Morgunblaðið - 04.12.1985, Side 47

MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR 4. DESEMBER1985
47
AF ÍSLENSKUM DÓMSMÁLUM/ Jóhann Pétur Sveinsson
„En ég er eins og alþjóð
veit aðeins kollubani“
Síðasti þáttur fjallaði meðal
annars um þátt Hermanns Jónas-
sonar, þáverandi lögreglustjóra í
Reykjavík, í að framfylgja réttvís-
inni. Þessi þáttur fjallar einnig um
þann ágæta mann, en nú er að-
staða hans önnur en í fyrra þætti.
Menn hafa greinilega verið mikið
iðnari við að reyna að koma lögum
yfir háttsetta menn hér fyrr á
árum, sem af því má ráða að ekki
leið nema röskt ár frá því að þáver-
andi dómsmálaráðherra, Magnús
Guðmundsson, var í Hæstarétti
sýknaður af ákærum valdstjórnar-
innar, þar til að lögreglustjórinn
í Reykjavík, Hermann Jónasson,
er kærður til dómsmálaráðuneyt-
isins meðal annars fyrir að hafa
skotið æðarkollu nokkra í Örfiris-
ey á sjálfan fullveldisdaginn.
„Miðaði hann þá
og skaut á
æðarfuglahóp ... “
Rannsókn málsins hófst 23.
janúar 1934 og lauk með dómi fyrir
lögreglurétti Reykjavíkur 29. maí
sama ár. Samkvæmt lögreglusam-
þykkt Reykjavíkur á þessum tíma
var óheimiit að skjóta úr riffli á
„almannafæri". Einnig var þá,
samkvæmt lögum um friðun fugla,
bannað að skjóta æðarfugl. Fyrir
héraðsdómi var það talið sannað,
þrátt fyrir neitun Hermanns þar
um, að hann hefði fyrripart októ-
bermánaðar 1933 farið út í örfiris-
ey og skotið þar skotum nokkrum
úr riffli sínum. Þetta var byggt á
framburði vitnanna Oddgeirs
Bárðarsonar og Gústafs Karlsson-
ar, en Oddgeir þessi var sá sami
og kærði Hermann til dómsmála-
ráðuneytisins. Héraðsdómur taldi
það einnig sannað að 1. desember
1930 hafi Hermann farið út í téða
eyju með riffil sinn meðferðis. Um
hvað hann aðhafðist þar segir svo
í héraðsdómi: „Miðaði hann þá og
skaut á æðarfuglahóp þar við eyj-
una og hitti og drap eina æðar-
kollu“. Að þessu voru ein fjögur
vitni samkvæmt héraðsdóminum,
en það voru þeir Valdimar Þórðar-
son, Vígberg Einarsson, Egill Jón-
asson og Stefán Ólafsson. Egill og
Stefán söguðust jafnframt hafa
verið úti í Örfirisey umræddan dag
og hafa séð þegar Hermann skaut
æðarkolluna.
Hermann viðurkenndi að hafa á
árinu 1930 verið oftar en einu sinni
úti í Örfirisey við það sem hann
taldi vera æfingar í að skjóta til
marks. Hann neitaði því hins
vegar alfarið að hafa nokkurn tíma
„sér vitanlega" skotið þar æðar-
fugl. Hann hélt því fram að sér
sem og öðrum lögreglumönnum í
Reykjavík væri heimilt að æfa
skotfimi í eyjunni og benti í því
sambandi á, eins og það er orðað
i héraðsdóminum, „ ... að það sé
„ein af nauðsynlegustu íþróttum
lögreglunnar að kunna að fara með
skotvopn", því lögreglan þurfi „æði
oft að taka skotvopn, jafnvel hlað-
in skotvopn af mönnum, sem hún
tekur fasta“ og ennfremur þurfi
hún „iðulega að aflífa særð og veik
dýr með skotvopnum" og „ef þetta
væri ekki heimilt þá væri lögregl-
an í Reykjavík eina lögreglan í
veröldinni, sem ekki hefði leyfi til
að æfa sig á þennan hátt I sínu
lögsagnarumdæmi“.“. Ekki vildi
nú héraðsdómarinn fallast á að
Hermanni væri nokkurt gagn í
þessum rökstuðningi. Hann sagði
aö hvað sem til væri í honum hafi
Hermann „ ... í umrætt skipti ekki
verið við skotæfingu sem lögreglu-
maður eða lögreglustjóri í embætti
sínu, heldur hafi hann verið að
skjóta sér til skemmtunar.“.
En það voru fleiri sem vildu
vitna um kolludráp lögreglustjór-
ans. Við rannsókn málsins báru
þeir Þórður Guðlaugsson og Daði
Þorkelsson vitni um það að í annað
sinn, eða nánar tiltekið síðast í
nóvember eða fyrst í desember,
hafi þeir gengið um eyjuna með
Hermanni til að svipast um eftir
fugli. Sögðu þeir að hann hafi
einnig þá skotið og drepið æðar-
kollu. Af framburði þessara vitna
taldi héraðsdómarinn nægilega
sannað, þrátt fyrir staðfastlega
neitun Hermanns, að hann hafi
framið ódæði þetta.
Að öllu framangreindu athug-
uðu taldi héraðsdómarinn að það
væri full sánnað að Hermann Jón-
asson lögreglustjóri í Reykjavík
hefði brotið gegn ákvæöum þeirra
laga sem hér voru tilgreind I upp-
hafi. Hermann hélt því m.a. fram
að þótt hann hefði brotið lögin um
fuglafriðun með því að skjóta
æðarfugl á þeim tíma sem á hann
var borið þá væri sú sök hans
fyrnd. Hann taldi að þar sem að
ekki væru fyrningarreglur í fugla-
friðunarlögunum ætti að beita
fyrningarreglum þáverandi hegn-
ingarlaga um þau. Ekki vildi hér-
aðsdómarinn heldur fallast á þetta
með Hermanni. Héraðsdómarinn
dæmdi Hermann því til að greiða
400 kr. I sekt sem skyldi skiptast
á milli bæjarsjóðs Reykjavíkur og
uppljóstrarmannsins, en hann
skyldi fá tólf krónur og sextíu og
sjö aura fyrir vikið. Einnig dæmdi
hann riffilinn upptækan og skyldi
andvirði hans renna í bæjarsjóð
Reykjavíkur. Að lokum átti Her-
mann að bera allan kostnað af
málinu.
Sýkna í Hæstarétti,
héraösdómara stefnt!
Svo sem í máli valdstjórnarinn-
ar gegn þáverandi dómsmálaráð-
herra, Magnúsi Guðmundssyni,
urðu úrslitin í þessu máli önnur
fyrir Hæstarétti en í héraði.
Hæstiréttur komst að þeirri niður-
stöðu að það yrði að vísu að telja
það sannað, m.a. með eiðfestum
framburði þeirra Egils og Stefáns,
að Hermann hafi hinn 1. desember
1930 skotið til marks úti í Örfiris-
ey. Þá yrði einnig að telja sannað
að við þær skotæfingar hafi hann
skotið út á sjó og hæft æðarkollu
sem skömmu síðar hafi rekið
dauða á land. Síðan rekur Hæsti-
réttur það að Hermann kannist
að vísu við að hafa stöku sinnum
verið að skotæfingum í Öfirisey
en neiti því jafnframt eindregið
að hafa nokkru sinni svo hann viti
skotið æðarfugl. Síðan segir
Hæstiréttur orðrétt: „Gegn þeirri
neitun hans verður það ekki talið
sannað, að hann hafi athugað það,
að æðarfugl varð fyrir skoti úr
byssu hans eða að hann hafi ætlað
sér að skjóta æðarfugl af ásettu
ráði.“
Sýnir í
nýjum
sýningarsal
BJARNI H. Þórarinsson, list-
málari hefur opnað sýningu á 23
olíumálverkum í nýjum sýningar-
sal, Gallery Einiberjarunn, í
Ármúla 19 í Reykjavík. Sýningin
verður opin til áramóta. Bjarni
hefur komið hinu nýja Galleríi á
fót ásamt Birgi Andréssyni,
myndlistarmanni.
Fiétutilkjiuiiig
Hæstiréttur komst einnig að
þeirri niðurstöðu að' Hermann
hefði ekki iðkað þessar hinar
margumræddu skotæfingar á stað
sem á þeim tíma árs sem um var
að ræða gæti talist vera „almanna-
færi“ í skilningi þágildandi lög-
reglusamþykktar fyrir Reykjavík.
Hið meinta æðarfuglsdráp Her-
manns í nóvember 1931 taldi
Hæstiréttur ekki vera sannað.
Hæstiréttur taldi að þar sem að
þau vitni sem báru þennan verkn-
að á hann hefðu ekki staðfest
skýrslu sína fyrir rétti á löglegan
hátt yrði hann ekki, gegn eindreg-
inni neitun sinni, talinn sannur
að sök. Þetta taldi Hæstiréttur þó
ekki skipta öllu máli þar sem að
refsikrafa væri hvort sem er fyrnd.
Hæstiréttur var því hér, gagnstætt
héraðsdómaranum, á þeirri skoðun
að það ætti að beita fyrningarregl-
um þáverandi hegningarlaga um
brot gegn þágildandi lögum um
fuglafriðun. Áð öllu framan-
greindu athuguðu komst Hæsti-
réttur einnig að þvi að ekki væri
hægt að gera riffil Hermanns
upptækan.
Ekki var Hermann allskostar
ánægður með málsmeðferð hér-
aðsdómarans, þ.e. Arnljóts Jóns-
sonar. Hann stefndi honum því til
ábyrgðar fyrir hana og krafðist
þess að hann yrði sektaður eða
víttur. Hermann taldi Arnljót
sumstaðar hafa bókað rangt eða
ónákvæmt. Þá taldi Hermann
hann einnig hafa dregið óviðkom-
andi atriði inn í málið og lengt
prófin þar með að óþörfu, Arnljót-
ur hafi synjað sér um skipun tals-
manns og neitað umboðsmanni
sínum um frest til að skrifa vörn
í málinu. Hæstiréttur féllst ekki á
þessar kröfur Hermanns. Töldu
menn þar ekki sannað, gegn neitun
héraðsdómarans, að hann hefði
bókað rangt. Að vísu taldi Hæsti-
réttur pfofin sem fram fóru óþarf-
lega margbrotin og óaögengileg og
að ýmis atriði hefðu verið dregin
inn i rannsóknina sem engu máli
i
i
skiptu um það sem til rannsóknar
var. Hæstiréttur taldi einnig að
ekki hefði átt að neita umboðs-
manni Hermanns um frest til að
skrifa vörn í málinu. Þrátt fyrir
að fundið væri að þessum atriðum
þóttu þau ekki svo alvarleg að til-
efni væri til sekta þeirra vegna.
Ekki þótti af þessum sökum heldur
ástæða til að ómerkja dóminn og
vísa málinu heim.
„Hermann fornvinur
minn Jónasson“
Ekki verður svo skilið við mál
þetta að því verði sleppt að vitna
í „Þér að segja", Veraldarsögu
Péturs Hoffmanns Salómonsson-
ar, skráða af Stefáni Jónssyni
fréttamanni. Þar segir Pétur frá 9
því að hann hafi hinn 1. desember
1930 verið út í Örfirisey að bíða
eftir togaranum Apríl, sem reynd-
ar hafði farist fyrir sunnan land
þá hina sömu nótt. Segist Pétur
hafa verið kominn út í eyjuna fyrir
birtingu þennan dag og hafi hann
beðið þar allt til hádegis eftir
togaranum. Um þetta segir Pétur
síðan: Hugði ég í fyrstu að fátt
eitt gott myndi stafa af Efferseyj-
argöngu minni. En önnur varð þó
raunin á, því skömmu síðar frétti
ég að Hermann fornvinur minn
Jónasson lögreglustjóri hefði verið
kærður fyrir það að skjóta þennan
morgun æðarkollu úti I Effersey.
En það vissi ég af eigin raun að
þar kom enginn maður á þeim
tíma, hvað þá lögreglustjóri
Reykjavíkur að skjóta æðarfugl.“
Að allra síðustu er rétt að Ijúka
þessari frásögn með stöku sem til
varð i framhaldi af málarekstri
þessum og er sögð vera eftir Her-
mann Jónasson sjálfan. „Ævi mín
er eintóm leit/eftir villtum
svani./En ég er eins og alþjóð
veit/aðeins kollubani."
Höfundur er fulltrúi í skrifstofu
ríirborgarafógt'ta íKeykjavík.
Bjarni H. Þórarinsson við eitt verka sinna.
Inntökupróf ó enskubraut
(frá Pitman stofnuninni
bresku) verða 6. janúar
oq kennt er frá
12.30- 15.30. Á
íslenskubraut má velja um
þrjá mismunandi tíma dag
nvern, 9—12,
12.30- 15.30 og
15.30- 18.30.
MALASKOLINN
Upplýsingar
og Innrltun
f síma
10004
21655
Ananaustiim
Atvinnurekendur, athugið
— nemendur útskrifast næst
frá Ritaraskólanum
13. desember.
SÉRMENNTUN FYRIR NÚTÍMA SKRIFSTOFUFÓLK
RÍTARA skólinn
ilmörg fyrirtæki leita jafnan til Ritaraskólans f leit að góðum starfskröftum. Betri
- ? ' skólif -
ili getur enginn skóli fengið.
Undanfarin misseri hefur Ritaraskólinn þurft að hafna umsóknum um skólavist vegna
mikillar eftirspurnar, nú slðast f haust. Þvf hefur verið ákveðið að stækka skólann og
fjölga um einn bekk á báðum brautum skólans: íslenskubraut og enskubraut -
þegar skólinn hefst á ný 6. janúar.
Ef þú ert að leita að sérmenntun fvrir nútíma skrifstofustörf með framtfðarhagsmuni
þfna í huga — hafðu samband við okkur og fáðu ítarlegri upplýsingar.