Morgunblaðið - 26.02.1984, Side 14

62
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 1984
í engu landi gegna dagblöð jafn þýö-
ingarmiklu hlutverki og í Bandaríkjunum:
hvergi eru blöðin sjálfstæðari, hvergi koma
þau jafn miklu til leiðar og hvergi í hinum
frjálsa heimi geta blöðin verið háskalegri
en einmitt í Bandaríkjunum. Conrad C.
Fink, prófessor í blaðamennsku við
Georgíu-háskóla í Bandaríkjunum, er fyrr-
um varaforseti AP-fréttastofunnar. Hann
gaf sig einkum að markaðsmálum í því
starfi, ferðaðist um Bandaríkin þver og
endilöng og gerði úttekt á bandarískri
blaðaútgáfu. Greinarhöfundur átti eftirfar-
andi samtal við Fink á liðnu sumri og
fjallar það um bandarískan blaðaheim frá
ýmsum hliðum. Þess skal getið til skýr-
ingar að Georgíu-háskóli er í litlum bæ,
Athens (skammt frá Atlanta í Georgíu-
ríki), þar sem búa um 50 þúsund manns og
á vetrum að auki 25 þúsund háskólastúd-
entar.
Rætt við Conrad
C. Fink, prófessor
í blaðamennsku
og fyrrum vara-
forseta AP
VIÐTAL: JAKOB F.
ÁSGEIRSSON
Conrad C. Fink.
Morgunblaðið/J.F.Á.
Bandaríski
blaðaheimurinn
('onrad Fink er mikill öndvegis-
maður en harður í horn að taka.
Fyrst segir hann dálítið af sjálfum
sér:
Ég fæddist í Marquette, Michig-
an, rétt undan landamærum
Kanada árið 1932. Faðir minn var
bóndi og verkamaður og móðir
mín kennari. Ég útskrifaðist í
blaðamennsku frá háskólanum í
Wisconsin 1954, kvæntist skóla-
ástinni minni og gekk í sjóherinn.
Eftir tveggja ára herþjónustu
gerðist ég blaðamaður hjá smá-
blaði einu í Illinois: ári síðar réðst
ég til fréttastofu AP í Chicago og
hjá AP vann ég næstu tuttugu ár-
in. Árið 1960 skrifaði ég fréttir í
erlendri fréttadeild AP í New
York: ári síðar gerðist ég frétta-
ritari AP í Tokyo og skrifaði um
öll helstu stórmál í Norður-Asíu
næstu þrjú árin. Á þeim árum
fylgdist ég einnig með innrás
Kínverja í Indland og kunni svo
vel við mig í Indlandi, að þegar ég
sneri aftur til Tokyo, bað ég um að
vera fluttur til Indlands. Árið 1964
varð ég svo yfirmaður AP í Suð-
austur-Asíu með aðsetur í Nýju-
Dehlí. Þremur árum síðar gerðist
ég forstjóri fyrir AP-Dow Jones
Economics Report í London, sem
AP og Dow Jones-fyrirtækið
stofnuðu í þann mund og sendir
fréttir úr fjármálaheiminum til
blaða og fréttastofa um víða ver-
öld. Árið 1970 sneri ég heim og var
sérstakur ráðgjafi forseta ÁP í
eitt ár og síðan einn af varaforset-
um AP næstu sjö árin. Þá réðst ég
til fyrirtækisins Park Communi-
cation Group, sem á fjölda dag-
blaða, sjónvarpsstöðva og útvarp-
stöðva um Bandaríkin. Mér fannst
kominn tími til að breyta til, auk
þess sem fyrirsjáanlegt var að ég
kæmist ekki hærra í stigann hjá
AP næstu tíu árin eða svo. Árið
1982 var mér boðin prófessors-
staða við Georgíu-háskóla hér í
Athens og þar eð menn voru tekn-
ir að eldast og þreytast eftir 25
ára þveiting, tók ég þessu boði —
og hér er ég og get ekki annað.
Hvernig líst þér á framtíð
bandarísks blaðaheims?
Framtíðin leggst ágætlega í
mig. Enn um stundir munum við
eiga í nokkrum erfiðleikum í stóru
borgunum: sérílagi munu síðdegis-
blöðin eiga erfitt uppdráttar
næstu árin, svo sem undanfarin
ár. Það stefnir allt í það, að það
verði eitt stórt dablað í hverri
borg, en ekki tvö eða mörg stór
blöð eins og áður tíðkaðist — og
fyrir því liggja margar ástæður.
Éin er sú, að úthverfablöð eru tek-
in að blómstra. Én dagblaðaiðnað-
urinn í heild sinni mun dafna á
næstu áratugum, með því að hann
tekur sífellt nýjustu tækni í þjón-
ustu sína og notfærir sér þá mögu-
leika sem tæknin gefur. Sam-
keppnin er sífellt að aukast, enda
þótt stóru blöðunum fækki, og
auglýsandinn spyr sjálfan sig
hvort hann eigi fremur að auglýsa
í 5 útvarpsstöðvum, eða 20—30
sjónvarpsstöðvum til að ná til
neytandans, eða senda auglýsingu
í pósti inná hvert heimili o.s.frv.
— eða einfaldlega að auglýsa í
hinu staðbundna dagblaði. Ég
held að hann velji dagblaðið, en þá
verður blaðið líka að geta sýnt
fram á útbreiðslu og lesendahóp
sem auglýsandanum finnst aðlað-
andi. Það þrífast ekki lengur mörg
stór blöð í einni borg, því ef það
eru tvö stórblöð um hituna í einni
borg og annað getur sýnt fram á,
að það sé keypt af 55% heimila í
borginni, en hitt einungis af 45%
heimila, þá munu 70% auglýsinga
birtast í því blaði sem hefur 55%
hlutdeildina. Þess vegna hafa stór
og rótgróin dagblöð verið að
hverfa af sjónarsviðinu undanfar-
in ár í Bandaríkjunum: ef út-
breiðslan dregst saman, eða hlut-
deild á tilteknu markaðssvæði, þá
minnka auglýsingar í margföldu
hlutfalli. Úthverfablöðunum hefur
hins vegar fjölgað og útgefendur
og ritstjórar munu leggja höfuð
áhersluna á staðbundinn frétta-
flutning á næstu áratugum, en
reyna síðan að gera ólíkum lesend-
um sínum að öðru leyti til hæfis.
Auglýsandinn hefur fyrst og
fremst áhuga á því, hvaða fólk les
blaðið sem hann hyggst auglýsa í,
því næst útbreiðslu blaðsins meðal
þess fólks og þegar um venjuleg
blöð er að ræða, spyr hann ein-
faldlega: inná hve mörg heimili á
tilteknu markaðssvæði fer blaðið?
í framtíðinni ríður enn meir á því
en nokkru sinni af dagblöðum
verði stjórnað og ritstýrt af kost-
gæfni.
Þú óttast ekki að útbreiðsla
dagblaða haldi áfram að dragast
saman ?
Nei. Fjöldi seldra eintaka hefur
raunar ekki minnkað, heldur stað-
ið í stað: um nokkur ár hafa dag-
blöð verið gefin út í 62 milljónum
eintaka í Bandaríkjunum. En á
sama tíma hefur heimilum fjölg-
að, svo hlutdeild dagblaða á mark-
aðnum hefur minnkað. Árið 1950
samsvaraöi heildarútbreiðsla
bandarískra dagblaða þvi að 1,24
blöð færi inná hvert heimili, en nú
hefur sú tala lækkað niður í 0,77.
Þetta er uggvænlegur samanburð-
ur, en nýjustu upplýsingar benda
til þess, að þetta horfi allt til betri
vegar. En allt veltur það nú á því,
að blaðaútgefendur standi sig, að
þeir skilgreini lesendahóp blaðs-
ins og vinni síðan markvisst að þvi
að þjóna honum og auka út-
breiðslu blaðsins innan hans en
ekki útum allar trissur. Heildar-
útbreiðsla dagblaða skiptir ekki
öllu máli, heldur er mikilvægt að
hafa 65—70% hlutdeild á ein-
hverjum tilteknum markaði til að
laða að þá auglýsendur sem selja
vöru sína á þeim markaði, hvort
sem um er að ræða bæjarhluta,
heilar borgir, sýslur eða einstakar
stéttir manna. Hér í þessum litla
bæ, Athens, höfum við ágætt
dæmi um mislukkaða blaðaútgáfu.
Hér er eitt morgunblað og annað
síðdegisblað en hvort um sig fara
þessi blöð einungis inná ca. 42%
heimila innan borgarmarkanna.
Það er alltof lágt hlutfall
til þess að almennilegt blað geti
þrifist, enda eru þessi blöð ekki
björguleg. Auglýsendur dreifa því
auglýsingum sínum á blöðin, sjón-
varp, útvarp eða hreinlega senda
þær í pósti inn á heimilin.
En geta svo lítil blöð orðið „góð
blóð“ í samkeppni við stóru blöð-
in?
Já, því staðbundið dagblað hef-
ur í hendi sér það sem er mikil-
vægast í velgengni hvers dagblaðs
— og það eru staðbundnar fréttir.
The Atlanta Constitution (stærsta
blaðið í Georgíu-ríki og löngum
talið eitt af tíu bestu dagblöðum í
Bandaríkjunum) mun ekki flytja
staðbundnar fréttir frá Athens og
því síður blöð á borð við New York
Times og USA Today. Og enginn
maður kaupir Athens-blöðin til að
lesa um heimsmálin, heldur til
þess að fræðast um það sem er að
gerast í Athens og nágrenni þess.
Þess vegna mun það aukast í
framtíðinni, að ritstjórar leggi
höfuð áhersluna á fréttaflutning
frá útgáfusvæði blaðsins, þeir
verða að skilgreina nákvæmlega.
Nú hafa A thens-búar sína eigin
sjónvarpsstöð ...
Já, en sú sjónvarpsstöð hefur
ekki mannafla til að sinna stað-
bundnum fréttaflutningi og raun-
ar gildir það um allar sjónvarps-
stöðvar, að þær hafa ekki mann-
afla á borð við blöðin. Þar að auki
hafa dagblöðin svo margt fram yf-
ir sjónvarpið, t.a.m. verður maður
að vera fyrir framan skjáinn
klukkan sjö — en ekki eins og Is-
lendingurinn sem alltaf kemur
tuttugu mínútum of seint í tíma
til mín! Sjónvarpið getur aldrei
leyst dagblaðið af hólmi sem
fréttamiðill.
Hvað um fréttaþjónustu í heim-
ilistölvum ?
Jú, sumir hafa haldið því fram
að það væri framtíðin, en slíku
kerfi fylgja margir ókostir, jafn-
framt sem sá tækjabúnaður sem
nú er völ á er mjög flókinn og
kostnaðarsamur. Maður sem vill
koma sér upp tækjum til að taka á
móti slíkri þjónustu þarf að verja
um 600 dollurum til tækjakaupa
og síðan 25—40 dollurum á mán-
uði fyrir áframhaldandi þjónustu.
Það er spurning hvort hinn al-
menni maður kæri sig um að
leggja út í slíka fjárfestingu, til
þess eins að komast að því hver
vann leikinn í gær, þegar hann
getur keypt dagblað með sömu
upplýsingum á 20 sent, hlustað
ókeypis á útvarp eða horft á sjón-
varp. Það er enginn efi á því að í
framtíðinni verður komið á ým-
iskonar upplýsingaþjónustu frá
tölvubönkum til heimilistölva, en
þær upplýsingar verða á afmörk-
uðum sviðum og ekki í almennri
fjölmiðlun. Eigendur dagblaða og
ritstjórar þeirra líta ekki á þessa
þróun sem ógnun, heldur sem ný
tækifæri í útgáfustarfsemi. Þeir
munu ekki einskorða sig við dag-
blaðaútgáfu, heldur taka upp al-
hliða frétta- og upplýsingaþjón-
ustu. Framtíðar blaðafyrirtæki
gæti t.d. samanstaðið af dagblaði,
vikulegu auglýsingablaði sem
dreift yrði f verslanir, einstakar
auglýsingar sem dreift yrði með
blaðinu, kapal-sjónvarpsstöð, ým-
inga- og auglýsingadreifingu í
pósti og ýmsu fleiru. Alls kemur
þetta til af því, að dagblaðið er
mikið til eitt um það að flytja
fréttir á hverjum stað: fréttastof-
ur sjónvarps- og útvarpsstöðva
hafa ekki roð við dagblöðunum,
því þær eru svo fáliðaðar. Dag-
blaðið ræður yfir miklum upplýs-
ingum og útgefendur munu reyna
að gera sér sem mestan mat úr
þeim. Hin mikla tölvuvæðing er
því ekki ógnun við dagblaðaút-
gáfu, heldur gefur hún útgefend-
unum nýja möguleika sem munu
treysta dagblaðið í sessi.
Þú telur það þá ekki vera ógnun
við t.d. Wall Street Journal, ef
menn geta fengið nýjustu fregnir
og útskýringar af verðbréfamark-
aðinum samstundis heim til sín ?
Nei, það er ekki ógnun. Dow
Jones býður nú þegar uppá slíka
þjónustu og mörg fyrirtæki og ein-
staklingar færa sér hana í nyt, án