Morgunblaðið - 26.02.1984, Blaðsíða 9

Jack var miklu meiri lestr-
arhestur en nokkurt annað
af okkur í fjölskyldunni — eða
raunar nokkur annar, sem ég hef
nokkurn tíma kynnzt. Þegar ég
var í menntaskóla, rakst hann
einu sinni, þegar hann sat við
skrifborðið í herberginu mínu, á
hið sögulega kvæði „John Brown’s
Body“ um borgarastyrjöldina í
Ameríku, eftir skáldið Stephen
Vincent Benet. Um næstu helgi
hafði hann svo lokið við að lesa
bókina alla, með því að nota tím-
ann, þegar hann sat í flugvélunum
á leið til Washington og aftur
norður til Hyannis Port til þess að
lesa, svo og einnig þann tíma, sem
gafst inni á milli allra annarra á
þingmannsskrifstofunni hans. Ég
stríddi honum með því að segja, að
til þess að geta hafa lesið bókina
svona fljótt, hlyti hann líka að
hafa verið að lesa hana á þing-
fundum.
„Hún er vissulega betri en það,
sem þeir hafa að segja þar,“ anz-
aði hann þá. Hann vildi gjarnan
ræða við mig um bókina og borg-
arastyrjöldina, svo að fyrir mig
táknaði það, að ég varð að flýta
mér að lesa allt um þetta efni, sem
ég komst yfir, áður en hann kæmi
aftur til Hyannis.
„John Brown’s Body“ varð ein af
eftirlætisbókum Jacks og Borg-
arastyrjöldin eitt af þeim sögu-
legu áhugaefnum, sem hann átti
eftir að velta fyrir sér mjög lengi
og reyna að brjóta til mergjar.
Eftir að hann var orðinn forseti
Bandaríkjanna, fórum við oft síð-
degis á sunnudögum með þyrlu frá
Camp David yfir til ýmissa af
orrustuvöllum borgarastyrjaldar-
innar. Þegar við vorum að horfa út
yfir Manassas, varð honum að
orði: „Það var hér, sem einkasonur
Daniels Websters var drepinn."
Sömu örlög höfðu þúsundir ann-
arra ungra manna hlotið á þessum
stað. Hann staldraði við, en sagði
síðan: „Þvílík sóun felst í styrj-
öld.“
r
Arið 1950 hóf ég svo nám í há-
skóla. Ég tók með mér þau
hefti, sem ég hafði skrifaö í afrit
af rökræðum mínum við Jack, það
efni, sem þær spönnuðu, náði allt
frá ljóðlist, íþróttaiðkunum og yf-
ir á hin ýmsu svið stjórnmála —
það höfðu verið mér glitrandi
björt ár lærdóms og léttrar lund-
ar. Jack var bezti kennarinn, sem
ég hef nokkurn tíma haft, og þetta
voru hamingjurikustu ár ævi
minnar.
Mín fyrstu skref á braut stjórn-
málanna tók ég um þær mundir,
sem hann var að vinna að endur-
kjöri sínu sem öldungadeildar-
þingmaður árið 1958, en hann leit
á væntanleg úrslit þeirra kosninga
sem þýðingarmikinn prófstein á
horfur sínar í hugsanlegu fram-
boði til forsetaembættisins árið
1960. Hann útnefndi mig kosn-
ingastjóra sinn árið 1958, en hið
raunverulega ábyrgðarstarf, sem
ég tókst þar með á hendur, var að
ferðast vítt og breitt um Massa-
chusetts-fylki sem staðgengill
Jacks þá dagana, þegar hann varð
að vera til taks í Wisconsin,
Vestur-Virginíu og öðrum veiga-
miklum fylkjum. Hann hafði þá
úhyggjur af því, að kjósendur, sem
væru honum hliðhollir f heima-
fylki hans, myndu taka fjarveru
hans á framboðsfundum mjög svo
óstinnt upp, en auk þess vildi hann
svo koma mér meira á framfæri
opinberlega og láta reyna á þolrif-
in í mér, áður en ég kynni að reyna
sjálfur að bjóða mig fram til öld-
ungadeildarinnar árið 1960.
Jack var endurkjörinn þetta ár
með næstum því einni milljón at-
kvæða, en það var mesti kosn-
ingasigur í sögu Massachusetts, og
raunar líka stærsti kosningasigur-
inn í gjörvöllum Bandaríkjunum
það árið. Þegar ég var orðinn einn
með honum eftir kosningafagnað-
inn þessa nótt, lyfti ég glasi fyrir
Jack og sagði: „Þetta er skál fyrir
1960 — ef þér skyldi takast það.“
Skjótur til svars eins og hann var
jafnan, svaraði hann að bragði:
„Og hér er skál fyrir árinu 1960,
Kennedy öldungadeildarþingmað-
ur, ef þér skyldi takast það.“
Meðan á kosningabaráttu
hans stóð vegna framboðs-
ins til forsetaembættisins, fór ég
með Jack til bókstaflega allra
fylkja Bandaríkjanna, og var aft-
ur tekinn til við að halda fram-
boðsræður fyrir hann, oft á af-
skekktum stöðum, þangað sem
hann hafði ekki tíma aflögu til að
fara. Við eitt slíkt tækifæri, þegar
ég stóð við innganginn á kolanámu
einni í Vestur-Virginíu og var að
taka í höndina á námumönnunum,
sem voru að koma á morgunvakt-
ina sína klukkan sjö, birtist
skyndilega lögreglubill á mikilli
ferð og stanzaði þarna hjá okkur.
Jack var þá búinn að missa rödd-
ina, orðinn þegjandi hás, svo að
mér var ekið í skyndi til næsta
flugvallar og flogið með mig til
Ravenswood, þar sem næsti kosn-
ingafundur hans átti að verða.
Þarna sat hann svo steinþegjandi
á meðan ég flutti ræðustúfinn
hans með miklum tilþrifum og
fundarmenn kvittuðu fyrir með
háværum fagnaðarlátum, sem
ætluðu engan enda að taka. Það
var stór stund fyrir mann, sem
ekki var nema rétt 28 ára að aldri.
En í fagnaðarlátunum miðjum
stóð Jack svo upp og gat sagt með
hásu hvísli: „Teddy, þú verður að
bíða með framboð þitt til forseta,
þangað til þú ert orðinn þrjátíu og
fimm ára.“
Næstu dagana héldum við kosn-
ingabaráttunni áfram á þennan
hátt, þar til Jack hafði endur-
heimt röddina á ný. Þá leit hann á
mig og sagði: „Okey, Teddy, þú
getur farið núna.“ Og næsta morg-
un var ég aftur kominn þar sem
frá var horfið við námugöngin og
var að heilsa upp á námumennina,
sem voru að fara á morgunvaktina
klukkan 7 að morgni, og þetta var
nákvæmlega sama náman aftur.
Við embættistöku Jacks fáum
mánuðum síðar, gat ég ekki
varist því að leiða eins og ósjálf-
rátt hugann að því, hve langt hann
hefði þegar náð frá því aðeins
fáum árum áður að vera bundinn
við sjúkrarúmið svo mánuðum
skipti. Hann var þá ungur þing-
maður og við dauðans dyr eftir að
hafa gengist undir uppskurð á
baki vegna þeirra áverka sem
hann hafði hlotið í stríðinu. Ég
hafði þá setið hjá honum lang-
dvölum og fylgzt grannt með því,
hvernig hann barðist við að kom-
ast aftur til heilsu, en það tók
hann langan tíma. Á morgnana
vann hann gjarnan að bók sinni
„Profiles in Courage“, sem hann
átti svo eftir að hljóta Pulitzer-
verðlaunin fyrir. Síðdegis dag
hvern sátum við einhvers staðar
saman, báðir tveir, og máluðum í
gríð og erg með olíulitum, og svo
um kvöldið, áður en setzt var að
kvöldverðarborði, stilltum við
myndunum okkar upp á trönur og
báðum meðlimi fjölskyldunnar og
vini okkar að segja sitt álit, hvor
myndanna þeim þætti betri. Þá
kom reyndar fyrir, að það var ég
sem vann.
Jack var, eins og ljóðskáldið
Robert Frost komst að orði,
„kunnugur nóttinni," þekkti til
sárra kvala og dauðans hættu. Ég
er sannfærður um, að þetta veitti
honum fágæta tilfinningu fyrir
víðara samhengi hlutanna, þegar
hann hóf feril sinn sem forseti
Bandaríkjanna.
Einn vina hans hafði á orði, að
Jack hafi árið 1960 „virzt standa á
sama“ um niðurstöðurnar í at-
kvæðagreiðslunni um val fram-
bjóðanda í Oregon-fylki. Reyndin
var hins vegar sú, að hann gat ver-
ið all kaldhæðinn og kankvís í orði
um sjálfan sig, en það er vissulega
óvenjulegur þáttur í fari stjórn-
málamanns. Samt var það svo, að
hann lét sér afar annt, ekki svo
mjög um sjálfan sig, heldur um
vissar hugmyndir og málefni. Af
honum, fremur en af nokkrum
öðrum manni, hef ég lært að taka
málefnin af fullri alvöru en hins
vegar aldrei að taka okkur sjálfa
allt of alvarlega.
r
Aþeim árum sem Jack sat í
Hvíta húsinu, eftir að ég var
orðinn þingmaður í Washington,
hitti ég hann oft síðla dags. Ég
smeygði mér þá inn um bakdyr
Hvíta hússins, og væri það að
sumarlagi, þá settumst við gjarn-
an tveir einir út á svalirnar á
þriðju hæð hússins, horfðum í
sólarlagið og röbbuðum saman um
atburði dagsins. Hugsanir Jacks
stefndu alltaf fram á við — til
þeirrar stundar, þegar hann gæti
fagnað samþykkt þingsins á lög-
unum um almenn þegnréttindi og
lögunum um almennar sjúkra-
tryggingar í Bandaríkjunum, og
hann horfði fram til kosninganna
1964, þar sem hann bjóst ákveðið
við að bæta við sig þó nokkru af
því fylgi, sem hann hafði ekki haft
í kosningunum 1960.
Síðdegis dag einn haustið 1963,
þegar við vorum stödd á setri for-
eldra okkar í Palm Beach i Flor-
ida, fór hann að tala um fyrirhug-
aða ferð sína til Texas næstu viku.
Við röbbuðum aðeins lítillega um
ferðina, án nokkurs minnsta hug-
boðs um, að eitthvað voveiflegt
kynni að vera yfirvofandi. Hann
minntist á kosningaferðalag sitt
um Texas árið 1960, en hápunktur
þess ferðalags hafði verið áhrifa-
SJÁ NÆSTU SÍDU~