Morgunblaðið - 26.02.1984, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 1984
63
nevvsline
Mews ffon', a» 50 *
Weaihter ,.’TL
across
the USA
PvjS> p#t&i >:£ \i?>.
Ewery score
Top ÍÍ5 <x>Hege Veams
Suitday íptíShíí
just not De Soto.
.« Missoyn:
tne same gy<of 4
MQN£Y
«1gag?cr,.*y'
explosion

teííi^—
TTs?';^*:..iujná*
imn
Jwawiwa***.
MimvmM.
ÍKy>Sf< »«<# ÍW't'
cKe! oíTSxm* íp«í« «cn» <m L'S,a
StoVv vrt® ASA ra

idWfvW''-
fcaaí^a '

PPTaHH 'v,;s«e ■
þess það komi nokkurn hlut við
útbreiðslu Wall Street Journal.
Spurningin er líka sem fyrr segir,
hversu margar milljónir Banda-
ríkjamanna vilja leggja útí þann
kostnað sem slíkri þjónustu fylgir.
Má ekki búast við því að sá
kostnaður lækki mjög á næstu ár-
um?
Jú, en ókostir þessa fyrirkomu-
lags eru ennþá svo miklir að
dagblaði stendur engin ógn af því.
Það er samt mikilvægt að útgef-
endur haldi vöku sinni og átti sig á
því hvað er að gerast, svo þeir geti
brugðist skynsamlega við í tíma.
Geturðu nefnt dæmi þess, að út-
gefendur séu með á nótunum í
þessu sambandi?
Já, mýmörg. Við Bandaríkja-
menn erum leiðandi í þessum efn-
um, bæði hvað varðar rannsóknir
og framkvæmdir. Knight-Ridder-
samsteypan, sem gefur út úrvals-
blöð í Miami, Philadelphia og víð-
ar, hefur t.d. fjárfest 26 milljón
dollara í slíkri tölvuvæddri upp-
lýsingaþjónustu sem send er inná
heimili manna. Jafnvel hér í Ath-
ens hefur útgefandi Athens Bann-
er Herald gefið út auglýsingapésa
til dreifingar í verslanir og með
blaðí sínu, hann hefur tekið upp
samvinnu við auglýsendur um
beinar póstsendingar og einnig
rannsakað hvernig haga skuli
rekstri kapalsjónvarps í bænum.
Það má segja að útgefendur um
allt land séu mjög sveigjanlegir i
þessum efnum. Það er mikil breyt-
ing frá því útvarpið kom til skjal-
anna. Þá héldu blaðaútgefendur
sig í fyrstunni í hæfilegri fjarlægð
frá útvarpsstöðvunum og vildu
ekkert koma nálægt því fyrirtæki.
Smám saman breyttist viðhorfið
og þeir tóku að kaupa útvarps-
stöðvar og á endanum einnig sjón-
varpsstöðvar. Blaðaútgefendur
eru nú á kafi í alls kyns rekstri og
má nefna stórfyrirtæki á borð við
Gannett, Knight-Ridder, New
York Times, Howard Hanks
o.s.frv. Hið dæmigerða fjölmiðla-
fyrirtæki nútímans er einungis að
hlusta til í dagblaðarekstri. 1 eigu
New York Times-fyrirtækisins eru
t.d. útvarpsstöðvar, tímarit,
kvikmyndafyrirtæki og bókaút-
gáfa, svo eitthvað sé nefnt, auk
hins fræga blaðs og 30 lítilla
dagblaða víðs vegar um Bandarík-
in. Þetta er framtíðin.
En munu gæði dagblaðsins
aukast að sama skapi og fyrirtæk-
ið þenst út?
Já, lögmál markaðarins mun sjá
til þess að blaðalesendur geti lesið
það sem þeir vilja lesa. Ef dag-
blaðalesandinn er ekki ánægður
þá hættir hann að lesa blaðið. í
þessu landi geta menn labbað sig
inní næstu bókaverslun og valið á
milli 300 tímarita í rekka. Ég get
farið heim hér í Athens og skipt á
milli 20—30 sjónvarpsstöðva eftir
vild minni og hlustað á 10 út-
varpsstöðvar. Þannig hefur neyt-
andinn mikið að segja um framtíð
blaðamennskunnar í Bandaríkjun-
um. En mér finnst, sem blaðales-
anda i 35 ár, að blaðamennskan
hafi aldrei verið betri í Bandaríkj-
unum. Við höfum mörg stór fyrir-
tæki sem keppa að framúrskar-
andi blaðamennsku: Knight-Ridd-
er-fyrirtækið gefur út afburða
dagblöð víða um land og kostar til
þess milljónum. Ég spurði nýverið
stjórnarformann Knight-Ridder,
hvort það væri í rauninni þörf á
þvi að eyða svo miklu sem raun
ber vitni í fréttaflutning. Ég sagði
að þeir gætu aukið arð til hluthafa
svo og svo mikið, ef þeir færðu sér
aðrar fréttaþjónustur meira í nyt
og væru ekki sjálfir með frétta-
menn í öllum heimshornum. Hann
svaraði: — Það má vera, að við
gætum grætt meira í svipinn, en
til lengri tíma litið borgar sig ekki
að fórna hámarks gæðum í frétta-
flutningi, hversu mikill stundar-
hagnaður sem í boði er. Ég
var sammála honum, en vildi
heyra hann segja þessi orð. Það
blað sem ekki stefnir að framúr-
skarandi blaðamennsku, eftir því
sem efni standa til, mun óhjá-
kvæmilega detta uppfyrir. Þau
fjölmiðlafyrirtæki sem ekki fylgja
þessari heimspeki Knight-Ridder
manna, og þau eru nokkur, munu
eiga erfitt uppdráttar næstu árin
og hafa raunar átt í brösum lengi.
Þú varst erlendur fréttaskýr-
andi í mörg ár. í nýlegri könnun
segir að erlendur fréttaflutningur
bandarískra fjölmiðla hafi dregist
verulega saman síðustu áratugina.
Árið 1940 birtust t.a.m. 14 dálkar
af erlendum fréttum I meðal
dagblaði í Bandaríkjunum, sam-
anborið við 3—4 dálka nú.
Já, ég kannast við þessar niður-
stöður. Magnið segir nú ekki allt
um gæðin og í annan stað, held ég,
að bandarísk dagblöð séu að
breytast. Á seinni árum hafa þau
verið að komast meir í takt við
bandarískan þankagang: afskipti
okkar erlendis eru minni en þau
voru og blöðin endurspegla það.
T.a.m. hafa Bandaríkjamenn
minni áhuga á málefnum Ind-
lands, heldur en á sjöunda ára-
tugnum þegar ég var þar. Banda-
rískur hugsunarháttur hefur
breyst: við erum teknir að þreyt-
ast á þessum vandamálum sem þið
eruð sífellt að glíma við í öðrum
heimsálfum (!). I þriðja lagi gefur
þessi könnun í skyn, að útgefendur
séu farnir að skilja, að velferð
dagblaðanna byggist fyrst og
fremst á staðbundnum frétta-
flutningi. En enda þótt dálkafjöld-
inn hafi minnkað, þá tel ég engan
vafa leika á því að erlend frétta-
skrif bandarískra fjölmiðla séu nú
hnitmiðaðri og betri, heldur er t.d.
var árið 1940.
/ heilan vetur skoðaði ég Wall
Street Journal daglega og fann
þrjár línur um ísland — og þær
voru allar rangar ...
Með fullri virðingu fyrir íslandi,
þá held ég að þú ættir ekki að leita
eftir frásögnum um ísland í
bandarískum dagblöðum. Kalt á
málið litið, þá á ísland, sökum
smæðar sinnar og lítilvægis í
heimsmálunum, trúlega ekki skil-
ið nema þriggja lína umfjöllun
einu sinni á ári — og ég vil mælast
til þess að þú dæmir ekki banda-
rísk dagblöð útfrá þremur línum.
En nú þegar ég hef lesið dellu-
frásögn dagblaðs um kosningar á
íslandi, þar sem ég þekki til, með
hvaða hugarfari á ég þá að lesa á
morgun frásögn blaðsins um kosn-
ingar í t.d. Portúgal? Má ekki bú-
ast við því að þar sé flest úr lagi
fært líka ?
Nei, og ég legg til að þú skrifir
ærlegt skammarbréf til Wall
Street Journal. En þetta vekur
upp almenna spurningu um áreið-
anleika dagblaða í huga almenn-
ings. Hinn almenni maður er
gjarn á að leggja allsherjar dóm á
dagblöð útfrá persónulegri og ein-
stakri reynslu. Það er ekkert efa-
mál, að vantraust almennings á
fjölmiðlum hefur vaxið i seinni
tíð. En, einsog ég bendi nemendum
mínum á, þá byggist þetta van-
traust á smávægilegum mistökum
blaðanna. Þegar dagblaðið misrit-
ar t.d. nafn dóttur minnar í gift-
ingartilkynningunni, þá segi ég
við sjálfan mig, að héðan í frá
skuli ég nú ekki trúa blint því sem
ég sé á prenti. Þetta vantraust á
áreiðanleika blaðanna hefur ekki
kviknað af frásögnum af stóru
viðburðunum.
Samt sem áður eru nú dagblöðin
einlægt að misstíga sig í þeim líka
og nægir að minna á nýlegt dæmi
um frásagnir Washington Post af
innrás Israela í Líbanon, sem
reyndust í grundvallaratriðum á
misskilningi byggðar — og einnig
má minnast á, hvernig helstu blöð
Bandaríkjanna lýstu Yuri Andro-
pov á sínum tíma og heimilishög-
um hans, en þær lýsingar reynd-
ust byggðar á frásögn landflótta
drykkjusjúklings og allar útí hött.
New York Times, Wall Street
Journal, Washington Post, Time
— öl helstu blöð Bandaríkjanna
birtu þessar frásagnir og gáfu eft-
irá þær skýríngar einar að þau
hefðu ekki haft í höndunum aðrar
upplýsingar betri!
Ja, það er mjög erfitt að eiga við
Rússana: þeir eru mjög lokaðir.
Kandaríska blaðið USA Today, sem
minnst er á í greininni, er hugarfóst-
ur Al Neuharths, forstjóra Gannett-
samsteypunnar, sem á 88 dagblöð
víðs vegar um Bandaríkin. USA To-
day bryddar uppá ýmsum nýjungum
í blaðaútgáfu, t.a.m. er það>sent í
gegnum gervihnött um landið og
prentað í prenLsmiöjum Gannetts
hér og þar. Enn sem komið er, er
útbreiðsla l!SA Today takmörkuð,
því útgefandinn ætlar sér af og hef-
ur fyrir sið að kynna blaðið mjög
gaumgæfilega áður en hann gefur
það út á nýjum stað. Glöggir menn
segja, að útlit sé fyrir að dæmið
hans Neuharths gangi upp, og USA
Today verði fyrsta eiginlega lands-
blaðið í Bandaríkjunum í þeim skiln-
ingi að hafa almenna útbreiðslu um
gervallt landið, síðan National
Observer leið, og jafnframt verði
USA Today fyrsta landsblaðið sem
geti vænt sér langra lífdaga ...
þeir eru ekki vestrænir, þeir eru
Asíumenn í vissum skilningi. í
hvert sinn sem nýr maður kemur
framá sjónarsviðið í Rússlandi,
standa fjölmiðlar frammi fyrir
sama vandanum. Ég skal fúslega
viðurkenna, að þá tefla fréttaskýr-
endur oft á tæpasta vað, en þeir
verða að gera það, því skyndilega
skiptir persóna þessa tiltekna
manns miklu máli fyrir okkur og
við viljum fá að vita hver hann er
— því enda þótt eldflaugarnar
muni fljúga fyrir ísland, þá er
þeim beint að okkur. Það er rétt,
blaðamenn gera oft mistök, en ég
er ekki í stakk búinn til þess að
fjalla um einstök dæmi.
Hver er ábyrgð blaðanna? —
rangar frásagnir af þessu tagi eru
yfirleitt ekki leiðréttar.
Flest dagblöð hafa dálk þar sem
birtar eru leiðréttingar, en þegar
frásögn hefur verið birt, er erfitt,
ef ekki útilokað, að draga hana til
baka. Þú minntist á frásögn frá
stríðinu í Líbanon: stríð eru mjög
flókin fyrirbæri og ruglingsleg. Ég
hef verið fréttamaður í fimm
styrjöldum og ég myndi gjarnan
vilja snúa aftur og draga til baka
mikinn hluta þess sem ég sendi frá
mér. En samt sem áður eru frétta-
sendingar frá styrjöldum afar
mikilvægar, enda þótt þær séu
ekki alltaf kórréttar. Ég fylgdist á
sínum tíma með innrás Kínverja í
Indland fyrir AP og fréttaskeyti
mín skorti iðulega dýpt: ég vissi
t.d. ekki af hverju Kínverjarnir
réðust inn í Indland og það vissu
raunar ekki Indverjarnir sjálfir —
engu að síður var það megin atriði
í málinu: af hverju gerðu Kínverj-
arnir þessa innrás? Ja, þeir höfðu
sínar ástæður, sem þeir létu ekki
uppi við félaga Fink og ekki held-
ur við Nehru forsætisráðherra.
Fréttaskeyti mín voru mjög
ófullkomin, en þeir Bandaríkja-
menn sem lásu þau voru betur að
sér um málin en þeir ella hefðu
verið. Og það er aðalatriðið. Hitt
er laukrétt, að í slíkum frétta-
flutningi vofir það daglega yfir
manni að gera skyssu og margar
skyssur. Ef maður situr norður á
íslandi og veltir málinu fyrir sér í
sex mánuði og skrifar siðan ítar-
lega úttekt, þá er trúlegt að þar
verði á ferðinni greinarbetri og
traustari frásögn, heldur en mað-
SJÁ NÆSTU SÍÐU