
ist undir ögun lagsins án þess þó
að verða þræll, heldur meistari í
endursköpuðum og óstældum
búningi þess. Sigfúsi tókst að
gera raddsetningar laganna að-
gengilegar án þess að missa tök-
in á hljómum og raddferli og
þannig verða þær jafn fýsilegar
fyrir menntaðan tónlistarmann
og þann ómenntaða. Það er gald-
ur sem ekki verður lærður nema
í gegnum tónsmíði og aðeins gott
tónskáld getur náð að leika með
svo list sé að. í þessari útgáfu
bókarinnar er farið eftir upp-
runalegri stærð og á forsíðu er
mynd Ríkarðs Jónssonar, sem
vekur upp minningar um ýmis
gælunöfn er bókin fékk hjá al-
menningi eins og „Kindabókin"
og „Fjárlögin".
Almennt heiti bókarinnar
mun þó vera „Söngvasafnið",
sem með þessari útgáfu er aftur
komið heim og nú er rétti tíminn
til að taka til hendi og hefja
sönggleðina til vegs og virðingar
í heimahúsum.
Fyrsta
fræðslurit
Vinnuvernd-
arársins
EINS OG fram hefur komið er árið
í ár svonofnt „vinnuverndarár" Al-
þýðusambands íslands. Mikil
áhersla verður lögð á fræðslu-
starfsemi í tengslum við vinnu-
verndarárið, útgáfa fræðslurita,
dreifing veggspjalda, fundahöld
verða mikil o.fl.
Fyrsta fræðslurit vinnuvernd-
arársins er nú komið út og nefn-
ist það „Að bera og lyfta rétt“.
Því verður dreift um land allt á
næstu dögum. Þá eru í undirbún-
ingi þrjú fræðslurit til viðbótar,
um aðstæður á vinnustöðum, um
skaðsemi líms og um epoxí.
Ritið „Að bera og lyfta rétt“
byggist upp á stuttum texta og
skýringarmyndum. Lísa Guð-
jónsdóttir teiknaði myndirnar í
ritið, en Haukur Már Haralds-
son sá um uppsetningu þess.
Prentsmiðjan Hólar hf. sá um
prentun.