Morgunblaðið - 16.04.1986, Blaðsíða 19

MORGUNBLAÐIÐ, MIÐVIKUDAGUR16. APRÍL1986
Höfundar, útgefendur og bóksalar
Erlendar bækur
Siglaugur Brynleifsson
Giinther RUhle: Die BUc-
hermacher. Von Autoren, Verle-
gem, Buchhándlem, Messen und
Konzemen. Suhrkamp 1985.
Höfundurinn skrifaði lengi kjall-
aragreinar í eitt virtasta dagblað
Vestur-Þýskalands, Frankfurter
Allgemeine Zeitung. Þær greinar
sem hér birtast birtust í því blaði
á árunum 1962—84 og flalla um
ritun bóka, útgáfustarfsemi og sölu
þeirra.
Höfundur fjallar ítarlega um
markað bóka, þær breytingar sem
verða á honum jafnvel frá ári til
árs og þær margvíslegu ástæður,
sem valda þessum breytingum.
Stöðugt flæði handrita berst út-
gefendum, sem þeir verða að velja
úr til útgáfu og þá með það í huga
hvað sé útgengilegt eða hvað sé
gjörlegt að gera eftirsóknarvert.
Höfundurinn segir í formála að
„útgefendur séu veiðimenn í hafí
ímyndunarinnar og reynslunnar".
Án þeirra væri menning okkar
önnur en hún er. En þó er bókin
ekki þeirra verk, þeir em ef svo
má segja afkvæmi bókarinnar. Nú-
tíminn, nýja öldin hófst með snilli
Gutenbergs, að íjölfalda bókina.
Bókaheimur Riihler er þýska
málsvæðið og hann fjallar um þýsk-
ar bækur og þýska útgefendur og
þýska lesendur. Hann nefnir þá
útgefendur sem hafa brotið blað í
þýskri bókaútgáfu, t.d. Cotta,
Samuel Fischer, Rowohlt og Peter
Shurkamp. Menn sem em gæddir
kennd fýrir gildi listaverks og
skynja þær breytingar á anda tím-
anna sem verða forsendur nýrra
viðhorfa og þekkingarmiðlunar.
Gróðasjónarmið er ekki einhlítt í
bókaútgáfu, þeir útgefendur sem
mest orð fer af hafa ágætt sig
margir hveijir með því að gefa út
bækur sem engir möguleikar virð-
ast á að borgi útgáfukostnaðinn.
Fyrsta greinin er um fomsölur,
ár hvert hrúgast upp bækur, sem
enginn markaður virðist fyrir, sem
reynt er að selja með afslætti eða
með „sértilboðum". Örlög sumra
þessara bóka verða þau að liggja
ámm saman í vömskemmum og
stöku sinnum gerist það svo að ein
og ein seljast upp á skömmum tíma
eftir nokkur ár. Upphrúgun bóka
hefur minnkað með nýrri prent-
tækni, nú er hægt að geyma efnið
á tölvum og þegar hentar tekur
engan tíma að fjölfalda það í bókar-
formi. Upplögin þurfa því ekki að
vera stór, þegar tekur nokkrar
klukkustundir að koma efninu í
bókarform, einkum kiljum.
Höfundur telur að aðalbreytingar
í bóksölu séu í því fólgnar að bók-
sala nú á dögum byggist á skyndi-
sölu. Þetta á einkum við bækur sem
fjalla um þau efni sem efst em á
baugi á hveijum tíma. Eins og nú
hagar til em bækur um tölvufræði,
austræn trúarbrögð og klassískir
höfundar, jafnvel sveitalífssögur
mjög í tísku. Bækur sem komu út
fyrir nokkmm ámm í bandi, em
nú gefnar út í kiljum sem „nýjar"
þá oft í karton og vel pakkaðar inn
í plast. Pakkaseríur em mjög vin-
sælar í kiljuformi. Kiljuflóðið er
gífurlegt og samkvæmt upplýsing-
um höfundar hefur lesendum fjölg-
að frá því um 1970 til 1984 úr 47%
í 63%. Þrátt fyrir aukið sjónvarps-
og myndbandagláp virðist bókin
vinna á. Upplög þýskra bóka em
þau þriðju mestu í heiminum. 1980
vom 67.176 titlar gefnir út. Titla-
fjöldinn var aðeins hærri í Banda-
ríkjunum og Sovétríkjunum.
Gutenberg
Þörfín fyrir bækur eykst stöðugt,
bækur verða stöðugt ódýrari (kiljur)
og lesendum fjölgar vegna sér-
hæfíngar í hinum ýmsu starfsgrein-
um. Bokin er aðal miðill nýrrar
þekkingar, það er ódýrara að miðla
þekkingu í einhverri sérgrein með
19
letri og myndum en t.d. kvikmynd-
um.
Riihle fjallar nokkuð um sölu-
hæsta höfund Þýskalands, Johann-
es Mario Simmel, en eintakaijöldi
skáldsagna hans skiptir milljónum
utan Þýskalands og innan. Höfund-
ur ræðir um ástæðumar fyrir vin-
sældum hans og þar með þær kröf-
ur sem gerðar em til afþreyingar-
efnis í skáldsöguformi. Þótt ein-
kennilegt sé, þá er eins og nú hagar
einnig ágætur markaðúr fyrir dýrar
útgáfur klassíkera. Suhrkamp og
Hanser em að hefja nýjar útgáfur
á verkum Goethes og Suhrkamp
ráðgerir 700 binda útgáfu helstu
verka þýskra bókmennta.
Þýsk kilju-útgáfa var sú fjöl-
breyttasta í bókaheiminum, sam-
keppnin er mikil og markaðurinn
er gífurlegur. Meðan svo hagar til
er lítil hætta á menningarlegri nið-
urkoðnun og stöðlun til einnar átt-
ar. Það vottaði reyndar fyrir stöðlun
kennslubókaútgáfu sem leiddi til
„fræðsluhrans" um tíma í þýsku
skólakerfi, en hinar hrikalegu af-
leiðingar hafa opnað augu manna
fyrir hættunni af fræðslustefnu sem
er einnar víddar og sem leitast við
að útþynna og sljóvga málsmekk-
inn, innræta fómarlömbunum and-
lega nægjusemi, sem reist er á
kenningum grófustu atferlissál-
fræði.
Hitaveita Suðurnesja:
Hagnaður í
fyrsta skipti
frá stofnun
Hagnaður 1985 um
86 milljónir króna
Vogum.
HITAVEITA Suðurnesja skilaði
hagnaði á síðastliðnu ári og er
það í fyrsta skipti frá stofnun
fyrirtækisins. Hagnaðurinn varð
alls 85,7 milljónir króna, sem
rann til jöfnunar á tapi undan-
farinna ára, sem lemur samtals
837,4 milljónum króna á verðlagi
ársins 1985.
Júlíus Jónsson, framkvæmda-
stjóri fjármálasviðs Hitaveitunnar,
sagði í samtali við fréttaritara
Morgunblaðsins að helsta ástæða
fyrir hagnaðinum væri þróun verð-
lags, sem var á árinu mjög hagstæð
fyrirtækinu, þannig að skuldir sem
bundnar em gengi erlendra gjald-
miðla hækkuðu til muna minna, en
verðlag innanlands. Aðrar ástæður
sem nefna má em til dæmis þær,
að tekjur af vatnssölu urðu 14%
hærri en áætlun gerði ráð fyrir og
var aðalástæða þess sú, að tekjur
af vatnssölu til Vamarliðsins urðu
utntalsvert hærri, eða rúmlega 43
milljónir króna vegna vangreiðslna
frá 1. janúar 1983.
Þá sagði Júlíus að vegna þess
hve gengi dollars hefði verið stöðugt
á árinu urðu vaxtagreiðslur af lán-
um um 50 milljón krónum lægri en
áætlað var eða um 21%. Þá urðu
vaxtatekjur 15 milljón krónum
hærri en gert var ráð fyrir vegna
bættrar greiðslustöðu.
E.G.
4/5 1/5
snijör sojaolía
„Þessi afuið sameinar
biatjögæði og
bætiefnainnihald smjörs
og mýkt olíunnar
* Dr. Jón Óttar Ragnarsson,
Fréttabréf um heilbrigðismál, júní 1981.
Smjörvi- sá eini símjúki
meö smjörbiagói.