Morgunblaðið - 23.04.1985, Blaðsíða 18

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. APRlL 1985
Strandkapteíni
Kópavogs svarað
eftir Richard
Björgvinsson
í Morgunblaðinu 20. mars sl. var
birt viðtal við Kristján Guðmunds-
son bæjarstjóra vinstri meirihlutans
í bæjarstjórn Kópavogs um fjár-
hagsstöðu bæjarsjóðs Kópavogs,
undir fyrirsögninni: „Fjárhagsstað-
an er í réttu hlutfalli við fram-
kvæmdirnar.“
Því miður hefur þetta greinar-
korn mitt af þessu tilefni dregist
af ýmsum orsökum undanfarið.
Tilefni þessa viðtals virðist m.a.
vera, að Davíð Oddsson borgar-
stjóri nefndi réttilega slæma fjár-
hagsstöðu bæjarsjóðs Kópavogs í
sjónvarpsþætti nýlega. Frásögn
bæjarstjórans í Kópavogi um fjár-
mál Kópavogs undir leiðsögn hans
og vinstri meirihlutans í Kópavogi
er með þeim hætti, að ekki verður
hjá því komist að leiðrétta helstu
rangfærslur hans og segja lesend-
um Morgunblaðsins og þá fyrst og
fremst Kópavogsbúum, sem málið
er skyldast, sannleikann um fjár-
hagsstöðu bæjarsjóðs.
Fyrsta heila árið, sem Kristján
Guðmundsson var bæjarstjóri
vinstri meirihlutans í Kópavogi
árið 1983, snaraðist fjárhagsstaða
bæjarsjóðs um 25—30 milljónir
króna til hins verra.
Vinstri meirihlutinn áætlaði í
fjárhagsáætlun fyrir árið 1984 að
verja 19,2 millj. kr. til að bæta
fjárhagsstöðuna, þ.e. greiða lausa-
skuldir. Árangurinn að liðnu ár-
inu 1984 er sá, að lausafjárstaðan
versnaði um þrefalda þá upphæð.
Þetta var annað heila árið, sem
Kristján Guðmundsson var bæjar-
stjóri vinstri meirihlutans í bæj-
arstjórn Kópavogs.
Bæjarstjóri segir, að fjárhags-
staðan sé í réttu hlutfalli við
framkvæmdir, eða með öðrum
orðum, það hefur verið eytt svo
miklu fjármagni í framkvæmdir,
að það hefur skapað erfiða
lausafjárstöðu. Samkvæmt þessu
mætti ætla, að framkvæmdir
hefðu farið fram úr fjárhagsáætl-
un. Staðreyndin er hinsvegar sú,
að framkvæmdir bæjarsjóðs urðu
tæpum 14 millj. kr. minni en gert var
ráð fyrir í fjárhagsáætlun, enda er
ég viss um að mörgum Kópavogs-
búum kæmi það mjög á óvart ef
svo væri ekki.
Bæjarstjóri segir að innheimta
bæjargjalda hafi verið léleg. Ekki
var hún léleg, því Kópavogsbúar
eru skilvísir, en hún var aðeins
verri en ráð var fyrir gert. Bæjar-
stjóri segir að munað hafi 10 millj.
kr. Það er leiðinlegt að geta ekki
farið rétt með jafn einfalda tölu
og staðreynd, það vantaði 5.916
þús kr. upp í áætlaða innheimtu
bæjargjalda en ekki 10 millj. kr.
Skorti þá á, að áætlaðar lántök-
ur fengjust og lausafjárstaðan
verri þess vegna? Nei, ekki var það
svo, heildarskuldir bæjarsjóðs
voru 30,7 millj. kr. hærri í árslok
en ársbyrjun 1984. Þetta er fylli-
lega sú upphæð, sem vinstri meiri-
hlutinn í Kópavogi áætlaði að fá í
nýjum lánum á árinu. Hinsvegar
er meginhlutinn af þessum nýju
Iántökum aðeins til skamms tíma
og sum þeirra og ýmis önnur í
vanskilum um sl. áramót.
Heildarskuldir bæjarsjóðs voru
í lok ársins 1984 167,9 millj. kr.,
þar af voru skuldir til skamms
tíma rétt rúmar 102 millj. kr., svo
á því sést hvað þessi lán eru flest
óhagstæð, enda mikið af þessari
upphæð vanskila- og óreiðuskuld-
ir, skuldir við viðskiptamenn o.fl.
þess háttar og því ekki lán í venju-
legum skilningi þess orðs.
Veltufjármunir bæjarsjóðs um
sl. áramót námu aðeins um 68% af
skammtímaskuldum og sést best
af því að lausafjárstaðan var ekki
góð.
Þegar fjárhagsáætlun bæjarins
fyrir þetta ár, 1985, var afgreidd 3.
apríl sl. var áætlað af meirihluta
bæjarstjórnar að verja 54,2 millj.
kr. til þess að greiða niður vanskil
og skammtímaskuldir og ekki mun
veita af þeirri upphæð, síður en
svo. Bæjarstjóri segir hinsvegar í
samtalinu við Mbl. að vanskila-
skuldir bæjarins nemi 40 millj. kr.
Það er ekki rétt, eins og sést af
ofangreindu, þegar áætlaðar eru
54,2 millj. kr. til að greiða þau.
Þessar 40 millj. kr. sem bæjar-
stjóri nefnir er hinsvegar sú upp-
hæð, sem hagsýslustjóri bæjarins
nefndi allra brýnustu upphæðina,
sem þyrfti að borga strax.
Richard Björgvinsson
Sannleikurinn er sá, aö
fjárhagsstaða bæjar-
sjóðs Kópavogs er kom-
in í ógöngur vegna
gegndarlauss rekstrar
og eyðslu á öllum svið-
um og hvorki bæjar-
stjóri né vinstri meiri-
hlutinn í bæjarstjórn
hafa gert sér neina
grein fyrir stöðu fjár-
mála bæjarins.
Á árinu 1984 greiddi bæjarsjóð-
ur Kópavogs 15,4 millj. kr. í vexti,
en í fjárhagsáætlun ársins var
gert ráð fyrir að vaxtagreiðslur
næmu 5,9 millj. kr., mismunurinn
er 9,5 millj. kr.
Af þessum 15,4 millj. kr. fóru 4,3
millj. kr. í vanskilavexti eingöngu
og að auki 1,8 millj. kr. í vexti af
yfirdráttarskuldum í bönkum, eða
samtals í þessa tvo liði 6,1 millj.
kr.
Á þessu ári er áætlað að greiða
19,6 millj. kr. í vexti, eða að 8,2%
af heildarútsvörum okkar Kópa-
vogsbúa fara beint í vaxtagreiðsl-
ur. Á tveim árum greiðir bæjar-
sjóður Kópavogs 35 millj. kr. í
vexti eða sem svarar andvirði
tveggja fullbúinna dagheimila.
Viturleg fjármálastjórn eða hitt
þó heldur.
Sannleikurinn er sá, að fjár-
hagsstaða bæjarsjóðs Kópavogs er
komin í ógöngur vegna gegndar-
lauss rekstrar og eyðslu á öllum
sviðum og hvorki bæjarstjóri né
vinstri meirihlutinn í bæjarstjórn
hafa gert sér neina grein fyrir
stöðu fjármála bæjarins.
Merkilegast við þetta allt er
samt sú staðreynd, að svona skyldi
fara með fjárhag bæjarins einmitt
á árinu 1984. Á því ári höfðu sveit-
arfélögin sérstakt tækifæri til að
rétta af og bæta fjárhag sinn, þar
sem lækkun verðbólgunnar á sl.
ári veitti það svigrúm, sem þau
mörg vantaði. Útsvörin voru líka
að sama skapi stórlega íþyngjandi
skattur á borgarana árið 1984.
Fjöldi sveitarfélaga bætti líka
mikið fjárhagsstöðu sína á árinu
og nægir að vitna þar til Reykja-
víkurborgar. Hinsvegar var allt
þveröfugt í Kópavogi, fjárhags-
staðan versnaði mikið.
Undir lok viðtals síns við Mbl.
segir bæjarstjóri: „Til þess að
kippa þessu i iiðinn höfum við nú
ákveðið frestun á framkvæmdum
og það fer enginn nýr rekstur í
gang á þessu ári.“ Jú, mikið rétt,
vinstri meirihlutinn sá sitt
óvænna að kokum og lagði á hill-
una áform sín um nýjan rekstur á
þessu ári. En ætli að framkvæmd-
ir verði nokkuð ódýrari seinna á
árinu? Það þarf eitthvað meira til
„að kippa fjárhagsstöðunni í lið-
inn“.
Vinstri meirihlutinn í Kópavogi
áætlar líka að taka ný lán að upp-
hæð 24,7 millj. kr. á þessu ári, sum
af þeim eru meira að segja eyrna-
merkt sem skammtímalán þegar í
upphafi, því enginn veit hver á að
fá þessi lán, það er því alveg eftir
að sjá hvað verður úr því að
vinstri meirihlutinn í Kópavogi
bæti fjárhagsstöðu bæjarsjóðs á
árinu 1985.
í viðtali sínu við Mbl. verður
bæjarstjóra oft á að gera ýmsan
samanburð við Reykjavíkurborg
og halla þá yfirleitt á Reykjavík,
en hann lætur alveg hjá líða að
segja frá hvað Kópavogsbær
skuldar borginni og fyrirtækjum
hennar, en þær skuldir námu um
8,3 millj. kr. í lok marsmánaðar sl.
Höíundur er bæjarfulltrúi Sjálf-
stæöisflokksins í Kóparogi.
wiiRvmARimr
MAZDA 626 er margfaldur verðlaunabíll og metsölubíll á Islandi sem annars staðar.
Verð: 626 LA 5aloon 1.61 Kr. 426.059. Til öryrkja ca kr. 320.059.
Kjarnorku-
sprengjan
og
framtíðin
Erlendar bækur
Siglaugur Brynleifsson
Karl Jaspers: Die Atombombe und
die Zukunft des Menschen.
Politische Bewustsein in unserer
Zeit R. Piper og Co Verlag —
Miinchen Ziirich 1982.
Bók þessi kom fyrst út 1958 og
hefur ekki verið fáanleg i rúma
tvo áratugi. Það hefur mikið verið
ritað um kjarnorkuvopn og kjarn-
orkukapphlaup stórveldanna en
skoðanir Karls Jaspers skera sig
úr. Hann var meðal kunnustu
heimspekinga okkar tíma, exist-
entialisti og samtíma gagnrýn-
andi framar öðrum. Jaspers var
fyrstur heimspekinga til þess að
ihuga þær róttæku breytingar sem
hlutu að fylgja í kjölfar hugsan-
legrar útþurrkunar alls lífs á jörð-
inni. Slík staða hafði ekki þekkst
áður og hlaut að verða kveikja að
nýrri pólitískri meðvitund og
einnig endurskoðun á mennskum
verðmætum og tilgangi mannlegs
lífs. Jaspers fjallar um þessi efni í
þessu riti.
Hann skrifaði fyrstu drögin um
það leyti sem uppreisn Ungverja
hófst og sovéskar hersveitir voru
sendar inn í Ungverjaland og Suez
deilan stóð sem hæst. Spenna
þessara tíma mótaði íhuganir
Jaspers, status quo og detente var
þá ekki komið til sögunnar sem
frestun á ósköpunum.
Styrjöld virtist vera eina lausn
pólitískra deilumála og í nýfrjáls-
um ríkjum Afríku voru pólitísk
deilumál leyst á þann hátt. Alræð-
isstjórnir stefndu alls staðar að
auknu alræði og stóðlun innan-
lands og útþenslu í þriðja heimin-
um. Útlitið var vægast sagt
ískyggilegt. Til þess að koma í veg
fyrir dauða jarðarinnar taldi
Jaspers að hugmyndin um sjálf-
stæðar ríkisheildir og einstefnu-
akstur pólitískra hagsmunahópa
yrðu að víkja fyrir annars konar
pólitískri meðvitund þar sem frið-
ur og frelsi, reist á raunsæi, sann-
leika og skynsemi væru aðalatrið-
ið. Hann ræðst gegn terror alræð-
isríkjanna og hræsni lýðræðisríkj-
anna og skrifar þar með samtíð-
arsögu og niðurstöður hans eru, að
gjörbylting í mati og meðvitund
þurfi að koma til, ef forða eigi út-
þurrkun.
Jaspers álítur að æðsta gildi
mannlegs lífs sé falið í orðum
Sokratesar um flekklaust líf, líf
byggt á siðgæði. Menn geta lifað
án þessarar kröfu, en sé slegið af
þeirri kröfu þá sé lífið lítils virði
sem slíkt. Ef það er skylda manns-
ins að fórna lífi sínu fyrir gildi
sem eru lífi einstaklingsins æðri,
lægi þá ekki sama skylda á
mannkyninu sem heild? Jaspers
álítur að svo sé, án siðræns frelsis
er lífið varla þess vert að lifa því.
Jaspers hélt því fram að ef frið-
urinn yrði aðeins tryggður með
kúgun mannkynsins, þá ætti slík-
ur friður engan rétt á sér, þar sem
hann byggðist á algjörri kúgun og
terror og þá væri dómurinn eina
réttlætingin.
Jaspers fjallar um líkindin á
sigri kúgunaraflanna frá sjónar-
miði vestrænnar heimsmyndar í
öðrum kafla ritsins og þar fjallar
hann um framanskráð efni í löngu
og ítarlegu máli. í lokakaflanum
ræðir hann síðan um leiðir út úr
ófærunni.
Þessi bók er löng hugvekja, um
500 þéttprentaðar síður, og er af
mörgum gagnrýnendum talið vera
skýrasta úttekt á pólitík 20. aldar
sem hingað til hefur birst.