Morgunblaðið - 23.04.1985, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 23. APRÍL 1985
31
Myndin er tekin við undirritun samningsins.
Saniningur um sameigin-
lega innheimtu nokkurra
sveitarfélaga undirritaöur
FJÁRMÁLARÁÐHERRA fyrir hönd ríkissjóðs annars vegar og for-
svarsmenn Hafnarfjarðar, Garðakaupstaðar, Bessastaðahrepps og Mos-
fellshrepps hins vegar undirrituðu föstudaginn 12. þ.m. samninga um
sameiginJega innheimtu opinberra gjalda í þessum sveitarfélögum.
sýklin og vinnur einmitt
gegn klumpun blóðflaga auk þess
að víkka út æðar. Heildaráhrif
nikótíns á þetta samspil blóðflaga
og æðaþels er að stuðla að klump-
un bóðflaga og þar með blóðsega-
myndun. Er þar sennilega komin,
a.m.k. að hluta til skýring þess hve
mjög tíðni kransæðastíflu er auk-
in meðal þeirra sem reykja.
Kolsýringur er annað efnið i
tóbaksreyk sem hefur verið undir
smásjánni sem líklegur skaðvald-
ur æða. Magn kolsýrings sem
berst inní blóðrásina er að sjálf-
sögðu háð reykingamagni og að-
ferð (að reykja ofan í sig), en talið
er, að reykingamenn innbyrði allt
að átta sinnum meiri kolsýring en
leyft er á vinnustöðum, t.d. bíla-
verkstæðum. Þar sem kolsýringur
binst blóðrauðanum ryður hann
súrefninu frá og minnkar framboð
þess til vefja líkamans og þar er
hjartað að sjálfsögðu meðtalið.
Fundist hefur beint samband á
milli magns kolsýrings i blóði og
útbreiðslu æðakölkunar. í dýra-
tilraunum hefur kolsýringur vald-
ið sköddun á æðaþeli. Þótt ekki
séu allir vísindamenn á einu máli
um þetta atriði bendir margt til
að æðaþelsáverki gegni lykilhlut-
verki sem upphaf æðakölkunar.
Hann getur orsakast af ýmsu, m.a.
háþrýstingi og hárri blóðfitu, en í
kjölfarið kemur klumpun blóð-
flaga í sári og síðan fjölgun sléttra
vöðvafruma í innlagi æðarinnar
fyrir áhrif sérstaks vaxtarvaka
sem í blóðflögunum er. Æðaþels-
áverkinn opnar líka leið fyrir fitu-
sameindir inn í æðavegginn. Ef
kolsýringur veldur æðaþelsáverka
og nikótín stuðlar að klurnpun
blóðflaga sætir ekki furðu hversu
mjög reykingar stuðla að æða-
kölkun. Þó eru ótalin áhrif reyk-
inga á háþéttni lípoprótein
(HDL), góða kólesterólið svokall-
aða, sem hefur fyrirbyggjandi
áhrif gegn æðakölkun. Talið er að
þessi sameind gegni einhverskon-
ar hreinsihlutverki og fjarlægi
kólesteról úr æðum og flytji til
lifrarinnar, sem vinnur úr kólest-
eróli ýmis efni.
Þetta hreinsikerfi er öflugra i
konum en körlum og kann að
skipta sköpum um mismunandi
tilhneigingu kynjanna til æða-
kölkunar. Það er einnig öflugra í
erfiðisvinnu- og íþróttamönnum
en kyrrsetumönnum. Reykingar
minnka magn þessarar sameindar
í blóði, bæði karla og kvenna og
draga þannig úr vörnum líkamans
gegn því að kólesteról hlaðist upp
í æðaveggjum. Loks skal þess get-
ið að þótt einstaka orsakavaldar
hafi ekki verið niðurnegldir í
þeirri efnablöndu sem tóbaksreyk-
ur er, hefur verið sýnt fram á að
reykingar minnka kransæðablóð-
flæði f sjúklingum með kransæða-
þrengsli. Þar sem súrefnisinnihald
blóðsins er á sama tíma minnkað
af völdum kolsýrings og súrefnis-
þörf hjartans aukin af völdum
nikótíns eins og að framan getur,
verður tæpast annað sagt, en að
alhliða árás sé gerð á heilsu
hjartavöðvans og ekki að furða
þótt afleiðingarnar séu oft sorg-
legar.
Hvað vinnst með því
að hætta?
Ef þú lesandi góður hefur þegar
reykt í 20—30 ár er þér ekki láandi
þótt þú spyrjir: Tekur því að
hætta úr þessu? Hef ég ekki þegar
brennt allar brýr að baki mér?
Niðurstöður flestra ef ekki allra
rannsókna svara þessum spurn-
ingum mjög eindregið. Það tekur
því að hætta og þvf fyrr því betra.
Að vísu hafa engar rannsóknir
verið þannig gerðar að reykinga-
mönnum hafi verið skipt fyrir-
fram í tvo hópa, þá sem hætta aö
reykja og þá sem halda áfram, og
þannig tryggt að hóparnir séu að
öllu leyti sambærilegir nema hvað
reykingar snertir. Slík rannsókn
verður sennilega aldrei gerð þvi
fjölmargar samanburðarathugan-
ir á þeim sem hætta að reykja og
þeim sem halda áfram, hafa sýnt
hversu miklu betur hinir fyrr-
nefndu eru settir. Einmitt vegna
þess hve reykingarnar stuðla mjög
að hættulegum fylgifiskum æða-
þrengsla, blóðtöppum og hjart-
sláttaróreglu uppskera þeir sem
hætta mjög fljótt. Á 1—2 árum
minnkar hin aukna hætta á krans-
æðastíflu og dauða um helming.
Síðan heldur áhættan áfram að
minnka hægt og bítandi uns hinn
fyrrnefndi reykingamaður stend-
ur nær jafnfætis þeim sem aldrei
hefur reykt að 10—20 árum liðn-
um. Mestu skiptir þó aö minnka
strax hættuna á kransæðastíflu og
skyndidauða og hún minnkar um
helming á einu til tveimur árum
eftir að drepið er í síðustu sígar-
ettunni.
Að lokum skal degið saman:
1. Sígarettureykingar eru einn af
helstu áhættuþáttum æða-
siúkdóma á Vesturlöndum.
2. Ahættan margfaldast ef aðrir
áhættuþættir eru einnig til
staðar.
3. Æðakölkun eykst svo og ný-
gengi kransæðastiflu, skyndi-
dauða, blóðþurrðar í útlimum
og heilablóðfalla.
4. Áhættan er í réttu hlutfalli við
hve mikið er reykt.
5. Reykingar
hækka blóðþrýsting
hraða hjartslætti
minnka blóðflæði í kransæðum
minnka súrefnisflutning blóðs
auka hjartsláttaróreglu
auka samloðun blóðflaga
valda sköddun á æðaþeli
minnka myndun prostasýklins í
æðum
minnka háþétti lípóprótein í
blóði.
6. Að hætta
minnkar líkur á kransæðastíflu
og skyndidauða um helming á
1—2 árum. Líkurnar minnka
síðan enn frekar smátt og
smátt á 10—20 árum.
Nokkrar h. iimWrr:
1) RejkiogaTeojur {slenskra kvenna á aidrinum
42 -69 ara Hófnuuuókn Hjnrtnverndnr
1976—78. Rejkjnvik 1984.
2) W.B. Kannel: llpdnle on the role of cigarette
trmokintr in coronarj arterj diaeaae. Americ-
an Joarnal of Cardiolo(j. 101: 319, 1981.
3) L.W. Kkin: Cigarette amokinf, atberoackroa-
ia and tbe coronarj hemodjnamic reapone: A
nnifjing hjpothesÍB. Journal Amerkan Col-
lefe of ( ardilogj 4: 972, 1984.
4) Tbe Health Conaeqoencea of smoking.
Cardiovaacnlar Diaeaae. A report of tbe Snr-
(eon CeoeraL I N Deparmeni of Heahb and
linman Services, 1983.
Höfundurinn er sérfrædingur í fyf-
iækningum og hjartalækningum í
fyflækningadeild Lanspitalans.
f frétt frá fjármálaráðuneyt-
inu segir að heimild fyrir fjár-
málaráðherra og sveitarstjórnir
til að semja um sameiginlega
innheimtu opinberra gjalda hafi
verið í lög leidd árið 1962. Ástæð-
an fyrir því var sú að talið var
hagræði í því að sameina inn-
heimtu beinna skatta til ríkis og
sveitarfélaga á einn stað.
f samningunum sem undirrit-
aðir voru hinn 12. apríl er valin
sú leið að fela sveitarfélögunum
innheimtuna. Er framkvæmd
innheimtunnar algjörlega undir
forræði sveitarsjóðanna, en
ríkisvaldinu tryggður eftirlits-
möguleiki og íhlutunarréttur í
undantekningartilvikum. Fyrir
þessa þjónustu greiðir ríkissjóð-
ur tiltekna upphæð fyrir hvern
gjaldanda.
Við framkvæmd innheimtunn-
ar munu sveitarfélögin nota
tekjubókhaldskerfi það sem
hannað hefur verið fyrir inn-
heimtu ríkissjóðstekna og munu
Skýrsluvélar ríkisins og Reykja-
víkurborgar annast tölvuþjón-
ustu fyrir öll sveitarfélögin varð-
andi innheimtuna. Undir hina
sameiginlegu innheimtu falla
þinggjöld til ríkissjóðs og útsvar
og aðstöðugjald til sveitarsjóða.
Því munu gjaldendur á áður-
töldum stöðum geta snúið sér til
skrifstofu viðkomandi sveitarfé-
lags frá 1. júlí með greiðslur á
öllum beinum sköttum. Inn-
heimta óbeinna skatta ríkissjóðs,
svo sem söluskatts, launaskatts,
aðflutningsgjalda og bifreiða-
gjalda verður áfram í höndum
bæjarfógetans í Hafnarfirði.
• r ?
©
____, UMBORNIN
PAÐ GERIR C€LKO) OG FRAMLEIÐIR TENGLA
MEÐ „BARNAVERND“
Reynslan heíur sýnt aðþörf er á að fyrirbyggja slys á heimilum
— Maður veit aldrei á hverju bömin taka uppá.
FAGMENN œttu að hugleiða öryggið sem Elko veitir
börnum. __ ^
.JTRÖNNING J liœo