Morgunblaðið - 07.09.1982, Síða 30

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 7. SEPTEMBER 1982
38
_________Sumartíminn í Madrid:
L eikiö úti unú-
ir berum himni
Krá ilelgu Jónsdóttur, frétUriUra Mbl.
í Burgos.
„Hátíð rómantísku Madrid" er
hluti dagskrár gerðrar af borg-
arráði Madrid-borgar. Þar er
áætlað að á stærstu torgum
borgarinnar fari fram yfir
sumarmánuðina leiklist og
spænskar óperettur. Leikstjóri
sýningarinnar á Plaza Mayor,
Antonio Guiráu, hefur komið
fyrir á stóru svæði í einu horni
torgsins bar, Ieiksviði, sviði fyrir
óperettur og tilsvarandi leik-
sviðsútbúnaði fyrir sýningar á
„Don Juan Tenorio".
Tilgangurinn er einfaldur; að
Madrid-búar og ferðamenn geti í
þrjár klukkustundir notið hátíð-
ar, þar sem leikrit, söng- og
gamanleikir ráða ríkjum meðan
hægt er að labba um leiksvæðið
og njóta veitinga á sama tíma.
Úrval leikrita
Einnig eru haldnar leiksýn-
ingar á eftirfarandi torgum í
Madrid; á Vázquez de Mella, la
Villa de Paris, la Corrala, el
templo de Debod og í lystigörð-
um del Buen Retiro. Eins og áður
segir er hér um að ræða leikrit,
gamanleiki, óperettur og barna-
sýningar allt eftir spænska höf-
unda. Meðal verka eru „E1 grito"
eftir Frenando Quinones „La
paz“ eftir Aristófanes, „E1 acero
de Madrid" eftir Lope de Vega,
„La prudencia en la mujer" eftir
TÍrso de Molina, „La ilustra
fregona" eftir Miguel de Cerv-
antes og „Serafín el pinturero"
eftir Carlos Arniches.
Fyrst var farið af stað með
leiksýningu á Plaza Mayor. Byrj-
að var að sýna söng- og gam-
aleikinn „Don Juan Tenorio",
þar sem áhorfendur taka óspart
undir í vinsælustu söngvunum.
Samt sem áður voru ekki allir
jafnhrifnir. Strax á frumsýn-
ingu leikritsins kvörtuðu íbúar í
hverfinu undan hávaða; sögðu að
þeir hefðu engan svefnfrið. Eftir
mikið þóf og þjark var ákveðið
að heimila áframhald sýningar-
innar með þeim skilyrðum að
henni lyki eigi seinna en kl.
23.30.
Forráðamenn sýningarinnar
hafa þurft að breyta skipan
hennar vegna þess, gera breyt-
ingar á leikritinu, stytta leik-
þætti og allt að því sleppa úr
atriðum. Á hverri nóttu hlaupa
þeir til og frá um svæðið, líta
taugaóstyrkir á klukkuna og
gæta vel að því að sýningunni
verði örugglega lokið fyrir kl.
23.30. Annars hóta skapillir
nágrannar að kvarta aftur til
borgarráðs.
En þar sem hér er ekki um
alvöruleikhús að ræða, þar sem
mestu máli skiptir sjálft verkið,
sem flutt er, lætur áhorfandinn
breytingarnar ekki mikið á sig
fá. Um 1200 manns komast fyrir
á fagurlega skreyttu svæðinu á
Plaza Mayor. Við og við á miðri
sýningu hlaupa menn á barinn
til þess að svala þorstanum (oft
er hitinn milli 30° og 35° C þótt
um nótt sé).
Þrjátíu manna hljómsveit
býður viðstöddum upp á fjöl-
breytta og glaðværa tónlist úr
vinsælum spænskum óperettum:
E1 barberillo de lavapiés, Dona
Francisquita, La calesera, Luisa
Fernanda, La leyenda del beso,
E1 último romántico, Bohem-
ios ... koma í röð.
Leiksýningunni er þannig hag-
að að áhorfendur verða að færa
sig hingað og þangað um svæðið
meðan á sýningu stendur til þess
að fylgjast með nýjum atriðum
og hinum ýmsu leikþáttum.
Skreytingar (leikmunir og leik-
tjöld) eru út um allt svæðið.
Hugmyndin var frá upphafi sú
að milli leikþátta skyldu not-
færðar ferðirnar milli sæta til
þess að leikritahöfundar (Larra,
Bécquer, Zorrilla, Espronceda)
ræddu sín á miili og við áhorf-
endur um viðkomandi verk.
Leikararnir, sem fram koma á
þessum útileiksýningum, eru
sammála um að það er erfitt en
jafnframt spennandi að starfa
við svona aðstæður. Andrúms-
loftið sé sérstaklega skemmti-
legt og svo ólíkt því, sem ríkir
yfirleitt í venjulegum leikhús-
um. Þar eru áhorfendur alvar-
legir og hátíðlegir. Aðstæður
krefjast þess. En hér úti undir
berum himni eru allir ófeimnir,
reykja, tala saman, slappa af ...
og sjálfir leikararnir í þuml-
ungsfjarlægð. Þetta er afbragðs
tækifæri til þess að kynnast
annarri hlið leiklistar.
í fyrrasumar sáu um 40.00
manns útileiksýningar „Madrid
de los Austrias". Aðsókn að „Há-
tíð rómantísku Madrid" hingað
til lofar góðu og ef svo heldur
áfram verða áhorfendur enn
fleiri. Takmarkinu yrði þá náð,
sem ætlað var í byrjun; að fólk
skemmti sér fyrir lítið verð með
því að njóta leiksýninga og óper-
etta í friðsömu og notalegu um-
hverfi undir berum himni Madr-
idborgar.
Stríd og friður III grein:
Utanríkisstefna Ráðstjórnarríkjanna
— eftir
Guðmund
Heiðar
Frímannsson
Steinn Steinarr var eitt sinn
spurður: „Heldur þú, að Rússar
séu friðelskandi þjóð?“ Og hann
svaraði: „Rússar hafa fundið upp
friðinn, hvorki meira né minna, og
má það teljast býsna laglega gert.
Þar með er ekki loku fyrir það
skotið, að þeir hyggi á landvinn-
inga og jafnvel heimsyfirráð í
vissum skilningi." (Kvœðasafn og
greinar, Rvík, 1964, bls. 341.) Eins
og við er að búast, er þetta tilsvar
glettilega snjallt og segir furðu-
lega mikið.
Sennilega er höfuðágreiningur
þeirra, sem fylgja friðarhreyfing-
unni að málum, og þeirra, sem eru
andvígir henni, skilningur á utan-
ríkisstefnu Ráðstjórnarríkjanna.
Stefnir ráðstjórnin að heimsyfir-
ráðum, eins og oddvitar hennar
hafa gefið til kynna oftar en einu
sinni, eða miðast allar aðgerðir
hennar við eðlilega öryggishags-
muni? Sé þetta seinna rétt, ber að
líta á herkví Austur-Evrópu sem
tryggingu þeirra gegn innrás úr
vestri. Rússar voru jú einir af sig-
urvegurum heimsstyrjaldarinnar
seinni. Það hlýtur að skipta miklu
máli fyrir mat á öryggishagsmun-
um Vestur-Evrópu, hvaða skilning
menn telja réttan á stefnu ráð-
stjórnarinnar í utanríkismálum.
Það er öllum ljóst, sem eitthvað
vita um Austur-Evrópu, að þær
þjóðir una ekki sælar hinni sov-
ézku herkví. Þetta blasir við af ‘at-
burðum í Póllandi síðastliðið ár
eða svo. Ef sovézkur her hefði tek-
ið í taumana með svipuðum hætti
og póski herinn gerði 13. desember
síðastliðinn, er viðbúið, að það
hefði vakið mjög harkalegar að-
gerðir fólksins í Póllandi. Bera þó
allar fregnir með sér, að Pólverjar
gera sér ljósa grein, hvaða skorður
Rauði herinn reisir þeim. Það er
vart við því að búast, að Tékkar
hafi gleymt atburðunum 1968. Það
varð að reisa múr í Berlín til að
stemma stigu við flóttanum undan
bjarnarhrammi alræðisins. Frá
Ráðstjórnarríkjunum berast
fregnir af andófsmönnum, sem
stjórnvöld þurfa að kljást við. Hin
opinbera guðfræði . austur þar,
verk Marx, Engels, Leníns og Stal-
íns, á í vök a verjast í huga al-
mennings, að sögn erlendra
fréttamanna. Styrkur hugmynd-
afrðinnar dvínar stöðugt. Hedrich
Smith, sem var fréttamaður New
York Times í Moskvu upp úr 1970,
segir frá því i bók sinni The Russi-
ans (London 1980, bls. 360), er
rússneskur blaðamaður, háttsett-
ur í Kommúnistaflokknum, ræddi
eitt sinn við hann um efnisleg
gæði og hugsjónir. Smith segir við
hann, að sér virðist allir hugsjóna-
mennirnir í Ráðstjórnarríkjunum
séu fjarri höfuðborginni. Rússinn
féllst á það og segir síðan: „Þú
minnir mig á franska stúlku, sem
sagði eitt sinn við mig: „Við hötum
ykkur, þessa Tékka og Rússa, því
þið sækist eftir þeim efnislegu
gæðum, sem vð höfnum." Þetta er
satt. Fólk vill efnisleg gæði núna.
En þú verður að skilja hvers
vegna. Það eru 56 eða 57 ár síðan
byltingin átti sér stað. Fólk veit,
að hálf öld er liðin, og það segir:
„Við vitum um byltinguna og
borgarastríðið og stríðið við naz-
istana og byggingu samyrkjubú-
anna og fyrstu fimm ára áætlan-
irnar og fórnina, sem krafizt var.
Við skiljum þetta allt, en hvað um
loforðin? Ég lifi aðeins einu sinni,
og lífið er stutt. Ég vil því fá
eitthvað sjálfur, ekki bara loforð
um framtíðina." Af þessum sökum
dvínar byltingarmóðurinn. Það er
einungis eðlilegt eftir svona lang-
an tíma.“
Það er raunar fleira, sem menn
tína til, þegar þeir draga í efa
herstyrk og árásarhneigð Ráð-
stjórnarríkjanna. Það, sem mestu
máli skiptir, eru gæði vopnabún-
aðarins. Þá er bent á, að iðnaður
sovézkur er vanþróaður miðað við
Vestur-Evrópu, til dæmis sé tölvu-
tækni 10 árum á eftir Vesturlönd-
um. (H. Smith: s.r. bls. 291.) Af
þessari vanþróun leiði beinlínis,
að vopnabúnaður Rússa geti ekki
verið jafn góður og Vesturlanda.
Þess vegna sé ástæðulaust að hafa
stórar áhyggjur af því, þótt Rúss-
ar hafi nokkru fleiri eldflaugar og
skriðdreka, meiri skotfæri, fleiri
skip og kafbáta en Vesturlönd.
Tæknibúnaðurinn í þeim sé svo
lélegur, að þau standist vestræn-
um vopnum ekki snúning.
Það er rétt að skoða þessar
röksemdir aðeins nánar. Um gæði
búnaðarins er það að segja, að um
þau eru afar takmarkaðar upplýs-
ingar marktækar af eðlilegum
ástæðum. Niðurstaða Smiths
byggist á viðtölum við marga
menn, en hann hafði engan sér-
stakan aðgang að upplýsingum
umfram hvern annan. Auk þess
gerir hið miðstýrða hagkerfi
Ráðstjórnarríkjanna mögulegt, að
vörur og tæki til forgangsverkefna
eins og hernaðar hlíta miklu
strangari gæðakröfum en almenn-
ur iðnaður, og eru því í miklu
hærri gæðaflokki en vörur, sem
seldar eru neytendum. Það er því
ekkert, sem mælir gegn því, að
hernaðartæki séu mun fullkomn-
ari en annar iðnvarningur.
Það er eflaust rétt, að hug-
myndafræðin er að missa tökin að
einhverju marki. En það ætti líka
að vera öllum ljóst, að enginn við-
mælandi Smiths efaðist um, að
Kommúnistaflokknum bæri for-
ræði í öllum málum, að andófs-
mönnum undanskildum. Allir aðr-
ir voru einnig óánægðir með bág
lífskjör, en töldu flokkinn geta
bætt úr því. En þótt almenningur,
sérstaklega menntamenn af ýmsu
tagi, sé að einhverju marki orðinn
ónæmur fyrir hugmyndafræðinni,
þá fylgir hann henni nánast und-
antekningarlaust, ef á reynir. Auk
þess má geta sér þess til, að í
Rauða hernum sé hugmyndafræð-
in ekki með þeim hola hljómi í
eyrum þeirra, sem nema hana, og í
eyrum almennings. Þar lifi hún
hvað beztu lífi, stjórni gerðum
manna í hvívetna, sé þeim leið-
arljós í öllu, sem þeir taka sér
fyrir hendur. Hún hafi ekki glatað
neinu af þeim krafti, sem hún
hafði í upphafi. Ef hin marxíska
hugmyndafræði lifir einhvers
staðar, þá er það í Rauða hernum.
Óánægja með hana virðist því
vera yfirborðsfyrirbæri, sem ristir
ekki mjög djúpt.
Það er rétt, að Austur-Evrópa
gæti reynzt Rússum ótrygg, ef til
átaka kæmi. Og sæju íbúar þeirra
landa þess nokkurn kost, þá
myndu þeir losa sig úr herkvínni.
En það er engin ný saga, að
bandalagsþjóðir hervelda, sem
kúgaðar eru til fylgis, geti reynzt
ótryggar. En á meðan enginn al-
varlegur brestur kemur í valda-
kerfi Ráðstjórnarríkjanna, er ekki
nokkur ástæða til að ætla, að
herveldi þeirra sé að veikjast. Það
er miklu nær að líta svo á, að þær
hugmyndir, sem þeir vestrænu
menn gerðu sér um utanríkis-
stefnu Ráðstjórnarríkjanna, sem
hafa reynzt raunsæjastar og stýrt
Vesturveldunum í 30 ár, séu nær
sanni, en þær sem ég hef nú nefnt.
„Greinilegt er, að rússneska
stjórnin telur markmið utanrík-
isstefnu sinnar vera tvenns konar.
Annars vegar vill hún efla völd og
öryggi Rússlands sem mest. A
hinn bóginn telur Sovétstjórnin
ríki sitt vera heimkynni og arin
heimsbyltingarinnar og vill, að
þaðan leggi loga hins nýja skipu-
lags um alla heimsbyggðina,"
sagði Bjarni Benediktsson um
markmið utanríkisstefnu Ráð-
stjórnarríkjanna árið 1949. (Sjá