Morgunblaðið - 26.02.1984, Blaðsíða 28

76 MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 26. FEBRÚAR 1984
Lev Alburt skákmeistari í samtali við Morgunblaðið:
Minni áhrif Sovétmanna innan
skákhreyfingarinnar æskileg
1979 bað sovéski skákmeistarinn Lev Alburt um hæli sem
pólitískur flóttamaður að loknu skákmóti í Köln í Vestur-
I»ýskalandi. Hann settist síðan að í Bandaríkjunum þar sem
hann á nú ríkisborgararétt, virtur skákmaður sem kennir og
skrifar auk þess um skák. Hann er nú staddur
hér á landi til aö tefla, fyrst á Búnaðarbankaskákmótinu sem
haldið var fyrir skömmu og síðar á Reykjavíkurskákmótinu,
en á því móti sigraði Alburt fyrir tveimur árum. Blaðamaður
Morgunblaðsins átti nýverið viðtal við Lev Alburt og fer það
hér á eftir.
Það fór vart framhjá skák-
áhuKamönnum sem fylgdust með
Búnaðarbankaskákmótinu á dög-
unum að skákmeistarinn, flótta-
maðurinn frá Sovétríkjunum, Lev
Alburt tefldi þar undir getu.
Hvaða skýringar hafði Alburt á
fremur slakri frammistöðu sinni á
mótinu?
— Hann viðurkenndi, að hann
væri óánægður með frammistöðu
sína, skýringarnar væru vafalaust
ýmsar og mætti þar nefna að hann
hefði verið töluvert upptekinn við
aðra iðju en skákina á undan-
gengnum mánuðum, greinaskrif,
kennslu o.fl., sem allt hefði áhrif á
gengi sitt við skákborðið. Þetta
væri hins vegar allt tilviljunum
háð og Alburt var á þeirri skoðun
að gengi hans í fyrra mótinu væri
enginn fyrirboði um hið síðara.
„Ég gæti allt eins orðiö ofarlega
þar,“ sagði Alburt.
Við snerum okkur þessu næst að
því að ræða um landflóttann og þá
hvers vegna hann hefði valið
Bandaríkin sem samastað.
— Alburt flýði að loknu skák-
móti í Köln í Vestur-Þýskalandi,
labbaði inn á lögreglustöð og bað
um hæli sem pólitískur flóttamað-
ur. Allir tóku honum vel og voru
tilbúnir að aðstoða hann, en nokk-
urn tíma tók að ganga frá forms-
atriðunum varðandi réttinn til
þess að setjast að í öðru landi.
Auðvitað þurfti að yfirheyra hann
og fá fullvissu fyrir því að full al-
vara væri að baki. Á meðan á
þessu stóð þótti Alburt nóg um
öryggisgæsluna sem hann fékk frá
vestur-þýsku lögreglunni, og hann
kvaðst fyrst hafa tekið að óttast
um eigið líf þegar hann sá hversu
varkárir og jafnvel taugaveiklaðir
gæslumenn hans voru. Þeir sögðu
honum reyndar síðar, að þessi
mikla gæsla væri ekki síður til
þess að vernda hagsmuni og álit
þýsku lögreglunnar en líf Alburts,
þar sem það væri ekki óalgengt að
flóttamönnum frá Sovétríkjunum
væri „rænt“ frá lögreglunni.
Þarna væru KGB-menn að verki,
og kæmu þeir síðan viðkomandi
flóttamanni aftur til Sovét-
ríkjanna, þar sem hann væri pínd-
ur til að gefa yfirlýsingar um að
sér hefði verið rænt af leyniþjón-
ustu viðkomandi lands, pyndingar,
lyfjagjöf o.þ.h. hafi átt sér stað, í
því sjónarmiði að fá aumingja
manninn til að yfirgefa föðurland
sitt. Þannig reyndu Sovétmenn að
snúa málinu sér í hag í áróðurs-
legu tilliti. Þessi hætta mun þó
vera mest strax eftir að flótta-
maðurinn hefur leitað hælis og áð-
ur en málið hefur verið gert heyr-
inkunnugt.
En hvers vegna Bandaríkin?
— Alburt nefndi nokkrar
ástæður þess að hann ákvað að
setjast að í Bandaríkjunum frekar
en í Evrópu. 1 fyrsta lagi réðu
stjórnmálalegar ástæður. Alburt,
sem er mjög pólitískur, fannst
Bandaríkin bjóða upp á miklum
mun skemmtilegri stjórnmála-
legar aðstæður, þar væri frjáls-
lyndið mest, þaðan væri upp-
sprettu hugmyndanna helst að
vænta, þar væri m.ö.o. miðstöð
stjórnmálanna. Alburt tjáði
blaðamanni, að þeir stjórnmála-
menn sem hann hefði hvað mest
álit á væru Franz-Josef Strauss
frá Vestur-Þýskalandi og Ronald
Reagan Bandaríkjaforseti. Reag-
an hefði margt gott gert og það
mætti örugglega segja, að með til-
komu hans í forsetastól hafi dreg-
ið úr styrjaldarhættu milli stór-
veldanna. I öðru lagi er miklu auð-
veldara að falla inn í hið banda-
ríska þjóðfélag en evrópsk. Þetta
skýrist með því, að svo margir
þjóðflokkar búi í Bandaríkjunum
að þar sé í raun enginn yfirgnæf-
andi meirihluti einhvers þjóðar-
brots gagnstætt því sem við á í
mörgum Evrópulöndum. Þetta
hefur stundum verið sett fram
þannig, að í Bandaríkjunum finn-
ist hverjum og einum hann vel-
kominn, hann stingur ekki í stúf,
er strax viðurkenndur sem hluti
hins bandaríska þjóðfélags.
Hvað skákina varðar, þá þýddi
val Alburts það að hann gaf upp á
bátinn þann möguleika að fá meiri
peninga fyrir skákiðkun sína í
Evrópu. Þar er það algengt, að
skákmeistarar fái tryggða fasta
upphæð fyrir að koma á mót, og er
þá verðlaunaféð undanskilið, en
svo er ekki í Bandaríkjunum.
Ennfremur er fleiri sterk mót
hægt að sækja í Evrópu en í
Bandaríkjunum. Nefndi Alburt
tvo góðvini íslenskra skákunn-
enda, þá Hort frá Tékkóslóvakíu
og Miles frá Englandi sem dæmi
um skákmeistara sem lifðu þannig
á því að ferðast á milli og tefla
skák, með betri afkomu en hann
gæti vænst í Bandaríkjunum.
Alburt var þá spurður að því
hvernig tekist hefði að aðlagast
breyttum aðstæðum í Bandaríkj-
unum — var veruleikinn í sam-
ræmi við vonina?
— Alburt kvaðst vilja svara því
bæði já og nei. Hann hefði haft
nokkuð góða hugmynd um hvernig
lífið væri í Bandaríkjunum, þrátt
fyrir það að hann hefði aldrei
komið þangað fyrr, þannig að á
heildina litið væri flest í samræmi
við það sem við mátti búast. Því
væri þó ekki að leyna að í einstök-
um atriðum hefði hann komið af
fjöllum, sumt var betra og annað
verra en hann gerði sér í hugar-
lund. Meðal þess sem kom Alburt
þægilega á óvart var hversu
heilsugæslu var miklu betur kom-
ið í Bandaríkjunum en í Sovétríkj-
unum, meiri gæði fyrir lægra verð.
Þá væri almannatryggingakerfið í
raun miklu betra og fólk hefði það
einnig betra að lokinni starfsævi í
Bandaríkjunum en nokkurn tíma í
Sovétríkjunum. Á hinn bóginn
kvaðst Alburt hafa orðið fyrir
vonbrigðum með það helst hversu
menn eru almennt illa að sér um
Sovétríkin, fólkið, valdhafana og
eðli stjórnskipulagsins. Þessa
gætti ekki síður meðal þeirra
manna innan bandaríska stjórn-
kerfisins sem fjalla um Sovétmál-
efni. í þessu sambandi mætti
nefna að tiltölulega lítið væri gert
í því að nýta sér þekkingu þeirra
þúsunda sem þekkja þjóðskipulag-
ið þar eystra af eigin raun og
hefðu eitthvað til málanna að
leggja. Þetta væri hættulegt, sök-
um þess að hafi menn ranghug-
myndir um Sovétkerfið, þá væru
öll samskipti þar með út frá röng-
um forsendum, sem að mati Al-
burts hölluðu á Bandaríkin við nú-
verandi aðstæður. Því væri
fræðsla, út frá réttum forsendum,
um Sovétskipulagið grundvallar-
forsenda þess að í samskiptum
stórveldanna hallaði á hvorugan.
Almennt um aðlögunina í
Bandaríkjunum sagði Alburt, að
það væru bæði jákvæðir og nei-
kvæðir þættir í öllum þjóðfélög-
um, að vísu í mismunandi hlutföll-
um, en þegar dæmið væri gert upp
væri hann hæstánægður með ver-
una í Bandaríkjunum.
Um iðju sína fyrir utan skák-
borðið sjálft, nefndi Alburt það að
hann ritaði fasta skákdálka í
„New York Tribune", svo og í önn-
ur blöð, en auk þess hefur hann
skrifað bækur um skák. Þá rekur
hann vísi að skákskóla i New
York-borg.
Sovétmenn of áhrifa-
miklir í skákheiminum
í samtalinu við Lev Alburt kom
í ljós að hann hefur mjög ákveðn-
ar skoðanir á því hvernig þróa
beri skákmálefnin með það fyrir
augum að styrkja stöðu vestrænna
skáksambanda og skákmanna á
næstunni. Alburt heldur því fram
að ein meginforsendan sé sú að
viðhorf vestrænna skákáhuga-