Morgunblaðið - 03.02.1983, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 3. FEBRÚAR 1983
Hvalveiðimálið í Bandaríkjunum
Skref Bandaríkja-
stjórnar gegn
hyalveidiþjódum
Frá (•unnari Pálssyni frúllarilara
Mbl. í >Va.shinj;l«n.
í VITNALEIÐSLUM í bandaríska
þingínu st-m áttu sér staA eftir fund
AlþjúAa hvalvciúiráAsins í Brighton í
sumar, lýsti Don Bonker fulltrúa-
deildarþingmaAur þcim skrefum sem
Bandaríkjastjórn myndi taka ef ein-
staka þjóAir neituAu aA virAa úrskurA
AlþjóAa hvalveiAiráAsins.
Hann sagði að fyrsta skrefið yrði
að bandarísk stjórnvöld lýstu yfir
áhytítíjum sínum við viðkomandi
lands. Að athæfi þess virtist stang-
ast á við handarísk lög og fara
fram á frekari upplýsingar. Annað
skrefið væri það að stjórnvöld
rannsökuðu staðreyndir að fengn-
um upplýsingum og mætu áhrif
hvalveiða viðkomandi lands í ljósi
samþykkta Alþjóða hvalveiðiráðs-
ins. Þriðja þrepið er það að stjórn-
völd tilkynna því landi sem hlut á
að máli að athæfi þess varði Telly-
Packwood-Magnusson, viðbótarlög-
in. Ef ástandið helzt óbreytt fram-
fylgir viðskiptaráðherra umboði
sínu til að refsa viðkomandi landi.
Fjórða þrepið er það að bannbrjót-
urinn tapar að minnsta kosti 50%
af fiskveiðiheimild innan fiskveiði-
Blæðandi steypi-
reyður stungin fán-
um hvalveiðiþjóða
Krá (■unnari l’álss> ni frcUaritara
Mbl. í W ashini'ton.
I»au dýraverndunarsamtök í Banda-
ríkjunum sem mest hafa sig í frammi
varAandi verndun hvalastofnsins hafa
gefiA út vcggspjald sem sýnir blæAandi
steypireyAi, stungna fánum íslands,
Noregs, Japans og Sovétríkjanna.
Þar er mælt með því að almenn-
ingur kaupi ekki vörur frá þessum
löndum. Einnig var heilsíðuauglýs-
ing nýlega í amerísku tímariti þar
sem mælzt er til þess að veitingahús
og skólar beri ekki fram fisk frá
hvalveiðiþjóðum. Einnig er hvatt til
þess að fólk láti hjá líða að setja
frosinn eða niðursoðinn fisk frá
hvalveiðiþjóðum í innkaupakörfuna
þegar keypt er í matinn.
landhelgi Bandaríkjanna. Fimmta
og síðasta þrepið er það að forseti
Bandaríkjanna ákveður hvort setja
beri innflutningsbann á fiskafurðir
samkvæmt Telly-viðbótarlögunum.
Hefur forsetinn 60 daga til að taka
þá ákvörðun.
Packwood-Magnusson lögin eru
þannig úr garði gerð að þau taka
gildi sjálfkrafa og framkvæmda-
valdið getur ekki breytt þeim, en
Telly-lögin eru þannig að þau út-
heimta pólitíska ákvörðun sem á
lokastigi er í höndum forsetans
þótt viðskiptaráðuneytið fjalli um
þau áður.

Frá hvalamiðunum sumarið 1978, er Grænfriðungar gerðu atlögu að
einu af skipum Hvals hf. og reyndu að koma í veg fyrir veiðar skipsins.
„Það eru mistök að líta
Éandaríkjastjórnar með
segir talsmaöur öldungadeildarþingmannsins Packwoods
Washini'ton, 2. fchrúar.
Krá (iunnari 1'áls.syni frúUarilara Mhl.
„ÞAD væru mikil mistök íslenzkra
stjórnvalda að líta svo á að taka
mætti vilja Bandaríkjanna í þessu
máli með léttúð," sagði Dennis
Phclan aðstoAarmaður Bob Pack-
woods öldungadeildarþingmanns frá
Oregon-fylki, en eins og fram hefur
komið er Packwood annar tveggja
höfunda Packwood-Magnusson-
viðbótarlaganna í fiskverndarmálum
frá 1978.
í viðtali við Morgunblaðið á
Capitol Hill var Phelan spurður að
hugsanlegum viðbrögðum banda-
ríska þingsins ef íslendingar
ákvæðu að mótmæla. Hann svar-
aði að hann efaðist um að nokkuð
yrði gert í skyndingu ef íslend-
ingar tækju þá afstöðu. Hann
sagði að að sjálfsögðu væri ástæða
til að fagna því ef íslendingar
mótmæltu ekki, en á hinn bóginn
væri á það að líta að mótmæli við
ákvörðun Hvalveiðiráðsins ein sér
væru ekki tilefni til refsiaðgerða
þar eð ákvörðun ráðsins gæfi
hvalveiðiþjóðum frest til ársins
1985. Færi svo að einstaka þjóðir
héldu veiðum áfram eftir að bann-
ið tæki gildi, kæmu viðkomandi
lög til framkvæmda. Gerðust Jap-
anir til dæmis sekir um áfram-
haldandi veiðar, létu Packwood-
MagnUsson-lögin strax til sín
taka, þ.e. Japönum yrði vísað úr
bandarískri fiskveiðilandhelgi.
Hvað íslandi viðkæmi, sagði
Dennis, að sér væri ekki kunnugt
um að rætt hefði verið um sér-
stakar aðgerðir á þessu stigi. „Við
höfum einbeitt okkur að Japön-
um,“ sagði hann, „því eins og þú
veizt félli útflutningur hvalafurða
íslendinga til Japan um sjálfan
sig ef Japanir sæju sig um hönd.“
Morgunblaðið spurði hvort ekki
væri töluverður munur á þessum
tveimur hvalveiðiþjóðum, fslend-
ingum og Japönum, hvað varðaði
refsiákvæði bandarískra laga.
Phelan kvað það rétt vera. Sagði
hann að P-Magnusson-lögin ættu
aðeins við um þjóðir sem veiddu
innan bandarískrar landhelgi og
ættu þau þar af leiðandi ekki við
um ísland. Benti hann á að önnur
lög, eins og til dæmis Telly-viðbót-
arlögin, gætu þó átt sérstaklega
við um ísland, en samkvæmt þeim
væri forsetaheimild fyrir að
stöðva allan innflutning á fiski frá
þjóðum sem hefðu að engu reglur
Alþjóðahvalveiðiráðsins.
Morgunblaðið benti á að í milli-
ríkjadeilum eins og til dæmis
landhelgisdeilu íslendinga og
Breta, hefðu íslendingar séð sér
pólitískan ávinning í því að vera
mikilvægur hlekkur í varnarkerfi
vestrænna þjóða. Var Phelan að
því spurður hvort hann teldi að
íslendingar gætu enn skákað í því
skjólinu nú.
Phelan taldi það ósennilegt og
sagði að ef íslendingar beittu
varnarstöðvarmálinu of oft til að
ná pólitískum markmiðum kæmi
66 bandarískir öldungadeildarþingmenn:
Vildu refsiaðgerðir gegn þjóðum
sem mótmæltu hvalveiðibanninu
STEINGRÍMI Ilermannssyni sjávarúlvegsráöherra var á fuhdi meA
stjórn SölumiAslöAvar hraAfrystihúsanna í desember gerö grein fyrir
bréfi, sem 66 bandarískir öldungadeildarmenn undir forystu Charles
Percy, formanns utanríkismálanefndarinnar, og Bob Packwood, for-
manns viöskiptanefndarinnar, sendu Malcolm Baldridgc viöskiptaráö-
herra 31. ágúst í fyrra meö yfirlýsingu um stuöning viö haröar refsiaA-
gerAir Bandaríkjamanna gegn hverri þeirri þjóö, sem bæri fram mótmæli
gegn ákvöröun AlþjóAahvalveiAiráAsins um hvalveiAistöövun eins og Mbl.
skýröi frá á sínum tíma.
I bréfi þingnefndarinnar til
Baldridge viðskiptaráöherra segir
aö nefndin telji mestu máli skipta
að hvalveiðiþjóðir virði tímamóta
ákvörðun Alþjóðahvalveiðiráðsins.
Bandaríkjamenn verði, á þeim
tíma sem í hönd fari, að beita öll-
um tiltækum, diplómatískum ráð-
um til þess að koma í veg fyrir að
hvalveiðiþjóðir beri fram mótmæli
gegn ákvörðuninni um hvalveiði-
stöðvun. Síðan segir:
„Bezta og trúverðugasta vopnið,
sem tiltækt er til að koma í veg
fyrir að þjóðir grafi undan IWC
(Alþjóðahvalveiðiráðinu) með mót-
ma>lum eða úrsögn úr nefndinni, er
Pellv-breytingin á Verndunarlög-
um fiskimanna og Packwood-
Magnuson-bre.vtingin á Fiski-
verndunar- og stjórnunarlögunum.
Til þess að bægja frá allri hugsun
um að hægt sé að „beygja" Banda-
ríkin í hvalveiðimálinu ættum við
að gera fullkomlega ljóst strax að
Bandaríkjastjórn muni grípa til
þessara lagabreytinga gegn hverri
þeirri þjóð, sem brýtur í bága við
ákvarðanir IWC.“
í bréfinu segir að auk ótvíræðrar
yfirlýsingar um Pelly- og
Packwood-lagabreytingarnar ættu
Bandaríkjamenn að sýna hval-
veiðiþjóðum fram á að önnur til-
tæk ráð til að knýja fram vilja Al-
þjóðahvalveiðiráðsins verði ekki
sniðgengin. Til dæmis sé auðvelt
samkvæmt Verndunarlögum fiski-
manna að hagræða fjárveitingum
(annað hvort upp á við eða niður)
til andsvara á öllu því víðáttu-
mikla sviði, sem spanni stefnumið
Bandaríkjamanna og þau mál sem
þeir beri fyrir brjósti. Vissulega
beri að íhuga þessi úrræði til að
gæða hvalveiðistefnu Bandaríkja-
manna alvöruþunga.
Að lokum segir í bréfinu að ef
takast megi að koma í veg fyrir að
mótmæli verði borin fram gegn
ákvörðun Alþjóðahvalveiðiráðsins
um stöðvun hvalveiðanna verði
komizt hjá tímabili spennu og
óvissu i samskiptunum við hval-
veiðiþjóðirnar með tilliti til fisk-
veiða. Verði engin mótmæli borin
fram þurfi ekki að óttast hugsan-
lega beitingu refsiaðgerða í fram-
tíðinni til að knýja fram ákvarðan-
ir Alþjóðahvalveiðiráðsins. Þetta
muni gera bandarískum fiski-
mönnum og framleiðendum kleift
að gera fiskveiðisamninga, sem
muni efla hagsmuni meirihluta
borgaranna, þar á meðal fiskveiði-
manna, bæði í löndum þar sem
hvalveiðar séu stundaðar og í lönd-
um þar sem þær séu ekki stundað-
ar. Ef ákvarðanir Hvalveiðiráðsins
verði samþykktar verði þær öllum
til góðs.
Meðal öldungadeildarmannanna
sem undirrituðu bréfið auk Percy
og Packwood voru Henry M. Jack-
son, Mark 0. Hatfield, Robert
Dole, John C. Stennis, Edward
Kennedy, Howard Baker, Barry
Goldwater, Alan Cranston, Willi-
am Proxmire og Daniel P. Moyni-
han.
í upphafi bréfsins er Baldridge
viðskiptaráðherra, dr. Byrne og
bandarísku sendinefndinni árnað
heilla fyrir að fá því framgengt að
stöðvun hvalveiða frá og með 1986
var samþykkt með \ atkvæða í
Alþjóðahvalveiðiráðinu.
Minnt er á að 11 ár séu síðan
Öldungadeildin og Fulltrúadeildin
samþykktu ályktanir með áskorun-
um um að Bandaríkjamenn semji
um tíu ára hvalveiðibann og 10 ár
síðan svipuð ályktunartillaga
Bandaríkjanna var samþykkt á
Umhverfismálaráðstefnu SÞ. Síð-
an hafi tilraunin til að vernda
stórhveli orðið raunveruleg kross-
ferð. Sigurinn á fundi Alþjóða-
hvalveiðiráðsins sé fagnaðarefni
mörgum milljónum borgara, sem
hafi tekið virkan þátt í krossferð-
inni, bæði í Bandaríkjunum og um
allan heim.
Japanir sitja fast
við sinn keip
Frá (iunnari l'álssyni, frcttarilara
Mbl. í Washington.
BANDARÍKIN flytja inn fisk frá
Japan fyrir 321 milljón Bandaríkja-
dollara, en ef fiskveiöar Japana inn-
an fiskveiAilögsögu Bandaríkjanna
eru taldar meö er um að ræöa 425
milljónir Bandaríkjadala alls og af
því leiöir að Japanir standa mjög
höllum fæti gagnvart Packwood-
Magnusson-lögunum. Þrátt fyrir þaö
sitja Japanir fastvið sinn keip og
neita að aöskilja hvalveiðimálið frá
öðrum viðskiptamálum Bandaríkj-
anna og Japan.
Japanir telja mikið í húfi um
framgang þessara mála og hótuðu
m.a. að ógilda samning um sykur-
kaup frá Panama að jafnvirði 10
milljóna Bandaríkjadollara ef þeir
styddu hvalveiðibannið. Einnig
hótuðu þeir að hætta kaupum á
landbúnaðarvörum frá Jamaica af
sömu ástæðum.
á vilja
léttúð"
að því að hætt yrði að taka mark á
þeim. Gat hann þess að Japanir,
ekki síður en íslendingar, væru
mikilvægir bandamenn Banda-
ríkjanna í sínum heimshluta og
hefði það ekki komið í veg fyrir að
Bandaríkin syndu þeim fulla ein-
urð í hvalveiðimálum. Sagði hann
að síðustu þrír Bandaríkjaforset-
ar, Nixon, Carter og Reagan,
hefðu allir beitt sér eindregið gegn
áframhaldandi hvaladrápi. „Það
væru mikil mistök íslenzkra
stjórnvalda að líta svo á að taka
mætti vilja Bandaríkjanna í þessu
efni með léttúð," sagði Phelan.
Hann var að því spurður hvort ís-
lendingar yrðu látnir sæta ákvæð-
um Telly-viðbótarlaganna ef þeir
mótmæltu. Hann sagðist í fljótu
bragði ekki sjá ástæðu til þess að
ganga svo langt. „Okkur eru aðrar
hófsamari leiðir opnar," sagði
hann, „við gætum til dæmis stung-
ið upp á óbeinum hömlum við ís-
lenzka fiskinnflutninginn, svo sem
sérstökum reglugerðum um um-
búðir, flutning, vöruvöndun og
þess háttar."
Að lokum var Phelan að því
spurður hvort hugsanleg mótmæli
íslendinga gætu skaðað samskipti
íslands og Bandaríkjanna. „Tví-
mælalaust," svaraði Phelan, „þótt
ég telji ólíklegt að ráðizt yrði í
beinar refsiaðgerðir í bráðina, lít
ég svo á að mótmæli íslendinga
við hvalveiðibanninu, mundu á
ýmsan hátt geta íþyngt samskipt-
um landanna."
Grænfriöungar
hóta Flugleiðum
vegna hvalamála
HINN 25. janúar sl. barst Bigurði
Helgasyni, forstjóra FluglciAa, bréf
frá Greenpeace International, þar
sem hótaö var aö ef ísland mótmælti
banni viö hvalveiöum, myndu Græn-
friöungar stofna til mótmæla viö
skrifstofur FluglciAa í Ameríku og
Evrópu. Þeir heföu ákveöiö aA láta
fyrirtækiA Hval hf. í friAi en snúa sér
þess í staö aö ríkisstjórn íslands í
þessu efni.
Forstjóri Flugleiða sendi sam-
dægurs skeyti til formanns sam-
taka Grænfriðunga, þar sem færð
voru rök að því að aðgerðir við
skrifstofur Flugleiða væru út í
hött. Hér væri um einkafyrirtæki
að ræða, sem væri óháð ríkis-
stjórn landsins að öðru leyti en því
að ríkissjóður væri hluthafi.
Enn barst orðsending frá Græn-
friðungum 27. janúar sl. þar sem
þeir staðfestu þann ásetning sinn,
að hrella starfsfólk Flugleiða.