Morgunblaðið - 21.05.1985, Qupperneq 34

34
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 21. MAÍ 1985
flfanQQptssilrifafeife
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aöstoöarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
hf. Árvakur, Reykjavík.
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guömundsson,
Björn Jóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst Ingi Jónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aöalstræti 6, sími 10100. Auglýsingar: Aö-
alstræti 6, sími 22480. Afgreiösla: Kringlan 1, sími 83033. Áskrift-
argjald 330 kr. á mánuöi innanlands. í lausasölu 25 kr. eintakiö.
Kerfisbreyting
í landbúnaði
Fram hefur verið lagt
stjórnarfrumvarp til breyt-
inga á lögum um framleiðslu,
verðlagningu og sölu á búvör-
um, sem felur í sér umfangs-
miklar breytingar frá gildandi
lögum. Helztu breytingar, sem
að er stefnt, eru þessar:
• Starfssviði Framleiðsluráðs
landbúnaðarins er breytt á
þann veg, að það verður sam-
starfsvettvangur búvörufram-
leiðenda, en afskipti þess af
vinnslu- og sölumálum minnka.
• Verðlagningu er breytt.
Annarsvegar verður ákveðið
verð til framleiðenda, en hins-
vegar heildsöluverð á búvöru.
Ákvörðun smásöluverðs fari
eftir almennri verðlagslöggjöf.
• Sett eru ákvæði, hagstæðari
bændum, um skil milliliða á
greiðslu afurðaverðs.
• Útflutningsbótagreiðslur
verða minnkaðar verulega, en
hluti af því fé, sem þannig
sparazt, verður hagnýttur í
þágu landbúnaðarins.
• Ríkisvaldið semji við bænd-
ur um ákveðið magn mjólkur-
og sauðfjárafurða, sem þeim
verður tryggt grundvallarverð
fyrir.
• Lögfest verður heimild fyrir
skiptingu búvöruframleiðslu
með svæðabúmarki.
• Sérstakt gjald verður lagt á
innflutt fóður í því skyni að
stjórna búvöruframleiðslu.
• Tekin verða upp almenn
ákvæði um mat og flokkun bú-
vöru.
• Dregið er úr afskiptum og
ábyrgð Framleiðsluráðs á
vinnslu og sölu búvara.
• Reglur um innflutning á
nýju grænmeti og kartöflum
eru rýmkaðar.
• Grænmetisverzlun landbún-
aðarins verður lögð niður.
Vafalaust verða skiptar skoð-
anir um sitthvað, sem fram-
komið stjórnarfrumvarp geym-
ir. Hitt er fagnaðarefni að hér
er hreyft við kerfi, sem um
margt var staðnað, og það fært
nær nútímaviðhorfum. Þessi
kerfisbreyting tekur í senn mið
af sjónarmiðum bænda, sem
framleiðenda, og almennings,
sem neytenda, og felur í sér
nauðsynleg fyrstu skref í átt til
meira frjálsræðis og hagræðis.
Þau markmið, sem frum-
varpið stefnir að og bændur
horfa helzt til, eru:
1) að stuðla að framförum og
aukinni hagkvæmni í búvöru-
framleiðslu
2) að búvöruframleiðsla svari
sem næst innlendri eftirspurn,
þ.e. neyzlu innanlands og hrá-
efnaþörf íslenzks iðnaðar, og
tryggi ávallt nægilegt vöru-
framboð við breytilegar að-
stæður í landinu
3) að nýttir verði sölumögu-
leikar búvöru erlendis, eftir því
sem hagkvæmt er talið
4) að kjör þeirra, sem vinna í
landbúnaði, verði hliðstæð al-
mennum kjörum í landinu
5) að innlend aðföng nýtizt sem
mest og bezt við framleiðslu
búvara
6) að stuðla að jöfnuði milli
framleiðenda í hverri búgrein,
hvað varðar afurðaverð og
markað.
Þau atriði frumvarpsins, sem
fyrst og fremst snúa að neyt-
endum, eru spor í frjálsræðis-
átt, m.a. að því er varðar dreif-
ingu og verðlagningu; er auka á
samkeppni og eru stefnumark-
andi um frekari þróun til eðli-
legra viðskiptahátta.
Þá er sett fram áætlun um
skipulega lækkun útflutnings-
bóta, sem verið hafa 10% af
heildarverðmæti búvörufram-
leiðslunnar. Samkvæmt 36.
grein frumvarpsins skal há-
mark útflutningsbóta vera 7%
1986, 6% 1987, 5% 1988, 5%
1989 og 4% 1990. Þessar út-
flutningsbætur, sem nú eiga að
stórminnka, hafa verið eitt
helzta gagnrýnisatriði skatt-
greiðenda á landbúnaðarstefnu
liðinna ára. Helztu mótrök
gegn niðurfellingu bótanna
vóru þau, að þær væru einskon-
ar atvinnuleysisbætur landbún-
aðarins.
Útflutningsbætur búvöru
vóru ekki verulega þyngjandi í
skattadæmi ríkisbúskaparins
fyrr en upp úr 1970, það er í
byrjun svokallaðs „framsókn-
aráratugar", er óðaverðbólgan
hóf innreið sína í íslenzkan
þjóðarbúskap. Hún margfald-
aði árlegan tilkostnað innlends
landbúnaðar, langt umfram
verðþróun á erlendum mörkuð-
um, og lokaði í raun dyrum á
útflutning búvöru, nema með
himinháum útflutningsbótum,
sem erfitt var að réttlæta.
Verðbólga „framsóknaráratug-
arins“ lék alla íslenzka útflutn-
ingsframleiðslu illa, en land-
búnaðinn máske verst.
Flestir kaupstaðir og kaup-
tún landsins standa öðrum
fæti, atvinnu- og efnahagslega,
í sjávarútvegi — veiðum og
vinnslu —, en hinum í landbún-
aði, það er úrvinnslu búvöru og
verzlunar- og iðnaðarþjónustu
við nærliggjandi landbúnað-
arhéruð. Þannig skarast ís-
lenzkt atvinnulíf; hver atvinnu-
grein styður og styðst við aðra.
Það er því rangt að ala á úlfúð
einnar starfsstéttar í garð ann-
arrar. Þó deila megi um einstök
efnisatriði þessa frumvarps
auðveldar það, á heildina litið,
samstarfsleiðir í íslenzku sam-
félagi.
Christiph Bertram á fundi SVS og Varðbergs:
Samningar um af
meira virði en gei
- fælingarmáttur kjarnorkuvopna hefur tryggt frið í 40 ár
Hugmyndir Bandaríkjastjórnar
um geimvarnarkerfí gegn eldflaug-
um eiga eftir að valda miklum deil-
um innan Atlantshafsbandalagsins
að mati dr. Christophs Bertram,
stjórnmáíaritstjóra þýska vikublaðs-
ins Die Zeit, meiri deilum en annað
á vettvangi þess fyrr og síðar. Þetta
kom fram í ræðu sem hann flutti á
fundi Samtaka um vestræna sam-
vinnu og Varðbergs á laugardaginn.
í upphafi ræðu sinnar rifjaði
Bertram upp tillögur Ronalds
Reagan, Bandaríkjaforseta, um
varnarkerfi gegn eldflaugum sem
á að byggjast á flóknum tækni-
búnaði í geimnum, en á ensku eru
þær þekktar undir heitinu Strat-
egic Defense Initiative (SDI). For-
setinn kynnti tillögurnar í ræðu
23. mars 1983 og sagði tilgang
þeirra að unnt yrði að verjast árás
langdrægra eldflauga, það er að
segja eldflauga sem skotið yrði frá
Sovétríkjunum á skotmörk í
Bandarikjunum. Forsetinn sagði
að varnarkerfið myndi gera kjarn-
orkuvopn gagnslaus og ekki þyrfti
lengur að treysta á fælingarmátt
þeirra til að tryggja frið. í mars
1984 var komið á fót sérstakri
skrifstofu í bandaríska stjórnkerf-
inu til að vinna að þessu verkefni.
Á fjárlögum ársins 1985 verja
Bandaríkjamenn 1,4 milljörðum
dollara til verkefnisins og uppi eru
tillögur um 3,7 milljarða dollara
fjárveitingu á árinu 1986. Um er
að ræða 5 ára áætlun sem á að
kosta alls 26 milljarða dollara.
Markmiðið er að á árinu 1991 hafi
rannsóknum verið lokið og Banda-
ríkjastjórn geti tekið ákvörðun um
það, hvort ráðist verði í fram-
kvæmdir. Kerfið á að vera þannig
úr garði gert, að unnt sé að granda
árásareldflaugum áður en þær ná
til skotmarksins og helst í upphafi
ferðar þeirra á sporbaug um
jörðu. Sagt hefur verið að þetta
verkefni sé átta sinnum viðameira
en Manhattan-áætlunin svo-
nefnda, en það var verkheitið sem
Bandaríkjamenn notuðu þegar
þeir réðust í smíði kjarnorku-
sprengjunnar.
Bandarískir tæknimenn eru
þeirrar skoðunar, að ekki sé unnt
að búa til svo fullkomið varnar-
kerfi að engin árásareldflaug nái
skotmarki sínu. Sagði Bertram, að
innan bandaríska stjórnkerfisins
væru svo ólík sjónarmið um gagn-
semi kerfisins að þessu leyti, að
ógjörningur væri að átta sig á því
hver hinn raunverulegi tilgangur
væri. Þær stönguðust á yfirlýs-
ingar forsetans um skothelt kerfi
og efasemdir sérfræðinga um að
það sé tæknilega framkvæmanlegt
að búa það til. Sérfræðingarnir
hika hins vegar við að andmæla
forsetanum afdráttarlaust opin-
berlega.
Pólitískar afleiðingar
Hvað sem deilum um þetta at-
riði líður er ljóst, að tillögur for-
setans hafa þegar haft pólitísk
áhrif. Þær má meðal annars sjá í
Genf, þar sem fulltrúar Banda-
ríkjamanna og Sovétmanna ræða
um takmörkun og fækkun kjarn-
orkuvopna. Bandaríkjamenn vilja
fækka árásarvopnum en ekki ræða
um varnarkerfið. Sovétmenn vilja
fækka árásarvopnum og einnig
stemma stigu við smíði varnar-
kerfa. Taldi Bertram, að afstaða
Sovétmanna væri rökrétt. Ekki
væri unnt að skera niður eigin
kjarnorkuherafla án þess að hafa
hemil á smíði varnarkerfa, eina
svarið við geimvörnum væri að
fjölga árásareldflaugum og gera
þær öflugri. Við þessar aðstæður
gengur hvorki né rekur í Genfar-
viðræðunum.
Frá því um miðjan sjötta ára-
tuginn hefur öryggiskerfi heims-
ins byggst á fælingarkenningunni.
Kjarnorkuveldin gera sér ljóst, að
afleiðingar kjarnorkustyrjaldar
yrðu svo hörmulegar, að það sé óðs
manns æði að efna til slíkra átaka.
Enginn getur sigrað í kjarnorku-
styrjöld, þetta er kjarni fælingar-
innar. Markmið Reagans er að
losa Bandaríkin undan ógn kjarn-
orkuvopnanna. Öryggi banda-
manna Bandaríkjanna er best
tryggt með því að allir deili sam-
eiginlegum örlögum sé öryggi eins
ógnað.
Reagan hefur sagt, að fæl-
ingarkerfið sé ósiðlegt. Yfirlýs-
ingar af þessu tagi falla vel að
skoðunum friðarhreyfingarinnar í
Evrópu, sagði Bertram. I raun tal-
ar Reagan eins og Græningjarnir í
Vestur-Þýskalandi þegar hann
hallmælir kjarnorkuvopnum,
ógnarjafnvæginu og fælingunni á
siðferðilegum forsendum. Sjálfs-
agt er að kanna, sagði Bretram,
hvort unnt sé að tryggja öryggi
með öðru en fælingarkerfinu. Ef
nýtt kerfi finnst á hinn bóginn
ekki, eru yfirlýsingar eins og þær
sem Reagan hefur gefið til þess
eins fallnar að draga úr vilja al-
mennings í lýðræðisríkjunum til
að sætta sig við kjarnorkuvopn.
Bertram sagði, að varla væri unnt
að telja það kerfi ósiðlegt sem
tryggt hefði frið í 40 ár.
Ljóst er, að Sovétmenn telja
markmið Reagans hættulegt fyrir
öryggi sitt. Þeir eru hræddir um
eigin stöðu en það dregur úr stöð-
ugleika sem er nauðsynleg for-
senda þess, að jafnvægi haldist og
friður innan fælingarkerfisins.
Áhrifín á Atlants-
hafsbandaiagið
Grunnþáttur
Atlantshafsbandalagsins er sá, að
ekki séu dregin skil á milli öryggis
Evrópu annars vegar og Banda-
ríkjanna hins vegar. Komi Banda-
ríkjamenn sér upp eigin varnar-
kerfi gegn kjarnorkuárás er hætta
á því, að raskað sé við þeirri
grundvallar forsendu varnarsam-
starfsins.
Frá fundi Samtaka um vestræna samvinnu og Varðbergs á laugardag.
Kaupmannahöfn:
Kjarvalsmálverk slegið j
JónxhÚNÍ, 15. maí.
ENN ERU íslenzk málverk á upp-
boði hér í Kaupmannahöfn. Er það
á stóru uppboði Brugn Rasmussen
í Breiðgötu, en þar eru boðin upp
málverk, teikningar, höggmyndir,
húsgögn, keramik, listaverkabæk-
ur og grafík.
Þrjú málverk eftir Gunnlaug
Blöndal voru boðin upp í gær, en
þó aðeins getið eins þeirra í skrá
með mynd, svo að hin hafa borist
síðar, þ.á m. hið þekkta málverk
af konu að greiða sér, málað
1936. En hin tvö eru af fiskibát-
um i höfn. Seldust þau á 25 og 32
þúsund, en konumyndin fagra á
50 þúsund dkr. eða 185 þúsund
ísl. kr. Fóru a.m.k. 2 málverka
Gunnlaugs til Klausturhóla.
f gær voru einnig boðnar upp
sex myndir eftir Kjarval, mis-
jafnar að stærð og gerð. Seldist
stórt málverk með útsýni mót
Esju á 100 þúsund dkr., eða 370
þúsund ísl. kr. sem var undir
matsverði, en fögur Þingvalla-
mynd með Skjaldbreið í miðju á
150 þúsund eða 555 þúsund ísl.
kr. Þá var önnur Þingvallamynd
miklu síðri af svæðinu í kringum
Öxarárfoss og var hún slegin
óþekktum kaupanda í gegnum