Morgunblaðið - 17.03.1985, Blaðsíða 57

MORGUNBLAÐIÐ, SUNNUDAGUR 17. MARZ 1985
57
Minning:
Ólöf Sigurðardótt
ir hjúkrunarkona
F«dd 29. desember 1898
Dáin 7. mars 1985
Ólöf Sigurðardóttir, hjúkrun-
arkona, fæddist 29. dag desember-
mánaðar árið 1898 að Túnprýði á
Eyrarbakka. Foreldrar hennar
voru hjónin Sigurður Eiríksson
regluboði (f. 1857 d. 1925) og kona
hans Svanhildur Sigurðardóttir (f.
1858 d. 1917) hafnsögumanns í
Naustakoti á Eyrarbakka, Teits-
sonar.
Faðir Ólafar, Sigurður Eiríks-
son, var þjóðkunnur fyrir störf að
félagsmálum. Hann var um árabil
formaður í hinni brimasömu
verstöð Eyrarbakka. Hann var
trúaður maður og unnandi tónlist-
ar. Þannig lá leiðin inní kirkjurn-
ar, hann var lengi organisti í Arn-
arbæliskirkju hjá séra ísleifi
Gíslasyni. Tók hann þátt í kórsöng
á Eyrarbakka. Þá var organisti við
kirkjuna Jón Pálsson, fv. banka-
gjaldkeri, mikill vinur Sigurðar.
Jón skrifaði Austantórur og
margt margt fleira. Á einum stað
segir hann: „Einhverju sinni ætl-
aði söngfélagið „Bára“ á Eyrar-
bakka að halda opinberan sam-
söng. Geir Sæmundsson í Hraun-
gerði var kominn og ætlaði þá sem
oftar að syngja einsöng. En nú
stóð svo á að enginn þeirra, er
syngja áttu bassann, var mættur
nema einn. Hinir voru á sjó og
höfðu lent í lúabarningi. Sigurður
Eiríksson var þannig einn mættur
úr því liði. Þegar um var rætt
hvernig á stóð, og samsöngurinn
átti að byrja að nokkrum mínút-
um liðnum, leit svo út að við yrð-
um að hætta við allt saman. Gefur
Sigurður sig þá fram og segir:
„Það er velkomið að ég reyni það
einn að syngja bassann og skal þá
gera sem ég get“. Þetta var þegið.
Samsöngurinn fór fram og þótti
takast vel að vanda. Að honum
loknum sagði Geir Sæmundsson:
„Þetta er nú meiri raddmaðurinn,
þessi Sigurður Eiríksson, og svo
syngur hann svo hreint og vel að
ég hefi aldrei heyrt jafnfagra
bassatóna, svo djúpa og milda, og
nú innir hann hlutverk 5 annarra
manna af hendi einsamall, svo vel
að engin lýti voru á söngnum
þessvegna." Því er frá þessu sagt
hér að Jón Pálsson var þekktur
fyrir nákvæmni í skrifum sínum.
Líka vegna þess að séra Geir Sæ-
mundsson, síðar vígslubiskup i
Hólabiskupsdæmi, var landskunn-
ur fyrir undurfagra tenórrödd. Þá
má líka geta þess til fróðleiks að
einn þeirra sem var á sjó og vant-
aði í bassann var Jón Einarsson i
Mundakoti, faðir Ragnars i
„Smára", hins mikla velunnara
listamanna og nú er nýlátinn. Eft-
ir að Jón Pálsson fluttist til
Reykjavíkur og gerðist m.a.
organisti við Fríkirkjuna, settist
Sigurður í sæti hans sem organisti
í Eyrarbakkakirkju. Eftir að Sig-
urður gerðist templari gekk hann i
þjónustu Góðtemplarareglunnar,
ferðaðist um landið og stofnaði
fjölmargar stúkur. Árið 1909 var
hann af kónginum útnefndur
Dannebrogsmaður. Faðir Sigurðar
regluboða var Eiríkur (f. 1833 d.
1859), bóndi á Ólafsvöllum, Ei-
ríksson Dbrm. og hreppstjóra á
Reykjum á Skeiðum, Vigfússonar,
Gislasonar prests á Ólafsvöllum,
Erlingssonar lögréttumanns í
Saurbæ á Kjalarnesi, Eyjólfsson-
ar.
Eiríkur (f. 1807 d. 1893) bóndi og
Dbrm. á Reykjum, afi Sigurðar og
langafi Ólafar var mætur maður,
dugmikill og fámáll, en hagorður
vel. Um hann sagði Þórður
Sveinbjörnsson, sýslumaður Ár-
nessýslu og síðar dómstjóri í
Reykjavík: „Eiríkur talar ekki
margt, en hvert orð hans vegur
fjórðung." Eiríkur orti m.a. Sé ég
eftir sauðunum, sem að fara úr
högunum og étnir eru í útlöndum.
Alkunnugt er hve fátt var um
lækna á 19. öldinni. Ólæknislærðir
menn og konur áttu þá oft holla
hönd. Eiríkur langafi ólafar var
einn í þeim hópi. Hann var „ljós-
faðir" að um 300 börnum á Skeið-
um og nærliggjandi sveitum. Við
lát hans sagði sálmaskáldið séra
Valdimar Briem í húskveðjunni:
„Ein af hinum fjölhæfu gáfum
hans fór i þá átt að vera nærfær-
inn við sjúka, sérstaklega var hon-
um sýnt um að hjálpa konum á
barnsæng. Jafnvel eftir að hann
var blindur orðinn og hrumur af
elli var hans vitjað og teymt undir
honum milli bæja. Móðir þessa
Eiríks, sem kallaður var Eiríkur
„yngri“, var Guðrún (f. 1760 d.
1838). Hennar faðir var séra Kol-
beinn Þorsteinsson prestur í Mið-
dal, Laugardal. Séra Kolbeins
verður lengi getið fyrir það af-
reksverk að snúa Passíusálmum
Hallgríms Péturssonar á latínu.
Furðulegt hvað gat gerst í mold-
arkofum þeirra tíma, köldum og
dimmum. Séra Kolbeinn varð líka
þekktur fyrir Gilsbakkaþulu sína:
„Kátt er um jólin, koma þau senn
u
Móðir ólafar var Svanhildur (f.
1858 d. 1917) Sigurðardóttir í
Óseyrarnesi, síðar Neistakoti á
Eyrarbakka fæddur 1828, Teits-
sonar hafnsögumanns á Eyrar-
bakka fæddur 1798, Helgasonar
Oddagörðum fæddur 1757, ólafs-
sonar Gröf í Grímsnesi Grímsson-
ar í Öndverðarnesi. Kona Teits
hafnsögumanns var Guðrún fædd
1798 Sigurðardóttir bónda á
Hrauni í Ölfusi fæddur 1762
Þorgrímssonar s. st. Bergssonar í
Brattsholti Sturlaugssonar. Frá
Bergi í Brattsholti er afarmikil
ætt komin frá í Árnessýslu: Bergs-
ætt. Um móðurætt ólafar er ég
lítið fróður. En af öllu því er ég
heyrði hana minnast á móður
sína, og það gerði hún oft, mátti
glöggt skilja, að henni taldi hún
sig eiga mikið að þakka, að hún
hefði í ríkum mæli verið gædd
þeim hlýja kærleika og fórnar-
lund, sem jafnan hefur einkennt
ágætustu mæður þessa lands. For-
eldrar hennar hefðu að vísu verið
fátæk að fjármunum, en rík af
A
umhyggju og ást, — og fús til
sérhverrar fórnar fyrir þau systk-
inin. Systkini ólafar voru 5: Sig-
ríður (f. 1885 d. 1961), hjúkrunar-
kona við Vífilstaðahæli um skeið,
fluttist til Kaupmannahafnar
1917, giftist A.L. Madslund verk-
fræðingi, Sigurgeir (f. 1890 d.
1953), prestur á ísafirði, síðar
biskup, kvæntist Guðrúnu Pét-
ursdóttur frá Hrólfsskála á Sel-
tjamarnesi; Sigurður, búfræðing-
ur (f. 1892 d. 1918) dó af slysaskoti
á Kotströnd í Ölfusi; Sigrún (f.
1893 d. 1953), verkakona í Reykja-
vík; Elísabet (f. 1896 d. 1935) rak
veitingastaðinn „Heitt og kalt“ í
Hafnarstræti í Reykjavík. Staður-
inn varð þekktur fyrir „krónumál-
tíðirnar“, þ.e. allir málsverðir
kostuðu það sama, eina krónu. El-
ísabet drukknaði í Ljósafossi i
Sogi. Með láti ólafar nú er allur
systkinahópurinn horfinn af sjón-
arsviði. „Kynslóðir koma, kynslóð-
ir fara, allar sömu æfigöng,“ segir
þar.
Frændlið Ólafar á Eyrarbakka
og nærsveitum var geysifjöl-
mennt. í hugann koma nöfnin séra
Árni Sigurðsson fríkirkjuprestur.
Bróðir hans Ásgeir skipstjóri á
„Esju“ og frændinn Grímur Þor-
kelsson, en þessir tveir skipstjórn-
armenn stýrðu skipum Skipaút-
gerðarinnar í hringferðunum í
blíðu og stríðu. Lítilla sanda, lít-
illa sæva, lítil eru geð guma. Þetta
átti nú aldeilis ekki við um ungu
mennina sem ólust upp í verstöðv-
unum við brimótta suðurströnd-
ina með dyn æðandi úthafsöld-
unnar í eyrum. Eitt mesta yndi
Ólafar síðari árin var að keyra
austur fyrir fjall — er sól skein í
heiði. Fjaran, hafflöturinn, fjalla-
hringurinn, já, og kannski belja á
beit, allt þetta heillaði og rifjaði
upp endurminningar frá fyrri ár-
um. Svo var e.t.v. komið við hjá
sveitarhöfðingjanum og frændan-
um Sigurði Öla og hans ágætu
konu, en mæður Sigurðar og ðlaf-
ar, Þorbjörg og Svanhildur, voru
systur.
Það mun hafa verið árið 1905
sem Sigurður regluboði flytur með
fjölskyldu sína frá Eyrarbakka til
Reykjavíkur. ólöf þá 6 ára. Fljót-
lega eftir komuna til Reykjavíkur
flytur fjölskyldan 1 nýtt hús sem
Sigurður lét smíða, húsið á Grett-
isgötu 59B. Það hún er nú bakhús
við Kjötbúðina Borg á Laugavegi.
Á þessum árum er heimilisfaðir-
inn á sífelldum ferðalögum um
landið á vegum Góðtemplararegl-
unnar og stofnar stúkur. Það fór
vel um fjölskylduna I nýja húsinu.
fagnaðar og smitaði út frá sér með
sinni léttu lund. Sérstaklega lað-
aði hann okkur krakkana að sér,
enda barnagæla hin mesta.
Eftirlifandi eiginkona Kalla er
Guðný Björnsdóttir Helgasonar
frá Eskifirði. Áttu þau gott heim-
ili, sem ætíð stóð mér opið, nú síð-
ast í mörg ár að Grænuhlíð 16, þar
sem þau byggðu. Guðný reyndist
honum mikil stoð og stytta, sem
hvað best sýndi sig i veikindum
hans, þrátt fyrir hennar heilsu-
brest. Þau eignuðust einn son,
Björn Unnstein, aðalbókara Verzl-
unarbanka íslands hf.
Kalli frændi var maður glað-
lyndur og hispurslaus, samvisku-
samur mjög og staðfestu átti hann
næga, ef því var að skipta. Nú er
hann kominn yfir móðuna miklu á
vit feðra sinna. Áldurtila eiga sér
allir vísan, það eitt er óbrigðult í
þessum heimi. En við eigum minn-
inguna um góðan mann, blessuð sé
minning hans.
Og nú fór sól að nálgast æginn,
og nú var gott að hvíla sig,
og vakna upp úngur einhvern daginn
með eilífð glaða kríngum þig.
Nú opnar fángið fóstran góða
og faðmar þreytta barnið sitt;
hún býr þar hlýtt um brjóstið móða
og blessar lokað augað þitt.
Hún veit, hve bjartur bjarminn var,
þótt brosin glöðu sofi þar.
Þ.E.
Olafur Gústafsson
Mikill gestagangur. Margir að
austan komu við og gistu í gesta-
herberginu. Oft var þröngt, en all-
ir glaðir og kátir. Guðmundur
skólaskáld var heimagangur, en
Sigurður og hann voru vildarvinir.
Þarna var sannkallaður vormorg-
unn í lífi systkinanna, öll vinnu-
söm og vildu bjarga sér sjálf. .
Nú verða tímamót í lífi Ólafar.
Hún ákveður að sigla til Kaup-
mannahafnar til náms í hjúkrun-
arfræðum, undir verndarvæng
systur sinnar Sigríðar sem um
þær mundir var að setjast að
þarna ytra. Það var ung, glæsileg,
falleg og aðlaðandi stúlka, sem fór
útí heim til þess að læra og undir-
búa sig fyrir erfitt lífsstarf. Þá
var stúdentspróf ekki skilyrði til
þeirrar námsbrautar. En Ólöf átti
sál ávið mörg stúdentspróf. Til
viðbótar venjulegu hjúkrunar-
námi lauk hún sérnámi í barna-
hjúkrun á Dronning Louise,
barnaspítalanum. Og öllum próf-
um lauk hún með sérlega lofsverð-
um vitnisburði. Á Hafnarárunum
kynntist Ólöf ungum læknastúd-
ent og síðar lækni, Erik Als f.
1903, syni Alfreds Als skattstjóra
og síðar sparisjóðsstjóra í Ála-
borg. Þau eignuðust einn son, Em-
il f. 6. janúar 1928, í Hróarskeldu,
en hjónabandið stóð stutt og þau
slitu samvistir. Erik lést af slys-
förum árið 1950. Heim til íslands
komu svo feðginin árið 1936. Son-
urinn Emil gekk námsbrautina.
Það var stór dagur 30. janúar árið
1958 er hann lauk læknisprófi frá
Háskóla íslands (og síðar einnig
sænsku læknaprófi í Lundi). Síðan
hefur Emil verið starfandi læknir
hér í borg. Einnig oft tímabundið
starfandi læknir á sjúkrahúsinu í
Jönköbing í Svíþjóð. Kvæntur er
Emil Auði Steinþórsdóttur, Ás-
geirssonar og eiga þau tvo upp-
komna syni, Olaf og Steinþór. Áð-
ur átti Emil son, Pétur Emil og
dótturina Dóru Kristinu.
Fljótlega eftir heimkomuna
ræðst ólöf til starfa á Kleppsspít-
alanum sem deildarhjúkrunar-
kona. Sérstaklega var henni kært
samstarfið við yfirlækninn dr.
Helga Tómasson og yfirhjúkrun-
arkonuna Guðríði Jónsdóttur frá
Seglbúðum. Þarna upphófst merk-
ur starfsferill Ólafar. Mætti um
það allt skrifa langt mál, en verð-
ur ekki gert hér. Enda eru þau
störf í fersku minni margra er til
þekktu og nutu starfskrafta ólaf-
ar, aðeins verður stiklað á stóru.
Árið 1949 opnar Reykjavíkur-
borg fyrstu vöggustofuna, að Hlíð-
arenda við Sunnutorg. og Ólöf ráð-
in þar forstöðukona. I þessu starfi
komu fram margir bestu eiginleik-
ar Ólafar: stjórnsemi og ráðsnilld.
Mæður barnanna, sem koma
þurfti fyrir á vöggustofunni, höfðu
margar hverjar lent á köldum
klaka. Þarna naut sín hjálpsemi
og velvilji ólafar. Hún lét af störf-
um við vöggustofuna árið 1961. En
önnur störf voru þegar í gangi og
ný bættust við. Á árum áður þegar
Sesselja Sigmundsdóttir vann
hörðum höndum við að koma upp
Sólheimaheimilinu í Grímsnesi,
kom þjóðkirkjan eitthvað þar við
sögu. Það var þannig á vegum
kirkjunnar sem ólöf fór ótalmarg-
ar ferðir þangað austur til að lita
til með störfum þar, og lauk hún
oft lofsorði á dugnað Sesselju og
atorku. í mörg ár starfaði hún í
Orlofsnefnd húsmæðra, tók þar
við störfum af frú Herdísi Ás-
geirsdóttur. Orlofsferðimar veita
þreyttum húsmæðrum tækifæri
til hvíldar. ólöf skipulagði ferðir
og fór oft sem fararstjóri út á
landsbyggðina. Árið 1944 var ólöf
skipuð í Barnaverndarnefnd
Reykjavikur, var einnig starfs-
maður nefndarinnar um langt
árabil. Ef rétt er munað var hún
einn af stofnendum Geðverndarfé-
lags íslands árið 1949, en aðal-
stofnandinn og fyrsti formaður
var dr. Helgi Tómasson. Að við-
bættum öllum þessum störfum má
bæta því við, að inn á milli tók
Ólöf oft að sér einkahjúkrun þegar
illa stóð á eða neyð bar að hönd-
um.
Langholtskirkja í Reykjavík,
helguð Guðbrandi Þorlákssyni, er
nú risin af grunni, gnæfir hátt til
himins og sést víða að úr borginni.
Þarna er áreiðanlega glæsilegasta
starfsstöð íslensku þjóðkirkjunn-
ar. Frá fyrstu tíð var Ólöf þarna í
forystusveit, þeirri sveit karla og
kvenna sem sannarlega vann
kraftaverk. Frá þessu er sagt á
öðrum stað hér í blaðinu. Af þeim
manni sem best þekkir til um upp-
haf og stofnun Langholtssafnaðar.
Að leiðarlokum skal kveðja og
þakka. Við hjónin og börnin öll
áttum Lóu frænku mikið að
þakka, margar voru gleðistundirn-
ar. Og þegar eitthvað bjátaði á,
eins og verða vill í barnmörgum
fjölskyldum, varð allt gott þegar
Lóa birtist, þá hlaut allt að gara
vel. Hafi hún hjartansþökk.
Við fráfall móður ólafar árið
1917 orti Guðmundur skólaskáld
„Kveðju" frá eiginmanni og börn-
um, að þeirra tima sið. Eitt erind-
ið er þannig:
„Þú ljettir mörgum mæðustund,
og meinum smælingjans
dró sviðann úr þín líknarlund
i ljósi kærleikans.“
Útför Ólafar fór fram frá
Dómkirkjunni 12. mars. Kveðju-
mál flutti sr. Þórir Stephensen.
Jarðsett var í hinum nýja Gufu-
neskirkjugarði. Veður var kyrrt,
alhvít jörð og sól á heiðum himni.
Sigurður Sigurgeirsson
Ólöf Sigurðardóttir hjúkrun-
arkona verður ógleymanleg se.m
stofnandi og fyrsti formaður
Kvenfélags Langholtssafnaðar í
Reykjavík.
Hún gekk sannarlega á vegum
guðsríkis,. hins starfandi kristin-
dóms, til eflingar hinu góða, sanna
og fagra, sem lætur kirkjuna
koma til fólksins.
Langholtssöfnuði var hún veg-
ljós til hærra og æðra lífs í sam-
starfi og forystu kvenna til
markvissari framkvæmda hinnar
frjálsu íslenzku þjóðkirkju í anda
og krafti Jesú frá Nazaret, hins
mikla meistara friðar og kærleika.
Þar sveif hinn frjálsi andi bróð-
ur hennar Sigurgeirs biskups
sannarlega yfir vötnum til fram-
tíðarheilla.
Megi svo æ verða og hún lifa
heil í ljósi eilífðar.
Hjartans þakkir.
Árelíus Níelsson
Jarðarfarar-
skreytingar
Kistuskreytingar, krans-
ar, krossar.
Græna höndin
Gróðrarstöð við Hagkaup,
sími 82895.