Morgunblaðið - 03.05.1986, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. MAÍ1986
Samningarnir gera einnig kröfu
um aðhald í ríkisfjármálum
sagði Gunnar J. Friðriksson í ræðu á aðalfundi VSÍ
í lífí þjóðar skiptast á skin og
skúrir og nokkur undangengin ár
hefur verið hretviðrasamt í íslensku
þjóðlífí. Þjóðartekjur drógust sam-
an. Við eyddum meiru en við öfluð-
um, jafnvel í góðærinu, og skulda-
dagamir hafa verið okkur þung-
bærir.
En nú hefur rofað til. Efnahags-
þróun í heiminum hefur komið
okkur til góða og vel hefur veiðst
og vel hefur selst. Allt þetta hefur
gerst á undraskömmum tíma svo
það svið, sem nú er horft yfír, er
allt annað og gjörólíkt því, sem við
blasti á haustdögum.
Straumar nýjunga fara um þjóð-
lífíð og þeir hafa sett mark sitt á
starfsemi Vinnuveitendasambands-
ins og samskipti aðila vinnumarkað-
arins á liðnu starfsári.
Efnahagsmál
Ég ætla ekki að rekja hér þróun
efnahagsmála frá síðasta aðalfundi
heldur fara í stuttu máli yfír stöð-
una eins og hún birtist í dag í
kjölfar siðustu kjarasamninga.
í yfírliti um efnahagshorfur á
árinu 1986 áætlar Þjóðhagsstofnun
að þjóðarframleiðslan aukist um
3,1% á árinu og þjóðartekjur aukist
nokkru meira eða um 5,1% vegna
þess bata sem orðið hefur á við-
skiptakjörum. Áætlað er að kaup-
máttur atvinnutekna á mann aukist
um 4,5% í ár, sem þýðir að kaup-
mátturinn mældur á þennan mæli-
kvarða er aðeins um 5% lægri en
hann var á árunum 1981 og 1982.
Þjóðhagsstofnun áætlar að bati
verði á viðgkiptajöfnuði við útlönd
þannig að hallinn í ár verð 2,6%
af þjóðarframleiðslu samanborið við
4,6% í fyrra. þessar tölur Þjóð-
hagsstofnunar um þróun mála boða
mikil umskipti frá þvi sem áætlað
var í þjóðhagsáætlun ríkisstjómar
í október sl. Þar var við það miðað
að þjóðarframleiðslan ykist um
1,6% að viðskiptakjörin myndu jafíi-
vel versna og að viðskiptahalíinn
yrði tæp 4% af þjóðarframleiðslu.
Þá var í þjóðhagsáætlun ekki
gert ráð fyrir því að kaupmáttur
atvinnutekna á mann ykist svo
nokkru næmni.
Kjarasamningar
En hvað hefur gerst sem breytt
hefur svo stöðunni frá því á síðasta
aðalfundi? Þar koma til þær sam-
verkandi ástæður sem ég vík að í
upphafí máls míns og leitt hafa til
þeirra kjarasamninga, sem síðan
hafa verið gerðir.
í kjarasamningnum í nóvember
1984 var við það miðað að samning-
urinn gilti til ásloka 1985. Þó þann-
ig að samningsaðilar skyldu fyrir
25. júní leitast við að ná samkomu-
lagi um framlengingu launaliða
samningsins, ella yrðu þeir lausir
frá 1. september án sérstakrar
uppsagnar.
Fyrir réttu ári þótti sýnt að
kaupmáttur kauptaxta mundi að
öllu óbreyttu síga verulega umfram
það sem áætlað hafði verið. Var
jafnvel talið að kaupmáttur kaup-
taxta yrði 4—5% lakari í september-
mánuði en veriðn hafði í upphafí
árs. Framkvæmdastjóm Vinnuveit-
endasambandsins þótti þá sýnt að
erfítt mundi að ná skynsamlegum
samningum án verðbólgu á haust-
dögum og að allt mundi þá stefna
í harðvítug átök á vinnumarkaðn-
um. Til þess að fyrirbyggja slíkt
ákvað framkvæmdastjóm Vinnu-
veitendasambandsins að hafa frum-
kvæði að lausn kjarasamninga og
lagði því fyrir ASÍ tillögu um kjara-
samning til ársloka 1986. Þar var
við það miðað að reynt yrði að
bæta upp rýmun kaupmáttar og
halda nokkum veginn f við fyrirsjá-
anlega verðbólgu.
Þetta tilboð VSÍ markaði tíma-
mót í samskiptum vinnuveitenda
og verkalýðshreyfingar, þar sem
að vinnuveitendur höfðu með þess-
um hætti ótvírætt frumkvæði að
lausn fyrirsjáanlegrar kjaradeilu og
buðu fram launahækkanir 3 mán-
uðum fyrr en gildandi samningur
gat fyrst orðið laus. Samningavið-
ræðum lauk svo með undirritun
samnings þann 15. júnf. Megineöii
samningsins var það, að laun skyldu
þegar hækka um 5% og aftur 4,5%
1. október. Gildistími skyldi vera út
árið.
Að þessu gerðu töldu menn
tryggt, að ftíður yrði á vinnumark-
aði og launa- og verðlagsþróun
væri í meginatriðum fyrirséð. Það
kom því á óvart, að fjárn'á.laráð-
herra skyldi í byijun október undir-
rita samkomulag við BSRB um sér-
staka 3% launahækkun umfram það
sem gildandi samningur kvað á um.
Þessi samningur kom ekki aðeins
aðilum almenna vinnumarkaðarins
mjög á óvart, heldur sýndi sig að
rikisstjórnin og stjómarflokkamir
voru með öllu óvitandi um það, að
í vændum væri samningur ríkisins
og BSRB um almenna hækkun
launa.
Viðsemjendur Vinnuveitenda-
sambandsins gerðu þegar kröfu um
sambærilegar breytingar á kjara-
samningum launþega á almennum
vinnumarkaði. Eftir ítarlega um-
fjöllun í framkvæmdastjóm Vinnu-
veitendasambandsins var ákveðið
að ganga til móts við kröfur við-
semjenda okkar um hliðstæða
hækkun og fjármálaráðherra hafði
veitt opinbemm starfsmönnum. Var
samningur þar um undirritaður 16.
október, og það þótt að samningar
væm bundnir til áramóta.
Þriðji og veigamesti allsheijar
kjarasamningur Alþýðusambands-
ins og Vinnuveitendasambandsins á
liðnu starfsári var svo sá samningur
sem að undirritaður var 26. febrúar
eftir þriggja vikna nær óslitna
samningalotu, en eins og áður er
getið urðu samningar lausir um síð-
ustu áramót.
Fyrsti viðræðufundur ASÍ og
VSÍ var haldinn 16. desember. Þar
kynntu fulltrúar Alþýðusambands-
ins meginefni væntanlegrar kröfu-
gerðar, þar sem að aðaláherslan var
á vísitölubindingu launa, aukningu
kaupmáttar um 8% á samningstím-
anum til ársloka 1986, og upptöku
nýs launaflokkakerfís. Einnig var í
kröfugerðinni vikið að lífeyrismál-
um og húsnæðismálum auk annarra
atriða. Þetta þýddi 32% launahækk-
un á samningstímabilinu, en kröfu-
gerðin í heild svaraði að mati vinnu-
veitenda til 50—60% launabreyt-
inga innan ársins. Þessari kröfu-
gerð höfnuðu vinnuveitendur al-
gjörlega, en lýstu sig reiðubúna til
að ræða um kjarasamning sem
hefði það fyrst og fremst að mark-
miði að tryggja lægri verðbólgu en
efnahagsáætlanir miðuðust við.
Jafnframt skyldi að því stefnt að
auka kaupmátt kauptaxta.
Til þess að kanna þessa leið var
samkomulag um að setja á fót
efnahagsnefnd skipaða mönnum
frá samningsaðilum, sem skyldi
meta efnahagslegar forsendur
„Samningarnir gera
einnig kröfur um að-
hald í ríkisfjármálum.
Bresti það þannig að
gripið verði til erlendr-
ar lántöku mun það
kynda undir þenslu á
mörgum sviðum og
eyðaþví jafnvægi, sem
undanfarið hefur hillt
undir í íslensku efna-
hagslífi. Það má ekki
gerast.“
samninga og áhrif hinna ýmsu
þátta á verðlag og kaupmáttar-
þróun. Einnig var sett á laggimar
nefnd sem vinna skyldi ásamt
8-manna lífeyrisnefnd samningsað-
ila að endanlegri lausn lífeyrismála.
Þá varð samkomulag um að setja
á laggimar aðra nefnd, sem vinna
skyldi að sameiginlegum tillögum
samningsaðila um lausn húsnæðis-
mála.
Niðurstöður efnahagsmálanefnd-
arinnar voru þær að til þess að ná
verðbólgu niður og þá jafnframt
semja um hóflegar launahækkanir
yrði að tryggja stöðugt verðlag, og
þá ekki sfst með því að gengi ís-
lensku krónunnar yrði stöðugt. En
vegna fallandi gengi dollarans þótti
sýnt, að erfítt mundi verða að sætta
útflutningsatvinnuvegina við að búa
við stöðugt gengi samfara vaxandi
kostnaði. Það sem að hins vegar
skeði meðan á samningaviðræðum
stóð var það að verð á útflutnings-
mörkuðum sjávarafurða bæði aust-
an hafs og vestan hækkaði nokkuð.
Jafnframt fór olíuverð lækkandi og
menn þóttust mega ráða í það að
framundan væri lækkun vaxta á
alþjóðamörkuðum. Þetta dugði þó
ekki til og sýnt var, að útflutnings-
greinamar fengju ekki risið undir
auknum tilkostnaði með óbreyttu
gengi nema lækkun annars innlends
kostnaðar kæmi til. Ríkisvaldið
leysti samningsaðila úr þessari
sjálfheldu með þvf að fallast á að
létta launaskatti af útflutnings- og
samkeppnisiðnaðinum og gangast
yfír því að jöfnunargjald af raf-
magni yrði fellt niður.
Eins og fyrr segir tókust svo
samningar 26. febrúar og voru
helstu efnisatriðin þau, að allir
kjarasamningar skyldu framlengj-
ast til ársloka 1986, og falla þá úr
gildi án sérstakra uppsagna. Laun
hækki á samningstímabilinu um
13,6% þar af um 5% við undirritun
samninga: Þá varð samkomulag um
að greiða á samningstímanum sér-
stakar launabætur til þeirra $£m
hefðu heildartekjur lægri en 35.000
kr. á mánuði 1.500—3.000 kr. í
hvort sinn, en mismunandi eftir
tekjum.
Þá var gert samkomulag um að
auka iðgjaldagreiðslur til lífeyris-
sjóða í áföngum, þannig að frá 1.
janúar 1990 verði greitt iðgjald af
öllum launum. Einnig var gert
samkomulag um að heija þegar
undirbúning að upptöku nýs launa-
flokkakerfís, sem hefði það að
markmiði að færa kauptaxta nær
greiddu kaupi, og að auka hlut
fastra launa í heildartekjum. Til
undirbúnings þessu mun Kjara-
rannsóknamefnd gera sérstaka
launakönnun og er að því stefnt
að niðurstöður hennar liggi fyrir
eigi síðar en 1. ágúst nk.
í samningnum er kveðið á um
það að hann sé gerður á grundvelli
tiltekinna forsenda um horfur í
efnahagsmálum og sameiginlegri
spá samningsaðila um hækkun
framfærsluvfsitölu.
Sameiginleg launanefnd samn-
ingsaðila, skipuð tveimur frá hvor-
um, skal á samningstímabilinu
fylgjast með framvindu efnahags-
mála og því hvemig spá um þróun
framfærsluvísitölu og kaupmáttar
hefur gengið eftir. Fari verðlag
Brids í borgarsl^órn
eftir Ingibjörgu
Sólrúnu Gísladóttur
í Morgunblaðinu laugardaginn
26. aprfl sl. birtist grein eftir Lárus
Hermannsson, áhugamann um
bridge. Þessi sama grein mun hafa
birst í DV nokkm áður og er greini-
lega þess efnis að Morgunblaðið sér
ástæðu til að endurbirta hana. Lár-
us sendir mér tóninn vegna þeirra
orða sem ég viðhafði í erindi „um
daginn og veginn" nýlega um
sameiginleg húsakaup Bridgesam-
bands Islands og borgarsjóðs. Lauf-
ey Jakobsdóttir, sem gerði þetta
sama mál að umtalsefni í DV, fær
líka sinn skerf. í grein sinni segir
Láms að við höfum fjallað um „ ...
einn þátt borgarmálefna af lítilli
þekkingu og að manni sýndist til
að þyrla upp moldviðri um ein-
hveijar milíjónir, en borgin eða
borgarstjóm á að hafa ausið i
einhvem brídgehóp að ástæðu-
lausu. Fyrirfram vil ég þó ekki
álita annað en að þær vilji hafa
það sem sannara reynist um mál-
efnið.“ (Undirstrikamr mínar —
ISG.)
Staðreyndir málsins
Er skemmst frá því að segja að
í grein Lámsar er ekkert „sannara"
en það sem ég hef áður sagt, enda
er það óvéfengjanleg staðreynd að
þessi kaup vom gerð. Mál þetta er
í sjálfu sér einfalt og fljótgert að
rekja það til upplýsingar fyrir þá
sem ekki til þekkja.
Borgarráð, og síðan borgar-
stjóm, ákváðu í feb. sl. að kaupa
hús að Sigtúni 9 í samvinnu við
Bridgesamband íslands og er eign-
araðild hvors aðila 50%. Umsamið
kaupverð er 9,5 milljónir, þar af
er útborgun um 6,5 milljónir. Eftir-
stöðvamar, sem em áhvflandi veð-
skuldir, em verðtryggðar og greið-
ast á næstu fjórum ámm. Itengsl-
um við þessi kaup ætlar borgarsjóð-
ur að kaupa af Bridgesambandinu
tveggja herbergja íbúð sem yrði þá
hlutur þess í útborgun og eitthvert
reiðufé að auki. Jafnframt greiðir
svo borgarsjóður sinn hlut í út-
borguninni, eða rúmar 3,2 milljónir,
„Ég rifjaði líka upp þá
hneykslunarbylgju sem
gekk yfir fjölmiðla
þegar Albert Guð-
mundsson, fyrrverandi
fjármálaráðherra,
veitti 2 milljónum
króna til Hlaðvarpans á
Vesturgötu 3, sem er
menningarmiðstöð opin
öllum konum á landinu.
Þá var „þyrlað“ upp
moldviðri“ en nú hreyf-
ist moldin ekki í því
logni sem ríkir um títt-
nefnd húsakaup borg-
aryfirvalda. Bridge á
upp á pallborðið hjá
flokkum og fjölmiðlum
en ekki menningarmið-
stöð kvenna.“
og yfírtekur helming af áhvílandi
veðskuldum. Það má því öllum ljóst
vera að þessi kaup hafa í för með
sér talsverð fjárútlát fyrir borgar-
sjóð og ástæðulaust að tala háðu-
lega um „einhveijar milljónir" eins
og Lárus kýs að gera.
Ég efast ekki um að Bridgesam-
bandið, eins og svo mörg önnur
félagasamtök, er I mikilli þörf fyrir
fastan samastað. Ég efast heldur
ekki um að talsverður fjöldi fólks
hefur mikla ánægju af að spila
bridge í tómstundum sínum og vill
veg sinna samtaka sem mestan. Ég
dreg hins vegar í efa réttmæti
þeirrar ákvörðunar borgarstjómar
að leggja sameiginlega Qármuni
allra borgarbúa í fyrmefnt hús. Þá
ákvörðun gagnrýni ég af eftirfar-
andi ástæðum:
Umdeilanleg fjárútlát
I fyrsta lagi vegna þess að aðeins
rúmum mánuði áður en borgarráð
samþykkti húsakaupin var íjár-
hagsáætlun borgarinnar fyrir árið
1986 afgreidd af borgarstjóm. I
henni var hvergi gert ráð fyrir
þessum fjárútlátum og venju sam-
kvæmt voru ýmis nauðsynjamál,
sem m.a. vora borin fram af
Kvennaframboðinu, felld með skír-
skotun til þess að ekkert svigrúm
væri umfram það sem Sjálfstæðis-
flokkurinn ætlaði sér.
í öðru lagi vegna þess að ekkert
samráð var haft við félagsmálaráð
og æskulýðsráð borgarinnar, sem
þó er sagt að eigi að nýta húsnæðið
að degi til undir starfsemi á sínum
vegum. Hver sú starfsemi verður
hefur enn ekki verið upplýst þó
Láras segi að borgarstjóri hafí
hugsað sér að „ .. .nota húsnæðið
fyrir starfsemi öryrlq'a og aðra