Morgunblaðið - 10.01.1985, Page 47

MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 10. JANÚAR 1985
47
komst á föst verkaskipting milli
þeirra hjóna. Hrefna annaðist all-
ar fjárreiður, aðdrætti og annan
erindrekstur fyrir heimilið svo og
uppeldi barnanna, eftir að þau
komu í heiminn, en með hagsýni
og ráðdeild tókst henni alltaf jið
láta endana ná saman. En einkum
var hlutskipti sjómannskvenna
erfitt og vandasamt á stríðsárun-
um, þegar menn þeirra voru á
veiðum við landið og í siglingum
til Bretlands, þar sem allur sjór
var morandi af vítisvélum og hver
för gat orðið hin síðasta. Þá lagð-
ist kvíði að mörgum heimilum sjó-
manna og af ærinni ástæðu, því að
margur vaskur drengur átti þá
ekki afturkvæmt. Haraldur, mað-
ur Hrefnu, sigldi öll stríðsárin,
samfleytt 30 ferðir með bv. Baldri
fyrstu stríðsárin, er hættan var
sem mest, og síðan skyldutúrana,
sem voru þriðja til fjórða hver
sigling. Við þessar válegu aðstæð-
ur lét Hrefna aldrei nein æðruorð
falla, enda gefin stilling og kjark-
ur til þess að taka öilu, sem að
höndum bar. Það var sárt að
kveðja, en líka mikill fögnuður í
húsi hvert sinn, er bóndinn kom af
sjónum herill á húfi.
Enginn fer í grafgötur um það,
hversu mikilvægt það er hverjum
manni að eiga góðan samastað að
vinnudegi ioknum, en engum er
það Ijósara en sjómönnum, sem
dveljast langdvölum fjarri heimil-
um sínum. Slíkt athvarf bjó
Hrefna manni sínum, enda voru
þau samrýnd, þótt sjálfstæð væru
hvort í lund og sínum verkahring.
Þegar Haraldur hætti á togurum
eftir þriggja áratuga starf, réðst
hann á oiíuskip, sem sigldu á
Faxaflóahafnir. Þá gáfust fjöl-
skyldunni fleiri og lengri stundir
til samvista en áður og efnahagur
var góður, enda tekið að hægjast
um, er börnin fluttust að heiman
og stofnuðu eigin heimili.
Verkaskiptingunni, sem komist
hafði á í upphafi hjúskapar, var
haldið við, en jafnframt tók
Hrefna að vinna utan heimilis
hálfan daginn í þvottahúsi Land-
spítalans og vann þar til dauða-
dags.
Þau Hrefna og Haraidur eign-
uðust fjóra syni, sem allir eru
uppkomnir. Þeir eru ölafur Rafn
flugumferðarstjóri, fæddur 5.
október 1937, kvæntur Ásgerði
Höskuldsdóttur hönnuði og eiga
þau 5 börn og 2 barnabörn; Hörð-
ur framreiðslumaður, fæddur 15.
mars 1944 og á hann 3 börn; Har-
aldur kaupmaður, fæddur 1. júní
1948, kvæntur Ragnheiði Sturlu-
dóttur hjúkrunarkonu og eiga þau
3 börn, og Rafn tvíburabróðir
hans, kennari og bóndi, kvæntur
Sigurbjörgu Jónsdóttur hjúkrun-
arkonu og eiga þau 4 börn. Hrefna
bar mikia umhyggju fyrir sonum
sínum, tengdadætrum og afkom-
endum þeirra, fylgdist grannt með
velferð þeirra ailra og var ævin-
lega reiðubúin að rétta hjálpar-
hönd, ef á þurfti að halda. Virtu
þau hana líka mikils að verðleik-
um, og leið vart sá dagur, að
eitthvert þeirra liti ekki inn til
hennar á Sjafnargötu. Manni
hennar var það gleðiefni, hversu
hún laðaði að sér sonarfjölskyld-
urnar og átti við þær traust og
hlýleg samskipti.
Hrefna var gervileg kona,
greind og heilsteypt, skapgerðin
styrk og rósöm. Hún var fróð-
leiksfús og ias mikið, en mesta
yndi hennar var að ferðast og
kynnast löndum og þjóðum. Síð-
asta áratuginn, sem hún lifði, fór
hún árlega í hópferðir til útlanda,
og var henni einkum eftirminnileg
för, sem þau hjónin fóru með fjöl-
mennum hópi bænda vestur til
Kanada sumarið 1975, er Vestur-
íslendingar héldu upp á aldaraf-
mæli landnáms síns í Vestur-
heimi. Rómaði hún mjög gestrisni
þeirra og viðtökur allar.
Þegar við kveðjum Hrefnu við
leiðarlok, eru okkur efst í huga
mannkostir hennar og farsælt
ævistarf. Að henni er mikil eftir-
sjá ástvinum og öllum sem hana
þekktu, ekki síst eiginmanni henn-
ar og förunaut í hálfa öld. En
minningarnar geymast hlýjar og
bjartar.
Jón Guðnason
Minning:
María Jensdóttir
Fædd 15. ágúst 1920
Dáin 3. janúar 1985
Hún María systir mín er látin.
Fregnin kom sem reiðarslag,
þótt vitað væri hvert stefndi. Lát-
in, kistulagning, jarðarför. Á
svipstundu fá þessi orð nýja
merkingu í vitund mér, þá
merkingu, sem þeim er ætlað að
skila. Mig setur hljóða mjög. Sem
áður, sannast hve íslenskt mál er
ríkt, sterkt, myndauðugt og fag-
urt, og því vel þess virði að hug-
leiða gildi þess að það fái að halda
þeirri reisn sem það ber og því
ber, í stað einföldunar í takt við
tímann, að ekki þurfi að staldra
við svo eflist sá hugur sem um það
fjallar.
„Af jörðu ertu komin af jörðu
skaltu aftur verða ... “ Til jarðar
liggur för okkar allra, þótt fram-
haldið sé og verði óljóst þessa
heims börnum — sannleikans leit-
að á djúp mið.
María er horfin. Eftir stendur
hrikalegt tómið. Minningarnar
hrannast upp um hljóðláta konu,
sem sjaldan opnaði hug sinn allan,
en bar sitt með sér, um konu, sem
var bautryðjandi án þess að flíka
því, konu, sem var skapandi og
listræn. Einnig það fór ekki hátt.
I hljóðleik á hljóðlátu vetrar-
kvöldi kvaddi hún jarðvist sína. Á
beði var hún umvafin hámarki is-
lenskrar veðurblíðu og íslenskrar
náttúru sem hún hafði unnað svo
mjög. Til ísl. fjalla og fjarða í góð-
um félagsskap, sótti hún styrk og
gleði, þangað lágu spor hennar á
lögum sumarnóttum.
Hólmfríður María Fanney, eins
og hún hét fullu nafni, fæddist 15.
ágúst 1920 í Smiðjuvík á Horn-
ströndum. Foreldrar hennar voru
hjónin Jens Jónsson og Jóhanna
Jónsdóttir, sem lifir í hárri elli.
María ólst upp með foreldrum sín-
um í Smiðjuvík til tveggja ára ald-
urs en þá fluttu þau að Kollsá á
Jökulfjörðum. Eftir þriggja ára
setu þar lá leiðin til Hnífsdals, en
þar sleit María sínum barns- og
unglingsskóm. Árið 1945 fékk
María sveinsbréf í matreiðslu,
varð kokkur eins og það var kallað
þá. Þetta sama ár var fagið sam-
þykkt sem iðnfag. í þessum fyrsta
hópi sem útskrifaðist voru tvær
konur, og þótti það marka spor á
sínum tíma, þ.e. þetta fag hafði
fram að því verið dæmigert karl-
mannastarf.
Árið 1951 lauk María meistara-
prófi í matreiðslu og hefur æ síðan
starfað sem slík, nú síðast, um
tuttugu ára skeið hjá Borgarverk-
fræðingi í Reykjavík, Skúlatúni 2.
María var flinkur matreiðslu-
meistari, mjög vel metin í starfi.
Dugleg og sterk, trú og staðföst,
þótt á ýmsu gengi. Sá eiginleiki
sýndi sig gleggst nú á sóttarsæng.
Þar heyrðist aldri æðruorð þótt
hún vissi hvert stefndi.
Eftirlifandi maður Maríu er
Jónatan Ölafsson tónlistarmaður.
Þau áttu saman eina dóttur barna,
Gígju, yndislega stúlku, sem
María fór um mörgum fögrum
orðum á sóttarsæng. Ég vil um
leið minnast með hlýju og hlut-
tekningu systur Gígju, Erlu, dótt-
ur Jónatans frá fyrra hjónabandi,
sem María elskaði sem sína.
Við horfum hnípin í tómið, það
brestur í sál okkar allra, um leið
og þar inni er þakklæti fyrir það
sem við áttum með henni síðustu
stundirnar. Þar ríkti hlýja og auð-
mýkt. Hún var hún sjálf, breið-
andi faðminn, umvefjandi ástvini
sína, segjandi þeim margt, sem
hún svo oft áður hafði viljað segja.
Sandra þakkar ógleymanlega
stund við hvílu hennar á aðfanga-
dagskvöld þar sem hún fékk að
syngja fyrir hana um vininn sinn
besta, hvers hátíð var að ganga 1
garð. Blessuð sé minning Maríu.
Gígja, Jonni, Erla, Guð blessi
ykkur og styrki. Guð blessi alla,
sem í dag syrgja, hann veiti styrk
af náð sinni og nærveru.
„Leiðina hér treð ég aðeins einu
sinni. Hjálpa mér því að fram-
kvæma sérhvert góðverk og sýna
sérhverja þá vinsemd sem mér er
auðið nú. Lát mig ei fresta né van-
rækja, þar eð leið mín liggur ekki
hér um aftur." (Lauslega þýtt.)
H. Jensdóttir.
„Kallið er komið,
komin er nú stundin,
vinaskilnaður viðkvæm stund.
Vinir kveðja,
vininn sinn látna,
er sefur hér hinn síðasta blund.
Margs er að minnast,
margt er hér að þakka.
Guði sé lof fyrir liðna tíð.
Margs er að minnast,
margs er að sakna.
Guð þerri tregatárin stríð.
Far þú í friði,
friður Guðs þig blessi,
hafðu þokk fyrir allt og allt.
Gekkst þú með Guði,
Guð þér nú fylgi,
hans dýrðarhnoss þú hljóta skalt.
Grátnir til grafar
göngum vér nú héðan,
fylgjum þér, vinur. Far vel á braut.
Guð oss það gefi,
glaðir vér megum
þér síðar fylgja í friðarskaut.”
(Sb. 1886 — V. Briem)
Eg mun sakna minnar elsku
frænku.
Heiðrún
Sigríður Karls-
dóttir - Minning
Fædd 21. júlí 1906
Dáin 1. janúar 1985
í dag er til moldar borin mág-
kona mín Sigríður Karlsdóttir er
andaðist á Borgarspítalanum
skömmu eftir að nýja árið var
gengið í garð. Sú lega varð ekki
ýkja löng þar, en afar erfið bæði
fyrir hana og börnin hennar. Ég er
þess fullviss að þetta var sú bezta
nýársgjöf, sem hún hefði óskað
sér, að vera laus við þær kvalir og
þrautir sem liðagigtin hafði valdið
henni í gegnum áratugi, bundið
hana við rúm og hjólastól og þá
ekki síður að þurfa að vera upp á
aðra komin um margra ára skeið.
En einu hélt hún fram yfir marga
aðra, stálminni, og gædd miklum
frásagnarhæfileikum, enda las
hún mikið og fylgdist með öllu í
útvarpi og sjónvarpi. Síminn var
lífæð hennar, eins og hún komst
sjálf að orði, ég vissi alltaf að
meira en lítið var að, ef hún ekki
hringdi fyrir 10 á morgnana. Oft á
dag töluðum við saman ekki síst
eftir að Hrefna systir hennar dó
fyrir rúmu ári, en þá missti Sigga
mikið. Fyrir nokkrum vikum fékk
Sigga áfall, sem lamaði hana svo
að röddin þagnaði þó full meðvit-
und væri, þá hætti síminn minn
Ifka að hringja á þessum tima.
Mikið hef ég oft saknað þess því
þessi hressilegi talsmáti hennar
kom manni oft í gott skap.
Sigríður Fríða fæddist 21. júlí
1906, dóttir Karls Lárussonar
kaupmanns og Maríu Thjelle, sem
bæði eru látin fyrir mörgum ár-
um. Sigga, en svo var hún ætíð
kölluð, var elzt níu systkina og er
hún sú sjöunda af þeim sem hverf-
ur yfir móðuna miklu. Eftirlifandi
bræður hennar eru tveir. 17 ára
gömul deyr móðir hennar frá sín-
um stóra barnahóp og kom það þá
í hennar hlut og Hrefnu að sjá um
heimilið. Sigga gifti sig 20 ára
gömul Bjarna Finnbogasyni frá
Búðum á Snæfellsnesi. Þangað
fluttist hún um hávetur með son
sinn 3—4 mánaða í vonzku veðri.
Verður sú saga manni minnis-
stæð, eins og hún sagði frá henni,
því aldrei hafði hún komið á
hestbak fyrr og vissi reyndar ekk-
ert hvað hún var að fara útí, en
klakklaust komst hún alla leið
þrátt fyrir margar byltur af hest-
inum. Þau hjón bjuggu um tíma á
Búðum, en byggðu sér síðan nýbýli
austan megin við ósinn og kölluðu
það Tjaldbúðir. Sú nafngift kom
ekki til af góðu, því efnin voru af
skornum skammti svo þau tjöld-
uðu bara inni i hússkrokknum, til
þess að halda á sér hita, en seinna
meir lagaðist þetta. Nú voru
Tjaldbúðir komnar í þjóðbraut og
gestagangur mikill, allir þurftu að
fá flutning yfir Ósinn. Fólkið beið
inni hjá Siggu og Bjarna eftir
sjávarföllum oft svona 2—3 tíma,
hvað maður gat ekki annað en gef-
ið því kaffi, sagði Sigga og aldrei
var tekinn eyrir fyrir þessa þjón-
ustu.
Sigríður og Bjarni eignuðust tvö
börn, Finnboga, giftur Málmfríði
Jóhannesdóttur og áttu þau einn
son, Rögnvald, sem lézt af slysför-
um fyrir tveim árum, og dótturina
Maríu sem gift er Jóni Pálssyni og
eiga þau 7 börn sem flest eru gift.
Barnabarnabörnin eru 13. Bjarni
dó 1956 og höfðu þau þá búið fyrir
vestan í 30 ár. Eftir lát Bjarna, og
hún orðin ein, var hún hér fyrir
sunnan á veturna hjá Dúdú dóttur
sinni, en fór vestur á sumrin unz
hún flutti alkomin 1960. Fyrstu
árin bjó hún á Mánagötu, svo í 10
ár í Hátúni, húsi Oryrkjabanda-
.lagsins, en hin síðustu ár dvaldi
hún á Droplaugarstöðum, þá farin
að kröftum og naut hún þar góðr-
ar umönnunar.
Beztu stundir Siggu voru að
vera með börnum sínum og barna-
börnum, sjá þau vaxa og dafna og
síðan að gifta sig góðum mökum.
Síðan komu litlu börnin þeirra og
sá hún ekki sólina fyrir þeim, enda
reyndust þau öll ömmu sinni afar
vel. Ég hefi oft hugsað um það,
hversu dásamlegt það er að geta
glatt og hlúð að mömmu eða
ömmu í þungbærum veikindum og
það gerðu þau sannarlega öll og
ekki sízt Jón tengdasonur hennar.
Nú er Sigga horfin okkur og eftir
lifa góðar endurminningar. Hún
hafði oft orð á því að ekki yrði
langt á milli þeirra systra Hrefnu
og sín og sú varð raunin, þvf svo
vill til að þær eru jarðaðar sama
mánaðardag með árs millibili. Að
lokum vil ég þakka þeim sem
glöddu mágkonu mína f gegnum
árin, ekki sízt Lillu Jóns, sem
ávallt reyndist henni góð frænka.
Aðstandendum hinnar látnu sendi
ég samúðarkveðjur. Ég kveð hana
með söknuði, hafi hún kærar
þakkir fyrir allt.
Hrafnhildur Þorbergsdóttir
Rannsóknarstofnun sænska hersins:
Rússar gerðu flestar
neðanjarðartilraunir
með kjarnorkuvopn á síðasta ári
Stokkhólmi, 7. jnn. AP.
SÖVETRÍKIN gerðu helming
þeirra tilrauna með kjarnorku-
vopn, sem fram fóru neöanjarðar í
hciminum á síðasta ári. Skýrði
sænska hernaðarrannsóknastofn-
unin frá þessu í dag.
Nils-Olov Bergkvist, talsmað-
ur stofnunarinnar, sem sænski
herinn rekur, skýrði svo frá, að
þar hefðu mælzt 53 slikar til-
raunir á árinu 1984, en það er
um það bil sami fjöldi og mælzt
hefur á hverju ári frá 1980. I
Sovétríkjunum voru gerðar 27
kjarnorkutilraunir neðanjarðar
á síðasta ári samkvæmt mæling-
um stofnunarinnar og er talið,
að af þeim hafi 10 verið gerðar í
friðsamlegum tilgangi en hinar í
þágu hernaðar.
Bandarikjamenn komu næstir
með 16 tilraunir í þágu hernaðar
og var því ekki mikill munur á
þeim og Rússum í þessu tilliti.
Bergkvist hélt því fram, að yf-
irleitt væri unnt að greina
kjarnorkutilraunir, sem gerðar
væru í tæknilegum tilgangi, á
því, að sprengimáttur þeirra
væri miklu minni en þegar til-
raunir væru gerðar í þágu hern-
aðar.
Þá sagði Bergkvist, að Kína
hefði gert tvær kjarnorkutil-
raunir neðanjarðar í hernaðar-
skyni á siðasta ári, Frakkland
sjö og Bretland eina.