Morgunblaðið - 21.05.1985, Síða 14

Morgunblaðið - 21.05.1985, Síða 14
14 MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. MAÍ1985 Skýrsla Framkvæmdanefndar um launamál kvenna: „Umtalsverður munur á með- allaunum karla og kvenna“ Fri fundi Framkvemdanefndar um launamál kvenna með konum í samninganefndum og stjórnum stéttarfélaga. Jóhanna Sigurðardóttir alþingismaður er í ræðustól. Á fundinum var skýrsla Estherar Guðmundsdóttur og Guðrúnar Sigríðar Vilhjálmsdóttur kynnt. Laugardaginn 4. maí gekkst Framkvæmdanefnd um launamál kvenna fyrir ráðstefnu með kon- um úr samninganefndum og/eða stjórnum stéttarfélaga í Gerðu- bergi. Á fundinum kynnti nefndin samantekt Estherar Guðmunds- dóttur og Guðrúnar Sigríðar Vil- hjálmsdóttur, þjóðfélagsfræðinga, á öllum tiltækum upplýsingum úr könnunum sem gerðar hafa verið og snerta launamun kynjanna sér- staklega. Framkvæmdanefnd um launa- mál kvenna er skipuð fulltrúum allra flokka og samtaka á Alþingi, frá Alþýðusambandi íslands, BSRB, SÍB, BHM, Sókn, Fram- sókn, Snót, VR, Jafnréttisráði, Bandalagi kvenna í Rvk, Kvenfé- lagasambandi íslands, Kvenrétt- indafélagi íslands og Kvenna- framboðinu í Rvk. Nefndin var stofnuð haustið 1983 og hefur haldið fundi víðs vegar um landið m.a. með konum í stjórnum og samninganefndum heildarsam- taka launafólks. Megináhersla í starfi nefndarinnar hefur verið að koma á framfæri upplýsingum um stöðuna í launamálum kvenna. Þrátt fyrir löggjöf um fullt jafnrétti kynjanna á vinnumark- aðnum ríkir enn töluverður launa- munur milli kynja, misjafnlega mikill eftir aðstæðum. Helstu heimildir í úttekt Fram- kvæmdanefndarinnar eru Frétta- bréf kjararannsóknanefndar, sem gera skil vinnutíma og launum verkafólks, iðnaðarmanna, versl- unar- og skrifstofufólks. Könnun kjararannsóknanefndar 1983- —1984, rit Framkvæmdastofn- unar um vinnumarkaðinn, efni frá Þjóðhagsstofnun, launakönnun Hagstofu (slands 1984 og fleiri gögn m.a. frá launþegasamtökun- um. Skiptist skýrslan í fjóra aðal- kafla, atvinnuþátttöku, vinnu- tíma, störf og laun. Atvinnuþátttaka kvenna meiri utan Reykjavíkur Um 80 prósent kvenna hafa ein- hverjar launatekjur, en 67% kvenna á aldrinum 15 til 74 ára eru virkar í atvinnulífinu. At- vinnuþátttaka nær hámarki hjá giftum konum á aldrinum 45—49 ára en hjá körlum 35—49 ára. At- vinnuþátttaka er mjög svipuð hjá giftum konum og ógiftum, sem er athyglisvert, en hvað landshluta snertir er hún heldur meiri utan Reykjavíkur en í höfuðborginni. Hún er mest á Vestfjörðum. Fullt starf — hlutastörf — vinnutími Hlutastörf eru mun algengari hjá konum en körlum og árið 1983 voru 63% þeirra kvenna sem voru á vinnumarkaðnum i hlutastarfi en 37% í fullu starfi. Yfirvinna er fátíðari hjá konum en körlum, nema þeim sem vinna vaktavinnu. Á undanförnum árum hefur með- alvinnutími verkakvenna í fullu starfi verið á bilinu 43—44 klst. á viku, en 51—54 klst. hjá körlum. En þegar á heildina er litið er vinnudagur kvenna ekki styttri en karla. ( Jafnréttiskönnun í Reykjavík veturinn 1980 til 1982 kom fram að þegar lagður er sam- an vinnutími fólks heima og heiman var heildarvinnutíminn síst styttri hjá konum en körlum. En það sem vekur athygli í þessu efni er, að þáttur karla í heimil- isstörfum er litlu meiri, þegar konurnar voru í fullu starfi eða hálfu en þegar þær voru alveg heima. Störfin Hvað segja þær Esther og Guð- rún Sigríður um hvaða störfum konurnar á vinnumarkaðnum gegna? „Hér á landi, sem víðast annars staðar, einkennist vinnu- markaðurinn af tvískiptingu, sem felst í því að annars vegar eru störf, sem krefjast góðrar starfs- þjálfunar, veita góð laun, atvinnu- öryggi og framavonir. Hins vegar eru störf sem krefjast lítillar starfsþjálfunar, veita lág laun, litlar framavonir og í þeim er mik- il hreyfing á fólki. Sú staðreynd að fyrri hópinn fylli einkum karlar og þann síðari einkum konur er sjálfsagt engin tilviljun. Með aukinni atvinnuþátttöku kvenna og menntun á síðustu ár- um hefur starfssvið þeirra breikk- að og konur hasla sér nú völl á æ fleiri sviðum. Af þeim gögnum sem fyrir liggja er þó ljóst að mjög stór hluti kvenna er annað hvort í ófaglærðum störfum eða almennum þjónustu- og skrif- stofustörfum. Lítill hluti þeirra er i störfum sem krefjast starfs- menntunar eða veita mannafor- ráð.“ Launin t athugun þeirra voru laun kynjanna borin saman á ýmsa vegu. Til að fá fram sem raunhæf- asta mynd og til að draga úr þeim áhrifum sem hlutastörf kvenna og lengri vinnutími karla en kvenna geta haft á launamuninn var kappkostað t.d. að miða við þá sem eru í fullu starfi og við dagvinnu- laun eftir því sem heimildirnar leyfðu. Heimildirnar sýna veru- legan launamun kynja, svo sem fram kemur hér á eftir, og gildir þá einu hvort um faglærða eða ófaglærða er að ræða, háskóla- menntaða eða þá sem minni menntun hafa. Þær gera ákveðinn fyrirvara í skýrslunni og segja: „Þó heimildirnar veiti mjög mik- ilvægar upplýsingar um hve mikill launamunur ríkir milli kynja er þeim takmörk sett með að brjóta hann til mergjar. Þær svara yfir- leitt ekki spurningunni um hvern- ig samsetningu launanna er hátt- að svo fullnægjandi sé (nýjustu kannanir fara reyndar nokkuð inn á þá braut), svo að hægt sé að sjá hvert rekja megi launamuninn. Að hve miklu leyti það sé vinnutím- inn, lengd starfsaldurs og mennt- un, mismunandi störf karla og kvenna og röðun þeirra í launa- flokka, yfirvinnugreiðslur (þ.e. föst yfirvinna), yfirborganir, og aðrar greiðslur umfram samn- ingsbundna taxta sem skýri launamuninn svo dæmi séu tekin um þau atriði, sem helst hafa ver- ið nefnd til skýringar á launamuni kynjanna. I Noregi hafa menn reynt að nálgast launamuninn með athug- un sem þar var gerð. Þar í landi eru laun kvenna 70% af launum karla. Niðurstaðan var sú að menntun skýrði fjórðung og teg- und starfsins og starfssvið enn einn fjórðung en svo hafi ekki ver- ið getið um þann fjórðung sem á vantaði. Spurningin er því hvort hann nái til mismununar á grund- velli kyns? Væri fróðlegt að sjá niðurstöður af sambærilegri könnun hér á landi. Með slíkri könnun mætti fá vitneskju sem mundi nýtast til að hægt yrði að vinna með markvissari hætti að bættri stöðu kvenna í launamálum hér á landi.“ Verkafólk Árið 1983 voru verkamenn með 7% hærra meðaltímakaup en verkakonur. (Á höfuðborgarsvæð- inu var munurinn 12% en 5% utan þess.) Ef mið er tekið af hreinu tímakaupi í dagvinnu var munur- inn 14% en með bónus minnkaði hann í 2%. Verkamenn í fiskvinnu á höfuðborgarsvæðinu voru með 2% hærra meðaltímakaup en kon- ur, 5% hærra ef um hreint tíma- kaup í dagvinnu var að ræða, en þegar bónus var meðtalinn tókst verkakonunum að hafa vinninginn með 2% hærra dagvinnukaup en karlar. Utan höfuðborgarsvæðis- ins var munurinn tvöfaldur körl- um í hag í meðaltímakaupi og i dagvinnu. Verkamenn við verk- smiðjuvinnu á höfuðborgarsvæð- inu voru með 19% hærra meðal- tímakaup en verkakonur, en 16% hærra tímakaup í dagvinnu hvort sem bónus var meðtalinn eða ekki. Verslunarfólk Enn eykst launamunurinn þegar komið er að verslunarfólki. Árið 1983 voru karlar við verslunar- störf með 29% hærri meðaltíma- kaup en konur og einnig 29% hærra tímakaup í dagvinnu án bónus en 32% hærra þegar bónus er tekinn með. Var munurinn meiri á höfuðborgarsvæðinu en fyrir utan það eða 33% á móti 25% þegar um meðaltímakaup var að ræða. Sé gerður samanburður á dagvinnukaupi karla og kvenna við störf í verslunum á höfuðborg- arsvæðinu kemur í ljós að karlar voru með 20% hærra kaup en kon- ur árið 1983. Utan höfuðborgar- svæðisins var munurinn 8%. Skrifstofufólk ( skrifstofustörfum ríkir enn meiri launamunur kynja en hjá verslunarfólk og verkafólki. Árið 1983 voru karlar við skrifstofustörf með 32% hærra meðaltímakaup en konur og 30% hærra í dagvinnu með eða án bón- us, en bónus er hverfandi lítill í skrifstofustörfum. Utan höfuð- borgarsvæðisins var munurinn mun meiri en innan þess eða 62% á móti 24% hvað meðaltímakaup snertir og 57% og 23% í hreinu tímakaupi í dagvinnu. Medaltekjur í fullu starfi 1982 þúskr Launamál félagsmanna í 14 félögum innan ASÍ Launakönnun kjararannsókna- nefndar 1983—1984 um áramót leiðir m.a. í ljós eftirfarandi atriði um launamál félagsmanna í 14 fé- lögum innan ASÍ: Meðaldagvinnu- tekjur (90% af bónustekjum með- taldar) fullvinnandi karla voru um 16% hærri en fullvinnandi kvenna. 44% fullvinnandi kvenna voru með dagvinnutekjur undir 13 þúsund krónum á mánuði saman- borið við 21% karla. Fullvinnandi konur náðu hæstum dagvinnu- launum 30—39 ára en karlar 30—49 ára. Meðaldagvinnutekjur fullvinnandi félagsmanna innan þessara 14 félaga voru lægstar hjá Sókn, þá hjá Verkalýðsfélagi Rangæinga og þriðju lægstu hjá Framsókn, en í Sókn og Framsókn eru nær eingöngu konur. Mun fleiri konur en karlar i úrtakinu voru í hópi einstæðra foreldra með eitt barn eða 64 konur á móti 7 körlum. Karlarnir voru allir í fullu starfi en 44 kvennanna. Voru þeir með 10% hærri dagvinnutekj- ur en konurnar. Aðeins einn karl en 18 konur voru einstæð foreldri með tvö börn. Þar af var karlinn og 9 kvennanna í fullu starfi. Var hann með 72% hærri dagvinnu- laun en konurnar níu að meðaltali. BSRB 1980 Stöðugildi félagsmanna í BSRB starfandi hjá ríkinu eftir launa- flokkum árið 1980. Stöðugildi kvenna í launafl. 0—15 voru 3.576 eða 85%. Stöðugildi kvenna í launafl. 16—32 voru 632 eða 15%. Stöðugildi karla í launafl. 0—15 voru 2.985 eða 69%. Stöðugildi kvenna í launafl. 16-32 voru 1.336 eða 31%. Karlarnir voru fjölmennastir í 15. launaflokki en konurnar í þeim 7. Árið 1980 var starfsaldur ríkis- starfsmanna innan BSRB sem hér segir: konur karlar 18 ár eða meira 20% 36% 13 ár eða meira 31% 49% 9 ár eða meira 45% 60% Bandalag háskóla- manna 1981 Skipting ríkisstarfsmanna í BHM á launaflokka: launadokkur konur karlar fjöldi % fjöldi % 102-110 445 90,3 1102 53,5 111-121 48 9,7 872 46,5 BHM 1984 Skipting stöðugilda ríkis- starfsmanna í BHM í launaflokka mars til maí 1984: launaflokkar konur(596) karlar (1947) % % 103-109 60,3 25,4 110-112 27,5 33,4 113-119 12,2 37,4 120-124 0,0 3,7 Könnun Hagstofu ís- lands árið 1984 Könnunin tók til fyrirtækja utan ríkiskernsins. ( úrtakinu voru 516 konur og 1070 karlar í fullu starfi. 73% kvennanna en 51% karlanna voru með starfsaldur 10 ára eða minna. Könnunin leiddi í ljós mikinn launamun kynjanna, konum í óhag, hvort sem um er að ræða mánaðarlaun fyrir dag- vinnu, laun fyrir yfirvinnu eða aðrar greiðslur. Launamunur kynja fyrir dagvinnu er meiri hjá háskóla- menntuóum starfsmönnum en þeim sem ekki hafa slíka menntun eða 47% á móti 37% (karlar hærri en konur). Háskólamenntaðir karlar eru með 80% hærri laun en háskóla- menntaðar konur fyrir mælda og ómælda yfirvinnu og 100% hærri „aðrar mánaðarlegar greiðslur", þ.e. konurnar hafa engar. Þá hafa karlar 79% hærri bifreiðagreiðsl- ur en konur. Karlar með verslunarpróf eru með 47% hærri dagvinnulaun en konur með sömu menntun. Karlar með stúdentspróf eru með 44% hærri dagvinnulaun en konur með þá menntun. Karlar I starfi deild-

x

Morgunblaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.