Morgunblaðið - 17.03.1985, Blaðsíða 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. MARZ 1985
Yndislega ættarjörð,
ástarkveðju heyr þú mína,
þakkarklökkva kveðjugjörð,
kveð ég líf þitt, mððir jörð.
Móðir bæði mild og hörð,
mig þú tak í arma þína.
Yndislega ættarjörð,
ástarkveðju heyr þú mína.
Þetta var viðeigandi hinsta
kveðja Guðmundar Jónassonar í
yfirfullri Dómkirkjunni. í ljóð-
inu er kveikjan að þvi að hann
varð landnámsmaðurinn sem í
broddi fylkingar leiddi landa
sína á vit þessarar ættarjarðar í
mildi sinni og hörku, að þeir
mættu af nánum kynnum lifa í
sátt við hana. Brottför hans
minnir á lok landnáms hins
nýja. í rauninni tók það merka
landnámstímabil i sögu þessarar
þjóðar ekki nema svo sem hálfa
öld. Og Guðmundur var i broddi
fylkingar frá upphafi til enda
þess. Guðmundur nam ekki með
liði sinu land með hástemmdum
ættjarðarræðum, fremur með
þvi bókstaflega að ryðja lands-
mönnum veginn á vit fósturjarð-
arinnar, fyrst á láglendi milli
byggðra staða, færandi varning-
inn heim. Og þegar hver byggðin
af annarri hafði verið innlimuð i
vegasamband, þá var lagt á há-
iendið, ávallt sótt á brattann,
hærra og upp á jökulbungur. I
hálfa öld var hver staðurinn af
öðrum tengdur með „færri leið“.
„Þannig braust maður fyrst
eftir vegleysum milli staða,“
sagði Guðmundur einhvern tíma
er hann var að lýsa bílferðunum
um og upp úr 1930. „Og eftir að
fyrsti maður hafði komist þetta
á farartæki, var farið að ýta á
um vegabætur. Maður leitaði
færra leiða og þess vegna liggja
vegir víða enn þann dag i dag
uppi á brúnum þar sem nútíma-
fólki þykir stundum dálítið und-
arlegt vegastæði. Milli holtanna
var kannski hlaðið torfusnudd-
um en ekkert á þau og bilstjór-
inn bar grjót í keldurnar.“
Áratugum seinna sá maður
ósjaldan kempuna Guðmund
mjaka bil með fullfermi fólks og
dóts eftir leiðum á hálendinu,
sem aldrei áður voru farnar á
fjórum hjólum — yfir blautar
keldur, vatnsrásir að vori, kram-
an snjó, óbrúaðar ár, lausan
sand, grjóturðir og hraun. Velj-
andi af íhygli leiðir, krókinn
fyrir kelduna og háu brekkuna,
ellegar stjórnandi liði sinu að
kasta í hana grjóti og ýta upp
brattann, vaðandi upp undir
hendur með stafinn Gríðarvöl að
kanna vað yfir fljót i vexti eða
bardúsandi við að koma aftur
snjóbíl á beltin eftir að hliðar-
halli hafði ýtt þeim af. Á sama
hátt mjökuðu fyrstu bílstjórarn-
ir með kraftlitil tæki bílum sin-
um yfir nær ósnortið land í
byggðum. Völdu skástu leiðirn-
ar, mynduðu slóðir sem siðar var
farið að lagfæra og urðu með
tímanum að nútímavegum —
þar sem hægt er að kalla þá það.
Þegar kappinn Guðmundur
hreppstjóri jöklafara i Grims-
vatnahreppi kveður, hrekkur
maður við og sér að heilum kafla
i sögu íslands er lokið, landnámi
hinu nýja — allir komast nú
óskemmdir i sína sveit og sinn
fjallasal.
Víða um heiðar liggja leiðir
landsins besta ferðamanns,
Jökulskalla okkar alla
ætl’ ég þekki Gusi hans
kvað Sigurður Þórarinsson
jarðfræðingur og kapelán
Grímsvatnahrepps eitt sinn sem
viðlag á hátiðastundu um Guð-
mund Jónasson og sjóbilinn
hans Gusa. Orti raunar fleiri
hetjukvæði um kappann, sem
fyrir löngu var orðinn þjóð-
sagnapersóna og af ýmsum
frægðarferðum. Svo sem skondið
ljóð um köttinn Brand sem dó og
gekk aftur i verkstæði Guð-
mundar, söguljóðið Gvendar-
karga um hrakningaferð á
Vatnajökul þar sem „Gvendur
horfir hjarnbrekkunni móti“ og
ferðaþuluna í stíl Gilsbakkaþulu
um för Guðmundar og kappa
hans með leikkonuna Mai Zett-
erling á Vatnajökul, hvar segir
m.a.:
Ég er Mai Zetterling. Ætla i Jðkuiheim.
Fýsir mig aö fara i fjallabilum þeim.
Fýsir mig að fara, ef ferð þú með mér.
Sigurður minn Þðr hefur sagt mér af þér.
Sigurður minn Þór hefur sagt mér frá því
að annar eins bflstjórí ei sé hér i bý,
að annar eins bflstjóri eigi sárafá lönd.
Brosir hún til Guðmundar og réttir
honum hönd.
Brosir hún til Guðmundar, hann brosir f mót.
,How do you have it, hýreyga snót?
How do you have it? Ýkt mjög það er,
sem kapelánstutlan kjaftar af mér,
sem kapelánstutlan kann að hafa sagt
En ég skal aka á jökul með pompi og prakt.
Og jöklapíur eiga frá Sigurði i
sínum lofsöng til karlanna við-
eigandi Guðmundarþátfc
Þeir sem á snjóbil um firnindin fara,
fjandi eru það kaldir menn.
Guðmundur og Gusa menn,
þeir eru kaldir, þeir eru kaldir.
Guðmundur og Gusa menn,
þeir eru kaldir og klárir enn.
En nú er Guðmundur kominn
á aðrar slóðir, þar sem væntan-
lega þarf ekki að brjótast af
slfku harðfylgi um klungur.
Snemma var Guðmundur orðinn
hetjan mikla, sem allt komst á
farartækjum sínum ef við lá.
Hafði aflað sér orðstfrs land-
könnuða þeirra er fyrstir manna
komast á áfangastaðinn. Og þá
var í atganginum nauðsynlegt að
ryðjast yfir hvað sem fyrir verð-
ur. Ekki fyrir að synja að fóst-
urjörðin hafi á þeim fyrstu árum
hlotið sár og ör. En það var ekki
sist merkilegt við ákafamanninn
og hetjuna sem allt komst, hve
snemma Guðmundur áttaði sig á
þeim þætti málsins og nýjum
viðhorfum eftir að fjöldinn tók
að fara f slóð landnámsmannsins
og skemmda tók að gæta á landi
af örtröðinni. Þá varð hann sá
sem gekk á undan með að hlífa
þvi sem hlífa skyldi. Var allra
manna gætnastur i umgengninni
við þetta viðkvæma land sitt. Að
það yrði ekki fyrir sárum af
völdum bílhjóla eða óhreint af
drasli. Þessi aðkallandi við-
horfsbreyting varð nokkuð
snögg fyrir marga þá sem höfðu
alist upp við nauðsyn þess að
komast á áfangastað með hvaða
ráðum sem væri. En ekki fyrir
ferðahetjuna Guðmund. Þar
varð ástin til landsins öllu yfir-
sterkari.
Sagt hefur verið að hver þjóð
eignist rétta menn á réttri
stundu. Hvað sem til er í því, þá
hefur þessi þjóð á hrjóstrugri
eyju norður í höfum verið heppin
að eignast Guðmund og hans
líka á landnámsöld hinni seinni.
Og nú stendur eftir:
Austan undir húsinu fjallabilafans.
Allt bílar Guðmundar, útgerðin hans.
Allt bílar Guðmundar, eigulegt safn.
Stórum meður stðfum á þeim stendur
hans nafn.
Fróóleikur og
skemmtun
fyrirháa semlága!
AFMÆLISÞAKKIR
Hjartans þakkir færi ég ykkur sem glöddu
mig á 90 ára afmæli mínu meö heimsóknum,
gjöfum, blómum og skeytum.
Guö blessi ykkur öll.
Sigríður Jónsdóttir
frá Norðurgötum,
MýrdaL
íbúö til leigu
Til leigu er 2ja herb. kjallaraíbúö í Hlíöunum.
Leigutaki fær íbúöina án greiöslu gegn aöstoö
4—5 tíma á dag viö öldruð hjón, sem búa í sama
húsi. Fyrir þá aöstoð veröur einnig greitt.
Svar óskast sent auglýsingadeild Morgunblaösins
fyrir 25. mars merkt: „I — 2757“.
— seiðandi
sólskinseyjan
50%
Barnaafsláttur
Brottför:
apríl: 3. og 17.
maí: 6. og 27. júní: 17.
júlí: 8. og 29. ágúst: 19.
september: 9. og 30.
október: 21.
•••
mmmmm!!
Umboö a Islandi tyrir
DINERS CLUB
INTERNATIONAL
mdivm
FERÐASKRIFSTOFA, IÐNAÐARHÚSINU HALLVEIGARSTÍG 1, SÍMAR 28388 - 28580