Morgunblaðið - 26.02.1984, Blaðsíða 6

54
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 1984
íslenzk mannanöfii
Enginn er svo fátskur ad hann
eigi sér ekki nafn. í öllum löndum
og með öllum þjóöum bera menn
nöfn og munu varla vera til svo
miklir skrselingjar, að hjá þeim tíðk-
ist ekki nafngiftir eftir einhverjum
reglum. Löngu áður en sögur hófust
báru menn nöfn og gildir það jafnt
um allar heimsálfur, en flest þessara
nafna eru sjálfsagt aflögð og
gleymd. lim íslenzk mannanöfn eru
hins vegar góðar heimildir þar sem
eru fornsögur og annálar. Þá var
tekið hér allsherjarmanntal 1703,
eitt hið fyrsta sinnar tegundar í
heiminum, og er það enn til. Þar er
að finna margvíslega fræðslu um
ýmsa þjóðhagi á þeim tíma — m.a.
nöfn allra íslendinga er á lífi voru
páskadag það ár og dvöldu hér á
landi.
Allur þorri
nafna norrænn
„Mér telst svo til, að karl-
mannanöfnin hafi verið 387, en
kvennanöfnin 338,“ segir Ólafur
Lárusson prófessor í formála bók-
ar sinnar „Nöfn íslendinga árið
1703“. „Þess skal getið, að þá
(1703) var það nálega óþekkt, að
börn væru skírð fleiri nöfnum en
einu. í manntalinu eru ... aðeins
ein systkin, sem hétu fleiri nöfn-
um en einu, þau Axel Friðrik
Jónsson, bóndi á Hömrum í
Grímsnesi, og Sesselja Kristín
Jónsdóttir, umboðsstúlka í
Saurbæ á Kjalarnesi, þau voru
börn Jóns Sigurðssonar frá Ein-
arsnesi ...
Fyrir kemur það, að fólk er
nefnt í manntalinu gælunöfnum
einum, svo sem Borga, Gunna,
Lauga, Odda, Ranka, Steinka,
Vigga, Þrúða. Eru það einkum
stúlkubörn og unglingsstúlkur,
sem eru á sveit, sem svo eru
nefndar, og er augljóst, að ekki
eru þetta skírnarnöfn þeirra. ‘
Karlmannsnafnið Fúsi kemur og
fyrir í manntalinu ...
f manntalinu eru skráðir tveir
menn með nafninu Kálfur, annar í
Kjósarsýslu og hinn í ísafjarðar-
sýslu. Mér þykir nafn þetta tor-
tryggilegt og grunar að það sé rit-
villa fyrir Kálfar. Vitað er, að
nafnið Kálfar tíðkaðist í fsafjarð-
arsýslu bæði fyrir og eftir 1703,
allt fram á 19. öld, og vottur þess
að það hafi tíðkazt í Kjósarsýslu,
er bæjarnafnið Kálfarsstaðir í
Mosfellssveit, er seinna varð
Kálfakot...
Tvö nöfn önnur vil ég minnast á,
sem bæði eru þannig vaxin, að
ólíklegt má telja að nokkrir for-
eldrar hafi gefið þau börnum sín-
um. í Grímsey var kona, sem
nefnd var Hugraun. Sennilegt
þykir mér, að nafn þetta hafi mis-
ritazt, og hið rétta nafn verið
Hugrún, sem er gott og gilt nor-
rænt nafn. Vestur í Furufirði er
maður skráður Helvítus. Elnhvers
konar misritun mun hér vera á
ferðinni, en ekki kann ég að færa
það til betri vegar.
Það er skemmtilegt, að vér skul-
um kunna grein á nöfnum allra
landa vorra fyrir hálfri þriðju öld,
og mun engin þjóð önnur eiga
slíka heimild jafngamla ... Allur
þorri nafnanna 1703 var norræn
nöfn, sem tíðkazt höfðu hér um
landan aldur. Þá gætti og nokkuð
nafna, er stöfuðu frá kristindómi
og þá einkum þeirra kristnu
; nafna, er upp munu hafa verið
tekin snemma á dögum kristninn-
ar, svo sem Andrés, Filippus, Páll,
Pétur, Tómas og Anna, Agnes, El-
ísabet, Katrín, Margrét. Máttu
þessi nöfn heita að hafa þá þegar
unnið sér borgararétt hér á landi,
en annars var tiltölulega fátt af
■ biblíunöfnum. Til dæmis var þá
enginn Jónas hér á landi, aðeins
, einn Jóhannes og aðeins ellefu Jó-
hannar.
Guðrún og Jón
Nafnið Jón hafði sérstöðu meðal
karlmannsnafnanna. Hétu því
nafni ekki færri en 5363 menn, eða
um það bil fjórði hver karlmaður í
landinu, og var það því langtíðasta
nafnið, enda stóðu að því þrír
dýrlingar, Jón postuli, Jón skírari
og hinn heilagi Jón Ögmundsson
Hólabiskup, og er þessi háa tala
væntanlega vottur þess, að helgi
þessara manna hefur verið mikil í
hugum landsmanna.
Auk þessara tveggja nafna-
flokka, var hér slangur af þýzkum
eða dönskum nöfnum, t.d. Jens,
Jessi, Jóakim, Jóst, Jurin, Kastian,
Kláus, en þó miklu færri en síðar
varð, og loks eru nokkur nöfn sem
óvíst er hvaðan komin eru ...
Nafngiftir og
konungshollusta
Ef það væri ótvíræður mæli-
í kvarði á konungshollustu manna,
j hversu tamt þeim væri að gefa
börnum sínum nöfn þjóðhöfðingja
I sinna, þá hefur konungshollusta
| íslendinga um árið 1700 ekki verið
upp á marga fiska. Þá voru aðeins
þrír Friðrikar í landinu og níu
Kristjánar. Verður ekki sagt, að
landar vorir hafi verið örlátir á
nöfn Aldinborgaranna. En þetta
breyttist. 1855 voru Friðrikarnir
orðnir 202 og Kristjánarnir 627.
Á síðustu mannsöldrum hafa
verið tekin upp ýmis forn nöfn,
sem eigi er vitað að notuð hafi
verið öldum saman. Aukin kynni
fólks af fornbókmenntunum, þar
sem nöfn þessi hafa geymzt, hafa
ráðið þessu, og er eigi nema gott
um það að segja. Sum þessara
fornu nafna hafa orðið alltíð. Af
manntalinu 1703 sést eigi, að
áhrifa frá fornbókmenntunum um
nafnaval hafi gætt að nokkru ráði.
Nafnið Ingólfur er t.d. mjög al-
gengt nú orðið. Árið 1703 bar eng-
inn maður þetta nafn. Árið 1855
School of English Studies
í Folkstone er frábær enskuskóli viö baöströnd á
Suður-Englandi. Vorönn hefst 1. apríl, sumarönn 1.
júlí og aftur 29. júlí. Viö afgreiðum pantanir í marz-
mánuði. Hringiö sem fyrst og afliö upplýsinga.
Mímir,
Brautarholti 4,
sími 10004 kl.
1—5 e.h.
Island — Noregur
Þeir aðilar, sem áhuga hafa á viöskiptum eöa
hvers kyns samskiptum viö Noreg, vinsamlega
hafiö samband viö undirritaöan.
Kjartan Trausti Sigurðsson,
Box 32,
7720 Malm,
NORGE.
Símar 077-57777 eða 077-57794.
_ Gram
Tæpper
Teflonhúð
Afrafmagnað
Poliamid
Ullarteppi
Greiösluskilmálar
Stuttur afgr.tími
Komið og skoðið
_ Gram
Tæpper
Teppaverzlun
Fríörik Bertelsen h.f.,
Síðumúla 23, R.
Sími: 86266.
Þú svalar lestrarþörf dagsins
Málverkauppboð
verður aö Hótel Sögu mánudaginn
5. mars nk. kl. 20.30. Myndirnar
verða til sýnis sunnudag 4. mars í
Breiðfirðingabúð v. Skólavörðu-
stíg 6, frá kl. 14—18 og aö Hótel
Sögu mánudaginn 5. mars frá kl.
13—18.
Kaffihlaðborð
Stórglæsilegt kaffihlaöborö hjá Fákskonum í félags-
heimilinu viö Bústaöaveg í dag. Hefst kl. 14.30.
Allir hjartanlega velkomnir.
Fákskonur.
Reiðskóli
Fáks
Reiöskólinn tekur til starfa 5. mars nk.
Innritun og nánari uppl. á skrifstofu félagsins í síma
30178 frá kl. 13.00—17.00 mánudaga til föstudaga.
Hestamannafélagið Fákur.