Morgunblaðið - 16.04.1986, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ, MIDVIKUDAGUR16. APRlL 1986
Fátækt á íslandi
eftir Halldór
Jónsson
Sunnudaginn 16. mars sl. sá ég
í sjónvarpinu, að verið var að ræða
um fátækt á íslandi. Ýmsir mætir
aðilar gáfu vitnisburð um, að fátækt
væri að finna á landi okkar. Sé litið
á hið lága kaup, sem margir hafa,
og það borið saman við verð lífs-
nauðsynja hérlendis og svo erlendis
sést strax hversu gengdarlaus
skattheimta er fólgin í verði allra
hluta hérlendis. Eftir þá skoðun
hlýtur maður að viðurkenna tilvist
fátæktar á íslandi 1986.
En sjái maður vandamál, þá ber
manni að velta því fyrir sér af
hverju það stafi og hvort hægt sé
að gera eitthvað í því.
Af hveiju stafar
fátækt?
Að skilgreina fátækt og ríkidæmi
er ekki auðvelt verk. Enda er allt
afstætt í heimi hér.
Bjöm á Löngumýri sagði, að sá
væri ríkur sem eyddi minna en
hann aflaði. Það er margt til í þessu
hjá Bimi, sem hans er von og vísa.
A sama hátt má skilgreina fátækt
þannig, að þær þarfir, sem maður
hefur eða telur sig hafa, kosta
meira en hann getur aflað. Hér
þarf aðeins að greina hvað eru
grunnþarfír og viðbótarþarfír, sem
miðast þá við umhverfið.
En skortur á afla getur verið
öðm um að kenna en fiskileysi og
gæftum. Fátækt getur þannig or-
sakast af því að fólki eru bannaðar
bjargimar. A fyrri öldum var okkur
bannað að versla við aðra en Dana-
kóng, þó byðu betra verð en hann.
Fátækt getur líka stafað af þekk-
ingarleysi og einnig af samblandi
þess og fátæktar. Um miðja síðustu
öld lýsti Hjaltalín Iæknir því, hvem-
ig nærri fjórðungur þjóðarinnar dó
á fáum árum úr sjúkdómum, vegna
þeirrar vosbúðar, kulda og óþrifa,
sem það bjó við í fátækt sinni. Allt
fram yfir þriðja hluta þessarar aldar
missti fólk hérlendis heilsuna vegna
kulda. Þó að jarðhitinn kraumaði í
hvemnum við hlið þess og vatns-
föllin byltust fram um myrkvaðar
sveitir. Snærisleysi, eymd og kúgun
ijötruðu íslendinga í fátækt öldum
saman. Fátæktin leiddi af sér meiri
fátækt.
Fjömgóss og hvalrekar var tekið
frá almúganum og gert upptækt til
yfirvalda og landaðals. Mönnum
vom bannaðar landnytjar vegna
þess að einhveijir „áttu“ landið, þá
sem nú.
Er fátækt fátækum
að kenna?
Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir, sem
þekkir allsleysið af eigin raun úr
uppvexti sínum, lýsti því fyrir okkur
í sjónvarpinu þetta kvöld, við hversu
hræðileg kjör sumt bamafólk býr
hér á landi enn í dag. Það tekur á
mann að hlusta á þessar lýsingar.
Og ekki skánar manni, þegar
formaður í stómm stjómmálaflokki
tekur þessu næst að útlista fyrir
sjónvarpsáhorfendum ágæti
byggðastefnu flokks síns og nauð-
syn þess að þéttbýlisbúar styðji
hana. Þá fór að læðast að manni
gmnur að öll þessi fátækt væri
beinlínis einhveijum að kenna.
Innlend stjómarstefna, stjómmála-
leg mistök og glötuð tækifæri sem
afleiðing.
Lítum fyrst á byggðastefnuna.
Hún er rekin í skjóli þess að um
40% þjóðarinnar ráða um 60% á
Alþingi. í skjóli hennar nota fulltrú-
ar þessa minnihluta aðstöðuna til
þess að skattpína hina atkvæða-
minni og flytja þetta fé heim til sín
út á land. Þeir réttlæta þetta með
því að þeir veiði svo mikið af okkar
sameiginlega fiski, að þeir séu
merkilegri fyrir það. Meira en millj-
arð taka þessir aðilar af skattfé í
niðurgreiðslur og beina styrki
vegna landbúnaðammsvifa sinna.
Stærstan hluta 2 milljarða, sem
varið er til vegamála, taka þeir til
sín út á land, meðan helmingur
þjóðarinnar verður að leggja sínar
götur sjálfur, auk þess að borga
sinn hluta í framkvæmdunum úti á
landi. Af 4 milljarða vaxtagreiðslum
ríkissjóðs er stór hluti tilkominn
vegna byggðastefnuævintýra
landsbyggðarþingmannanna. Næg-
ir að nefna togaraævintýrin á borð
við Kolbeinsey, Kröflu, byggðalín-
umar, Þörungaverksmiðjuna, Jám-
blendifélagið o.s.frv. o.s.frv. Og
þessu er alls ekki að ljúka.
Af 37 milljarða tekjum ríkisins
fást 2,5 milljarðar (með áfengis-
og tóbaksokri ríkisins, 2,5 milljarð-
ar með launamannasköttum þeim
sem sjálfstæðismenn lofuðu á
landsfundi að afnema, að hluta, en
forystan sveik, — tekjuskatti ein-
staklinga, 15 milljarðar með sölu-
skatti, sem mun stórhækka með
upptöku virðisaukaskatts stjómar-
liðsins á íbúðar og lífsnauðsynjar
almennings, nærri 6 milljarðar í
innflutningsgjöld og þannig má
áfram telja. Allt eru þetta gjöld,
sem við getum skipt niður eftir
mannfjölda í héruðum. Um ráðstöf-
unina gegnir allt öðru máli. Þar fer
það fé sem hina fátæku vantar sár-
iega.
Lítum svo á hin vannýttu tæki-
færi. í varnarsamningi okkar við
Bandaríkin ku vera svonefndur
annex, eða viðbætir, sem ekki hefur
verið gerður opinber og er sagður
vera varðveittur á varnarmálaskrif-
stofu. I honum er mér sagt að
standi eitthvað í þá veru, að Banda-
ríkjunum sé skylt, eftir nánara
samkomulagi, að leggja fram fé til
samgangna mannvirkjagerðar á ís-
landi. Þjóðarstolt örfárra manna
hefur gengið þvert á vilja meira en
80% kjósenda Sjálfstæðisflokksins
í Reykjavík til þess að geta látið
láglaunafólk m.a. greiða vegafram-
kvæmdir okkar sjálft með tekju-
skatti einstaklinga og þar með
stuðlað að fátækt í Iandinu.
Rætur fátæktar
á Islandi
Er rætur fátæktar á íslandi ekki
að finna þar, sem einstæð móðir
Halldór Jónsson
yEr rætur fátæktar á
Islandi ekki að f inna
þar, sem einstæð móðir
er skattlögð af stjórn-
málamönnum til þess
t.d. að þeir geti borað
fjöll í heimakjördæm-
um sínum?
Er rætur fátæktar á
Islandi ekki að finna
þar, sem eyri ekkjunn-
ar er eytt í það að
teygja lélega vegi um
þetta land, meðan stolt
einstakra stjórnmála-
manna kemur í veg
fyrir að framboðið er-
lent fé sé notað til
þeirra verka?
Er rætur fátæktar á
Islandi ekki að finna
þar, sem „alþýðuvinirn-
ir“ hlaupa saman í
stjórnmálaf lokka til
þess að beijast gegn
stóriðju og beislun fall-
vatnanna? Með þjóðar-
stolt að yfirvarpi en lé-
legri lífskjör alþýðu
sem uppskeru?“
er skattlögð af stjómmálamönnum
til þess t.d. að þeir geti boraö fjöll
í heimakjördæmum sínum?
Er rætur fátæktar á íslandi ekki
að finna þar, sem eyri ekkjunnar
er eytt í það að teygja lélega vegi
um þetta land, meðan stolt ein-
stakra stjómmálamanna kemur í
veg fyrir að framboðið erlent fé sé
notað til þeirra verka?
Er rætur fátæktar á íslandi ekki
að finna þar, sem „alþýðuvinimir"
hlaupa saman í stjómmálaflokka til
þess að beijast gegn stóriðju og
beislun fallvatnanna? Með þjóðar-
stolt að yfirvarpi en lélegri lífskjör
alþýðu sem uppskeru?
Vill einhver að fátæktin sé aðals-
merki íslendingsins? Vill einhver
að kvölin og vinnuþrælkunin sé
hans arfleifð og sulturinn þroski
hans og heiður? Er misrétti það
eina stjómarfar sem þessari þjóð
hæfir?
Fyrir mig em þessi sjónarmið
fjarræn. Ég krefst fulls atkvæðis-
réttar fyrir hvem einstakling án
tillits til kynferðis, trúarbragða,
tekna eða búsetu. Ekkert meira.
Ekkert minna. Ég vil að afl atkvæða
eigi að ráða framkvæmdum ríkisins
á landinu og að það veiti þegnunum
sömu þjónustu hvar sem þeir búa.
Ég vil líka efla heimastjóm eigin'
mála í hémðum á kostnað margs
sem ríkið vasast í núna. Ég trúi
því, að án lýðræðis munum við
aldrei útrýma fátækt á landinu.
Átthagafjötrar og vistabönd
heyra nú sögunni til að miklu leyti.
En fátæktin er ekki betri húsbóndi.
Hún er þrælahald, sem þrælamir
einir geta hrist af sér.
Fólkið þarf að gera sér ljóst hvar
rætur fátæktar liggja. Þess vegna
verður það að vera gagnrýnið á
stjómmálamenn og láta þá fram-
kvæma vilja fólksins eða sparka
þeim ella. Baráttumál hins fátæka
og þeirra, sem gegn fátækt vilja
berjast, er því fyrst og fremst frelsi
og jafnrétti. Bræðralag og almenn
efnaleg velferð getur þá fyrst orðið
að vemleika.
Höfundur er verkfræðingur og
annar af forstjórum Steypustöðv-
arinnar hf.
Skinna- og ullar-
framleiðsla kvnnt
Síaiidárkróki. V
AÐALFUNDUR Sauðfjárrækt-
arfélags Skagafjarðar var
haldinn hér 7. apríl. í tengslum
við fundinn var sýning á
skinna- og ullarframleiðslu frá
Iðnaðardeild SÍS á Akureyn og
sútunarverksmiðju Loðskinns
hf. á Sauðárkróki. Þorbjöm
Árnason framkvæmdastjóri
Loðskinns og Aðalsteinn Helga-
son, Björa Jónasson og Kristinn
Araþórsson frá Iðnaðardeild
Sambandsins fluttu erindi og
skýrðu frá starfsemi fyrirtækj-
anna. Sýnd var kvikmynd um
sauðfjárslátrun og meðferð
afurðanna. Síðan vora umræð-
ur og fyrirspumir.
Aðalfundurinn samþykkti ýms-
ar tillögur varðandi hagsmunamál
sauðfjárbænda. Skorað var á
landbúnaðarráðuneytið og Stétt-
arsamband bænda að hraða af-
greiðslu reglna um kjötmat, sem
falla betur að kröfum neytenda.
Þá var einnig skorað á land-
búnaðarráðuneytið og samtök
sauðfjárbænda að vinna að því
að lambsgærur væm ekki fluttar
óunnar úr landi.
Formaður Sauðfjárræktarfé-
lags Skagafjarðar er Borgar Sím-
onarson bóndi Goðdölum. Aðrir í
stjóm em: Leifur Þórarinsson,
Keldudal, Andrés Helgason,
Tungu, Éinar Gíslason, Skörðu-
gili, og Öm Þórarinsson, Ökmm.
Kári
Fundarmenn á Sauðárkróki.
Framtíð fiskiðnaðar
FISKIÐN, fagfélag fiskiðnaðar-
ins, heldur næstkomandi fimmtu-
dag ráðstefnu um framtíð ís-
Ienzks fiskiðnaðar. Erindi flytja
nokkrir fulltrúar fiskiðnaðarins
auk fiskmatsstjóra og sjávarút-
vegsráðherra.
I frétt frá Fiskiðn segir meðal
annars, að þar sem fískiðnaður sé
aðalatvinnugrein þjóðarinnar, sé
vonast til þess, að sem flestir, sem
tengist fískiðnaðinum að einhverju
leyti, sjái sér fært að mæta. Þrátt
fyrir að ýmis vandamál steðji að
greininni, megi ekki gleyma að
huga að framtíðinni og því verði
áhugavert að heyra hvað fyrirlesar-
ar hafi að segja.
Halldór Asgrimsson setur ráð-
stefnuna, en erindi flytja Sigurður
Markússon, framkvæmdastjóri
sjávarafurðadeildar Sambandsins,
Brynjólfur Bjamason, fram-
kvæmdastjóri Granda hf., Halldór
Ámason, fiskmatsstjóri, Friðrik
Pálsson, forstjóri Sölumiðstöðvar
hraðfrystihúsanna, Eysteinn Helga-
son, verðandi framkvæmdastjóri
Iceland Seafood Corporation, og
Rafn Sigurðsson, stjómarformaður
Sölustofnunar lagmetis. Að loknum
erindum verða almennar umræður.
Ráðstefnan verður á Hótel Hofí
17. apríl og hefst klukkan 9.15.